(یخادعون الله و الذین امنوا و ما یخدعون الا انفسهم ومایشعرون ):(آنها با خدا و مؤمنان خدعه و نیرنگ می زنند ،در حالیکه جزخودشان را نمی فریبند و آنها درک نمی کنند)، خدعه نوعی ازمکر و نیرنگ است و می فرماید: منافقان با خداو مؤمنان نیرنگ بازی می کنند، درحالیکه حقیقتا جزبه خودشان نیرنگ نمی زنند و نتیجه مکر آنان به سوی خودشان بر می گردد،چون خداوند براعمال آنها و باطنشان اطلاع دارد، ولی آنها اشعار به این مطلب ندارندو این را درک نمی کنند. [ نظرات / امتیازها ]

مى خواهند خدا و اهل ایمان را فریب دهند، در حالى که جز خودشان را فریب نمى دهند و نمى فهمند.

1 - منافقان مردمى نیرنگباز و فریبکارند.

یخدعون اللّه و الذین ءامنوا

2 - ضربه زدن به اهل ایمان و توطئه علیه آنان، از اهداف منافقان در اظهار ایمان

یخدعون اللّه و الذین ءامنوا

«خدع» به معناى پنهان کردن امرى و اظهار کردن امرى دیگر است به منظور ضربه زدن و ایجاد ناگوارى.

3 - منافقان با اظهار ایمان، در پى نیرنگ زدن به خدا و فریب دادن اهل ایمان هستند.

و من الناس من یقول ءامنا ... یخدعون اللّه و الذین ءامنوا

جمله «و ما یخدعون إلا أنفسهم» مى رساند که: منافقان به خدا و اهل ایمان نیرنگ نزدند و نخواهند زد. بنابراین «یخادعون اللّه ...»; یعنى آنان در صدد نیرنگ زدن هستند.

4 - منافقان علم گسترده و همه جانبه خدا و آگاهى او را به اسرار و نهان انسانها، باور نداشته و بدان معتقد نیستند.

یخدعون اللّه

از اینکه منافقان با نفاق خویش در صدد نیرنگ زدن به خدا برآمده اند، معلوم مى شود که آنان مى پنداشتند، اگر امرى را مخفى کنند، خداوند از آن آگاه نمى شود.

5 - خدعه و نیرنگ با خدا و مؤمنان، خودفریبى و نیرنگ زدن به خویشتن است.

و ما یخدعون إلا أنفسهم

6 - منافقان، به خودفریبىِ خویش و نیرنگبازى با خود، ناآگاه هستند.

و ما یخدعون إلا أنفسهم و ما یشعرون

7 - از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمود: «... من یخادع اللّه یخدعه ... قیل له و کیف یخادع اللّه؟ قال یعمل بما أمره اللّه عز و جل ثم یرید به غیره ...;(1)

... کسى که [به خیال خود] خدا را فریب دهد، خدا او را فریب مى دهد ... به آن حضرت گفته شد: چگونه او خدا را فریب مى دهد؟ فرمود: به آنچه خدا دستور داده عمل مى کند ولى نیت او غیر خداست ...».
[ نظرات / امتیازها ]

یُخادِعُونَ اللَّهَ‌: مکر مى‌کنند خدا را به حسب صورت و گمان باطل خود که اظهار ایمان کنند و مخفى نمایند کفر را، وَ الَّذِینَ آمَنُوا: و مکر و خدعه نمایند با اهل ایمان که گویند ما به خدا و پیغمبر ایمان آورده‌ایم، لکن حیله و مکر مى‌کردند به اقوال خود به مؤمنان که ما ایمان آوردیم و به افعال خود که در مسجد پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم به نماز حاضر مى‌شدند تا خود را در انظار مردم مؤمن نشان دهند. حق تعالى در باره آنها فرماید: وَ ما یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ‌: و فریب ندهند حقیقتا به این رویّه مگر نفس خودشان را؛ زیرا نتیجه و بال خدعه آنها که عذاب عظیم و عقاب الیم است، به خودشان برگردد نه بر غیر. وَ ما یَشْعُرُونَ‌: و ادراک نمى‌کنند که نتیجه و خاتمه جزاى این عمل به خود آنها عائد شود و فرط غفلت و زیادتى ملعنت، مانع حواس آنها گردیده که ادراک نمى‌کنند. این کار گذشته از مسئولیت، خلاف وظیفه انسانیت است.

در تفسیر برهان و عیاشى از حضرت صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش سؤال شد: در چه چیز است نجات فرداى قیامت؟ فرمود: نجات در اینست که خدعه نکنید خدا را، پس جزاى خدعه به شما برگردد؛ زیرا هرکه خدعه نماید با خدا، منخلع سازد از او ایمان را، در این حال نفس او را فریب دهد، اگر تعقل کند دریابد آن را. عرض کردند: چگونه خدعه نماید با خدا؟ فرمود: عمل کند به آنچه خداوند عز و جل امر فرموده، پس قصدش به آن، غیر خدا باشد. پس اندیشه نمائید خدا را و بپرهیزید از ریا؛ زیرا شرک به خدا باشد. به درستى که ریا کننده خوانده شود روز قیامت به چهار اسم: یا کافر، یا فاجر، یا غادر، یا خاسر، حبط گردید عمل تو، و باطل شد اجر تو، نجاتى نیست براى تو، پس بخواه اجر خود را از کسى که عمل براى او نمودى‌ «1».

تبصره: علماء اخلاق فرموده‌اند: هر موجودى در عالم خلقتش خاصه‌اى دارد و خاصه انسانى نفس ناطقه است براى ستایش و پرستش خالق خود.

پس اگر آن ادراک را در محل خود صرف ننمود، از وصف انسانیت خارج و داخل در مرتبه بهیمیت شود. چنانچه تدارک نکرد، یعنى نفس را عودت نداد به معارف حقه و طاعت الهیه، کم کم تنزل نموده تا به مرتبه نبات و جماد و در زمره «ما یشعرون» محسوب خواهد شد. و علاج آن ممکن است به درک فضائل و ترک رذائل که در این باب کتابهاى اخلاق مدون گردیده. [ نظرات / امتیازها ]

خدعه با خدا و اهل ایمان همان خدعه با پیغمبر (ص) است که در ذیل آیه سابقه بیان شد چون کسیکه با پیغمبر (ص) بنفاق زیست و خدعه و مکر نمود و اظهار داشت امریرا که در ضمیرش برخلاف آن مستقر بود هم با خدا مکر نموده و هم با اهل ایمان زیرا آنحضرت واسطه میان خدا و اهل ایمان است و از خود خواهشى ندارد و حکم خداوند را که بر صلاح بندگان است بآنها ابلاغ مینماید پس هر خدعه که با او باین عنوان بنمایند با خدا و اهل ایمان نموده‌اند و ممکن است گفته شود خدعه با خدا بانستکه معامله نمایند با او مانند شخص خدعه کار، چنانچه عیاشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده که از پیغمبر (ص) پرسیدند که نجات در چه چیز است روز قیامت فرمود نجات در آنست که با خدا خدعه نکنید تا خدابا شما خدعه نکند همانا کسیکه با خدا خدعه کند خدا هم با او خدعه میکند و ایمان را از دل او میبرد و چنین کسى در واقع با خودش خدعه میکند اگر شعور داشته باشد پرسیدند چگونه کسى با خدا مکر میکند فرمود کارى را که خدا فرموده بجا بیاورید بجا میاورد براى غیر خدا پس از ریا بپرهیزید که آن شرک بخدا است، و چون ضرر این خدعه و مکر عائد خودشان میشود و بخدا و رسول و اهل ایمان ضررى نمیرسد مثل آنستکه با خودشان مکر نموده باشند چون خداوند بى‌نیاز است از آنها و یاریشان و اگر میخواست بآنها مهلت نمى‌داد و آنها قدرت بر مخالفت پیدا نمینمودند و نسبت بیشعورى بآنها براى آنستکه نمى‌دانستند خداوند عالم السر و الخفیات است و پیغمبر (ص) خود را از باطن آنها آگاه میفرماید و دروغ و کفر آنها ظاهر میشود و آنحضرت بامر خداوند آنها را لعن میفرماید و رسواى خاص و عام میشوند و این فضیحت و رسوائى تا دامنه قیامت براى آنها باقى میماند و امامى مانند امیر المؤمنین (ع) از دست آنها میرود و ائمه مانند آنسه نفر و معویه و یزید و خالد و ولید و امثال آنها پیدا میکنند که صفحات تاریخ را از اعمال قبیحه خود ننگین مینمایند بلکه ننگى براى مسلمانان در دنیا از آنها باقى میماند که بهیچ آبى جز اشک چشم شیعیان شسته نمیشود و در آخرت هم با ائمه خود محشور میشوند چه ضررى است بالاتر از اینها، اگر بخواهم کیفیت عذاب آخرت و صور برزخیّه و بسته شدن در جهنم بروى آنها و زیر و رو شدنشان در آتش و فشار آوردن بر یکدیگر و بالا و پائین رفتن آنها مانند تکّه‌هاى گوشت در دیک و احاطه حیوانات گزنده و درنده بر آنها و اندکى آرام گرفتن جهنم و دوباره مشتعل شدن و ریختن پوست بدنشان و فورا گوشت و پوست روئیدن و دو مرتبه سوختن و تشنه شدن و آب خواستن و آن خون و چرک داغ را خوردن و از تمام بدنشان سوزان خارج شدن و امثال اینها را عرضه بدارم میترسم اسباب وحشت شود این عذاب اتباع است امان از عذاب رؤساء آنها آیا سلطنت دو روزه باین عذاب جاویدان ارزش دارد خداوند بما ترحم فرماید که حب ریاست را از دل خودمان زائل نمائیم که انسان را به بسى کار ها وادار مینماید و بردن ایمان را خداوند از دل کسى بآنست که نور ایمان را در دل او نمى‌اندازد چون قابلیت ندارد و او را بحال خود وامیگذارد لذا توفیق از او سلب میشود و موفق باعمال خیریّه نمى‌گردد. [ نظرات / امتیازها ]