دو آیه کریمه «لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ»، از خداى تعالى این معنا را نفى مى‏کند که چیزى را بزاید. و یا به- عبارت دیگر ذاتش متجزى شود، و جزئى از سنخ خودش از او جدا گردد. چه به آن معنایى که نصارى در باره خداى تعالى و مسیح مى‏گویند، و چه به آن معنایى که وثنى مذهبان بعضى از آلهه خود را فرزندان خداى سبحان مى‏پندارند.
و نیز این دو آیه از خداى تعالى این معنا را نفى مى‏کنند که خود او از چیزى متولد و مشتق شده باشد، حال این تولد و اشتقاق به هر معنایى که اراده شود، چه به آن نحوى که وثنیت در باره خدایان خود گفته‏اند، که بعضى اله پدر و بعضى دیگر اله مادر و بعضى دیگر اله فرزند است، و چه به نحوى دیگر.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

اینکه متولد نشدن چیزى از خدا فرع صمدیت او است، بیانش این است که ولادت که خود نوعى تجزى و قسمت پذیرى است به هر معنایى که تفسیر شود، بدون ترکیب تصور ندارد، کسى که مى‏زاید و چیزى از او جدا مى‏شود باید خودش داراى اجزایى باشد، و چیزى که جزء دارد محتاج به جزء خویش است، چون بدیهى است موجود مرکب از چند چیز وقتى آن موجود است که آن چند جزء را داشته باشد، و خداى سبحان صمد است هر محتاجى در حاجتش به او منتهى مى‏گردد، و چنین کسى احتیاج در او تصور ندارد. [ نظرات / امتیازها ]

اینکه زاییده نشدن خداوند از چیزى فرع صمدیت او است بیانش این است که تولد چیزى از چیز دیگر فرض ندارد مگر با احتیاج متولد به موجودى که از او متولد شود، و خداى تعالى صمد است، و کسى که صمد باشد احتیاج در او تصور ندارد. [ نظرات / امتیازها ]

صفات سه‏گانه‏اى که در این سوره نفى شده، یعنى متولد شدن چیزى از خدا، و تولد خداى تعالى از چیز دیگر، و داشتن کفو، هر چند ممکن است نفى آنها را متفرع بر صفت احدیت خداى تعالى کرد، و به وجهى گفت فرض احدیت خداى تعالى کافى است در اینکه او هیچ یک از این سه صفت را نداشته باشد، و لیکن این معنا زودتر به نظر مى‏رسد که متفرع بر صمدیت خدا باشند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1-امیر المؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: خداى عز و جل کسى است که از کسى متولد نشده تا در عزت شریکى داشته باشد، و خود فرزنددار نمى‏شود تا موروثى از بین رفتنى باشد.

2-امیر المؤمنین (علیه‌السلام) ضمن خطبه‏اى فرمودند: خداى تعالى بزرگتر از آن است که کفوى داشته باشد تا به آن کفو تشبیه شود.

علامه طباطبایى: در این معانى که تا کنون از روایات نقل کردیم روایات دیگرى نیز هست.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

رابطه خداوند با موجودات، رابطه آفرینش است نه زایش. او موجودات را مى‏آفریند، یعنى از نیستى به هستى مى‏آورد، نه آنکه خود بزاید. زیرا نوزاد از جنس والدین و در واقع جزئى از آنهاست، در حالى که هیچ چیز از جنس خداوند و یا جزئى از او نیست. [ نظرات / امتیازها ]

چون بیشتر مشرکان و اهل کتاب براى خداوند فرزند قائل بودند، لذا «لم یلد» که به معناى نداشتن فرزند است، مقدّم بر «لم یولد» آمده است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

موجودات، نه فقط از او زاده نشوند، بلکه حتى از او خارج نشوند، آن گونه که میوه از گل، درخت از هسته، آب از ابر و چشمه، آتش از چوب، کلام از دهان، نوشته از قلم، بو از گل، مزه از غذا، فکر از عقل، گرما از آتش، سرما از یخ، خواب و خیال از ذهن، اندوه و شادى و بیم و امید از دل، صادر و خارج مى‏شوند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

این آیه، هم عقیده مسیحیّت که عیسى را فرزند خدا مى‏دانند و هم عقیده یهود که عُزیر را فرزند خدا مى‏دانستند و هم عقیده مشرکان جاهلى که فرشتگان را دختران خدا مى‏پنداشتند، رد مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

لم یلد و لم یولد:
خداوند زاییده نشده و نمی زاید واز چیزی خارج نمی شود، مانند تولدانسان از انسان و حیوان از حیوان و یاگیاه از زمین و آب از چشمه ها ومیوه ها از درختان نیست.
او پروردگاری است که «لا من شی ء و لا فی شی ء و لا علی شی ء»است .
لم یلد صفتی است که نفی شرک ومجالست را از او نماید .
لم یلد را به عبارتی می توان گفت که او بیرون نیامد از وجودش چیزکثیف که ولد باشد و سایر اشیای کثیف که از مخلوق بیرون می آید و نه چیز لطیف مثل نفس و روح و منبعث نمی شود از او عوارضات مثل خواب،غم، حزن، بهجت، خنده، گریه،خوف، رجا، رغبت، گرسنگی، سیری و غیر آن یعنی متعالی است از آنکه متولد و بیرون آید از او اشیای کثیف ومحل حوادث نیست .
و لم یولد وصف ذات سبحانی است به قدم و اولیت ذات یگانه او.

و لم یولد: یعنی تولید از چیزی نشده و از چیزی بیرون نیامده است. اوایجاد کننده است، به قدرتش، و آنچه را به مشیتش ایجاد کرده برای فنا ونابودی متلاشی نمی کند. باقی می گذارد آنچه خلق کرده برای بقا وابدیت به علمش، پس این است الله الصمد یکه نزاده و نمی زاید و حضورمنزه است. (28)
وجه تقدم «لم یلد» بر «لم یولد»:

به چه علت لم یلد ابتدا آمده بااینکه در ظاهر می بینیم که اول مولودی است و سپس والد است؟

جواب - هنگامی که خلقت واقع شد و خلایق بوجود آمدند قایل به وجود فرزندی برای خدا شدند; زیرامشرکان عرب می گفتند: «الملائکة بنات الله » و یهود می گفتند: عزیز پسرخداست و نصاری بر این بودند که مسیح پسر خداست، به همین خاطرلم یلد مقدم بر لم یولد ذکر گردیده است. (29) [ نظرات / امتیازها ]

رابطه خداوند با موجودات، رابطه آفرینش است نه زایش. او موجودات را مى‏آفریند، یعنى از نیستى به هستى مى‏آورد، نه آنکه خود بزاید. زیرا نوزاد از جنس والدین و در واقع جزئى از آنهاست، در حالى که هیچ چیز از جنس خداوند و یا جزئى از او نیست.
چون بیشتر مشرکان و اهل کتاب براى خداوند فرزند قائل بودند، لذا «لَمْ یَلِدْ» که به معناى نداشتن فرزند است، مقدّم بر «لَمْ یُولَدْ» آمده است. «1»
موجودات، نه فقط از او زاده نشوند، بلکه حتى از او خارج نشوند، آن گونه که میوه از گل، درخت از هسته، آب از ابر و چشمه، آتش از چوب، کلام از دهان، نوشته از قلم، بو از گل، مزه از غذا، فکر از عقل، گرما از آتش، سرما از یخ، خواب و خیال از ذهن، اندوه و شادى و بیم و امید از دل، صادر و خارج مى‏شوند. «2»
این آیه، هم عقیده مسیحیّت که عیسى را فرزند خدا مى‏دانند و هم عقیده یهود که عُزیر را فرزند خدا مى‏دانستند و هم عقیده مشرکان جاهلى که فرشتگان را دختران خدا مى‏پنداشتند، رد مى‏کند.
______________________________
(1). تفسیر نوین.
(2). بخشى از مطالب فوق برخاسته از سخن امام حسین علیه السلام در پاسخ مردم بصره است که از آن حضرت معناى صمد را پرسیده بودند. (تفسیر نورالثقلین)
[ نظرات / امتیازها ]