وجعلناهم ائمه یهدون بامرنا واو حینا الیهم فعل الخیرات و اقام الصلوه وایتاء الزکوه و کانو النا عابدین ): (و ایشان را پیشوایانی قرار دادیم تا به فرمان مارهبری کنند و انجام کارهای نیک و نماز و دادن زکات را به آنها وحی کردیم و همه پرستندگان ما بودند) این هدایتی که خداوند آن را قرار داده و از شئون امام است به معنای ارائه طریق نیست ، چون خداوند این مقام امامت را بعد از نبوت قرار داده است ، لذا امامت به معنای رساندن به مطلوب می باشد، یعنی نوعی تصرف تکوینی در نفوس که به وسیله آن راه رابرای سوق دادن دلها به سوی کمال و انتقال دادن آنها به مقامات بالاتر، هموار می سازد.پس امامت و هدایت به امر خدا، از فیوضات معنوی و مقامات باطنی است که مؤمنان به وسیله عمل صالح به سوی آن هدایت شده و به رحمت پروردگارشان ملبس می گردند وخود امام قبل از هر کس متلبس به آن هدایت است و سایرین ، هر کس به مقدار استعدادخود از آن بهره مند می شود و از همینجا معلوم می شود که امام واسطه اخذ فیوضات ظاهری و باطنی برای مردم است . آنگاه عبارت (اوحینا الیهم فعل الخیرات ....) دلالت می کند که فعل خیرات تحقق یافته ، یعنی وحی متعلق به فعل از ایشان صادر شده و عمل خیرات که از ایشان صادرگردیده به واسطه وحی و دلالتی باطنی و الهی بوده که مقارن با آن صورت می گرفته واین وحی ، غیر از وحی مشرعی است که فعل را تشریع می کند و انجام آن را بر طبق آنچه تشریع شده مترتب می سازد. چون بلافاصله بعد از آن می فرماید (و کانوا لنا عابدین )یعنی ائمه ، قبل از وحی هم خدا را عبادت می کرده اند و اعمالشان مطابق وحی تشریعی بوده است . پس این وحی آنها وحی تسدید و تأیید است نه وحی تشریع . ماحصل کلام اینکه ائمه ، مؤید به روح القدس ، روح طهارت و مؤید به قوتی ربانی هستند که آنها را به انجام خیرات و اقامه نماز و دادن زکات (انفاق مالی ) دعوت می کند. [ نظرات / امتیازها ]

برگزیده تفسیر نمونه، ج‏3، ص: 180
(آیه 73)- این آیه به مقام امامت و رهبرى این پیامبران بزرگ و بخشى از صفات و برنامه‏هاى مهم و پر ارزش آنها بطور جمعى اشاره مى‏کند.
در اینجا مجموعا «شش قسمت» از این ویژگیها بر شمرده شده که با اضافه کردن توصیف به صالح بودن که از آیه قبل استفاده مى‏شود مجموعا هفت ویژگى را تشکیل مى‏دهد.
نخست مى‏گوید: «و ما آنها را پیشوایانى قرار دادیم» (وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً).
در مرحله بعد فعلیت و ثمره این مقام را باز گو مى‏کند: «آنها به فرمان ما (مردم را) هدایت مى‏کردند» (یَهْدُونَ بِأَمْرِنا).
نه تنها هدایت به معنى راهنمایى و ارائه طریق که در نبوت و رسالت وجود دارد، بلکه به معنى دستگیرى کردن و رساندن به سر منزل مقصود.
سومین و چهارمین و پنجمین موهبت و ویژگى آنها این بود که «و ما به آنها انجام کارهاى نیک و بر پا داشتن نماز و اداى زکات را به آنها وحى کردیم» (وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ).
و در آخرین فراز به مقام «عبودیت» آنها اشاره کرده، مى‏گوید: «و آنها همگى فقط ما را عبادت مى‏کردند» (وَ کانُوا لَنا عابِدِینَ). [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
(یهدون بأمرنا) فیه أن من صلح لیکون قدوة فی دین الله فالهدایة محتومة علیه مأمور هوبها من جهة الله ، لیس له أن یخل بها ویتثاقل عنها ، وأول ذلک أن یهتدی بنفسه ، لان الانتفاع بهداه أعم ، والنفوس إلی الاقتداء بالمهدی أمیل (فعل الخیرات ) أصله أن تفعل الخیرات ، ثم فعلا الخیرات ، ثم فعل الخیرات . وکذلک إقام الصلاة وإیتاء الزکاة . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
1- امامت نیز همچون نبوت، باید با انتخاب خداوند باشد. «جعلناهم ائمة» 2- پیامبران بزرگ علاوه بر مقام رسالت (رساندن پیام وحى)، امامت و رهبرى جامعه را نیز بر عهده داشته‏اند. «جعلناهم ائمة» 3- اگر امامت با زور و قلدرى بدست آید، دعوت به دوزخ است «ائمّة یدعون الى النار»، امّا اگر خداوند آن را عنایت فرمود، مبارک و در مسیر حقّ خواهد بود. «جعلناهم ائمّة یهدون بامرنا» 4- هدایت کردن انبیا، نه از پیش خود و سلیقه شخصى است، «ما ینطق عن الهوى» <733> بلکه با فرمان خداست. «یهدون بامرنا» 5 - توجّه به انجام کارهاى خیر، از الطاف ویژه الهى‏است. «اوحیناالیهم‏فعل‏الخیرات» 6- نماز و زکات در میان کارهاى خیر، جایگاه ویژه‏اى دارند. «فعل الخیرات و اقام الصلوة و ایتاء الزکاة» 7- نماز وزکات، دورکن اساسى در همه ادیان بوده است. «اقام‏الصلوة وایتاءالزکاة» 8 - بدون نماز و زکات، انسان به درجه بندگى خدا نمى‏رسد. «اقام الصلوة و ایتاء الزکاة و کانوا لنا عابدین» 9- رهبران الهى، بندگان مخلص خدا هستند. «کانوا لنا عابدین» 10- نعمت‏هاى الهى، ما را از بندگى خدا غافل نسازد. «وهبنا له... کانوا لنا عابدین» (انبیا با اینکه به مقام رهبرى «جعلناهم ائمة» نائل آمدند، امّا با این وجود، باز بنده‏ى خدا هستند. «و کانوا لنا عابدین» 11- دین از سیاست جدا نیست. «جعلناهم ائمّة یهدون بامرنا... کانوا لنا عابدین» 12- رهبر باید به آنچه هدایت مى‏کند، عامل باشد. «ائمّةیهدون...کانوا لناعابدین» [ نظرات / امتیازها ]

1- امامت نیز همچون نبوت، باید با انتخاب خداوند باشد. «جعلناهم ائمة»
2- پیامبران بزرگ علاوه بر مقام رسالت (رساندن پیام وحى)، امامت و رهبرى جامعه را نیز بر عهده داشته‏اند. «جعلناهم ائمة»
3- اگر امامت با زور و قلدرى بدست آید، دعوت به دوزخ است «ائمّة یدعون الى النار»، امّا اگر خداوند آن را عنایت فرمود، مبارک و در مسیر حقّ خواهد بود. «جعلناهم ائمّة یهدون بامرنا»
4- هدایت کردن انبیا، نه از پیش خود و سلیقه شخصى است، «ما ینطق عن الهوى»(59) بلکه با فرمان خداست. «یهدون بامرنا»
5 - توجّه به انجام کارهاى خیر، از الطاف ویژه الهى‏است. «اوحیناالیهم‏فعل‏الخیرات»
6- نماز و زکات در میان کارهاى خیر، جایگاه ویژه‏اى دارند. «فعل الخیرات و اقام الصلاة و ایتاء الزکاة»
7- نماز وزکات، دورکن اساسى در همه ادیان بوده است. «اقام‏الصلاة وایتاءالزکاة»
8 - بدون نماز و زکات، انسان به درجه بندگى خدا نمى‏رسد. «اقام الصلاة و ایتاء الزکاة و کانوا لنا عابدین»
9- رهبران الهى، بندگان مخلص خدا هستند. «کانوا لنا عابدین»
10- نعمت‏هاى الهى، ما را از بندگى خدا غافل نسازد. «وهبنا له... کانوا لنا عابدین»
(انبیا با اینکه به مقام رهبرى «جعلناهم ائمة» نائل آمدند، امّا با این وجود، باز بنده‏ى خدا هستند. «و کانوا لنا عابدین»
11- دین از سیاست جدا نیست. «جعلناهم ائمّة یهدون بامرنا... کانوا لنا عابدین»
12- رهبر باید به آنچه هدایت مى‏کند، عامل باشد. «ائمّةیهدون...کانوا لناعابدین»
--------------------------------------------------------------------------------
59) نجم، 3. [ نظرات / امتیازها ]

این آیه به مقام امامت و رهبرى این پیامبران بزرگ و بخشى از برگزیده تفسیر نمونه، ج‏3، ص: 180

صفات و برنامه‏هاى مهم و پر ارزش آنها بطور جمعى اشاره مى‏کند.

در اینجا مجموعا «شش قسمت» از این ویژگیها بر شمرده شده که با اضافه کردن توصیف به صالح بودن که از آیه قبل استفاده مى‏شود مجموعا هفت ویژگى را تشکیل مى‏دهد.

نخست مى‏گوید: «و ما آنها را پیشوایانى قرار دادیم» (وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً).

در مرحله بعد فعلیت و ثمره این مقام را باز گو مى‏کند: «آنها به فرمان ما (مردم را) هدایت مى‏کردند» (یَهْدُونَ بِأَمْرِنا).

نه تنها هدایت به معنى راهنمایى و ارائه طریق که در نبوت و رسالت وجود دارد، بلکه به معنى دستگیرى کردن و رساندن به سر منزل مقصود.

سومین و چهارمین و پنجمین موهبت و ویژگى آنها این بود که «و ما به آنها انجام کارهاى نیک و بر پا داشتن نماز و اداى زکات را به آنها وحى کردیم» (وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ).

و در آخرین فراز به مقام «عبودیت» آنها اشاره کرده، مى‏گوید: «و آنها همگى فقط ما را عبادت مى‏کردند» (وَ کانُوا لَنا عابِدِینَ).

[ نظرات / امتیازها ]

وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدِینَ (73)
وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً: و قرار دادیم این پیغمبران را مقتدایان، که امتشان به آنها اقتدا نمایند در افعال و اعمال. یَهْدُونَ بِأَمْرِنا: هدایت کنند به فرمان ما مردم را به راه راست و دعوت نمایند ایشان را به دین حق. وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ‌: و وحى فرستادیم به سوى ایشان بجا آوردن خیرات را، مراد شرایع نبوت است. وَ إِقامَ الصَّلاةِ: و بر پا داشتن نماز را که اشرف عبادات بدنیه است. وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ: و دادن زکات را که افضل طاعات مالیه است. وَ کانُوا لَنا عابِدِینَ‌: و بودند ما را پرستندگان به اخلاص و نیت پاک.
تبصره: خداوند سبحان در این آیه شریفه بیان انعام خاصه خود را نسبت به حضرت ابراهیم علیه السلام بیان مى‌فرماید: 1- عطاى اسحق و پسر او یعقوب.
2- قرار دادن آنها را شایستگان براى نبوت و رسالت. 3- مقرر ساختن ایشان را مقتدى و پیشوایان امت در افعال و اعمال. 4- وحى فرمودن به ایشان افعال خیریه را که از جمله آن نماز و زکات است. 5- توصیف ایشان نمودن از عبادت کنندگان به اخلاص.
تتمه: فخر رازى در این آیه شریفه بیانى نموده: بدان که خداوند سبحان وصف فرموده این پیغمبران را اولا به صلاح، زیرا آن اول مراتب سایرین الى اللّه است. بعد از آن ترقى نموده، وصف فرمود ایشان را به امامت. سپس ترقى نموده، توصیف فرموده ایشان را به نبوت و وحى. پس وقتى که صلاح و شایستگى، که آن عصمت است، اول مراتب نبوت باشد، دلالت دارد بر اینکه انبیاء معصوم هستند؛ زیرا محروم از اول مرتبه و بدایت اولى است به محرومى ازآخرین مرتبه و نهایت‌ «1».
منصفى گوید: البته این حکم نسبت به تمام خلفاى الهیه از انبیاء و اولیاء جارى باشد، پس مراعات ننمودن این مطلب مهم در جمله‌اى از مواقع بواسطه اغراض شخصیه، هر آینه نقض استدلال و اتمام حجت بر مدعى خواهد بود.
(قصه سوم: حضرت لوط علیه السلام). [ نظرات / امتیازها ]

وَ جَعَلناهُم‌ أَئِمَّةً یَهدُون‌َ بِأَمرِنا وَ أَوحَینا إِلَیهِم‌ فِعل‌َ الخَیرات‌ِ وَ إِقام‌َ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدِین‌َ (73)
و قرار دادیم‌ و جعل‌ فرمودیم‌ ‌آنها‌ ‌را‌ پیشوایان‌ دین‌ هدایت‌ می‌کردند امت‌ ‌را‌ ‌به‌ أمر ‌ما و وحی‌ فرستادیم‌ بسوی‌ ‌آنها‌ بجا آوردن‌ جمیع‌ خوبی‌ها و ‌بر‌ پا داشتن‌ نماز و دادن‌ زکاة، و بودند ‌آنها‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌برای‌ ‌ما عبادت‌ و بنده‌گی‌ می‌کردند.
(وَ جَعَلناهُم‌ أَئِمَّةً): گذشت‌ ‌که‌ مقام‌ امامت‌ و پیشوایی‌ بالاتر ‌از‌ مقام‌ نبوت‌ و رسالت‌ ‌است‌ و ‌بر‌ امّت‌ واجب‌ ‌است‌ اقتداء ‌به‌ ‌آنها‌ ‌در‌ جمیع‌ افعال‌ و اقوال‌ و تقریرات‌ ‌که‌ قول‌ و فعل‌ و تقریر معصوم‌ چه‌ نبی‌ ‌باشد‌ چه‌ ‌رسول‌ و چه‌ امام‌ ‌حتی‌ ‌غیر‌ اینها مثل‌ صدیقه طاهره‌ نه‌ پیغمبر ‌بود‌ و نه‌ امام‌ حجت‌ ‌است‌.
(یَهدُون‌َ بِأَمرِنا) ‌از‌ پیش‌ ‌خود‌ چیزی‌ نمی‌فرمودند: (وَ ما یَنطِق‌ُ عَن‌ِ الهَوی‌ إِن‌ هُوَ إِلّا وَحی‌ٌ یُوحی‌ عَلَّمَه‌ُ شَدِیدُ القُوی‌» النجم‌ آیه 5 و 6 و 7.
(وَ أَوحَینا إِلَیهِم‌ فِعل‌َ الخَیرات‌ِ): جمع‌ محلی‌ ‌به‌ الف‌ و لام‌ افاده عموم‌ میکند شامل‌ جمیع‌ خوبی‌ها می‌شود ‌از‌ عقائد حقه‌ و اخلاق‌ فاضله‌ و اعمال‌ صالحه‌ بالاخص‌ امر صلوة و زکاة.
(وَ إِقام‌َ الصَّلاةِ وَ إِیتاءَ الزَّکاةِ) ‌که‌ ‌در‌ جمیع‌ شرایع‌ سابقه‌ بوده‌ و ‌لو‌ خصوصیاتش‌ تفاوت‌ داشته‌.
(وَ کانُوا لَنا عابِدِین‌َ): عبادت‌ اصنام‌ و آلهه مشرکین‌ نمی‌کردند فقط اختصاص‌ ‌به‌ ذات‌ اقدس‌ ربوبی‌ داشت‌. [ نظرات / امتیازها ]

وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنٰا وَ أَوْحَیْنٰا إِلَیْهِمْ فِعْلَ اَلْخَیْرٰاتِ وَ إِقٰامَ اَلصَّلاٰةِ وَ إِیتٰاءَ اَلزَّکٰاةِ وَ کٰانُوا لَنٰا عٰابِدِینَ ضمیر «هم» راجع به ابراهیم، اسحق و یعقوب است لفظ یَهْدُونَ بِأَمْرِنٰا شاید براى آنست که آنها از جانب خود مردم را نمى خواندند بلکه با دستور ما و زیر فرمان ما، مردم را هدایت مى کردند، المیزان «اوحینا» را حمل بر وحى باطنى کرده نه وحى تشریعى، یعنى آنها با دلالت باطنى و عنایت الهى پیش از وحى تشریعى کارهاى خیر را انجام مى دادند، على هذا آن باعث شد که خدا مقام امامت به آنها بدهد مؤیّد قول المیزان آیۀ: وَ جَعَلْنٰا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنٰا لَمّٰا صَبَرُوا وَ کٰانُوا بِآیٰاتِنٰا یُوقِنُونَ سجده 24، است که لَمّٰا صَبَرُوا در جاى وَ أَوْحَیْنٰا آمده است و نشان مى دهد که پیش از امام شدن در اطاعت از فرمان حق خویشتن دارى مى کرده اند ولى این مى ماند که آنها نماز و زکاة را با وحى باطنى چطور مى دانسته اند؟ على هذا بهتر است گفته شود که وَ کٰانُوا لَنٰا عٰابِدِینَ در جاى لَمّٰا صَبَرُوا است نه «اوحینا» و اللّٰه العالم [ نظرات / امتیازها ]

وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنٰا وَ أَوْحَیْنٰا إِلَیْهِمْ فِعْلَ اَلْخَیْرٰاتِ وَ إِقٰامَ اَلصَّلاٰةِ وَ إِیتٰاءَ اَلزَّکٰاةِ وَ کٰانُوا لَنٰا عٰابِدِینَ امام بر وزن فعال بمعنى مفعول مثل فراش بمعنى مفروش یعنى ما اینها را قرار دادیم امام و پیشواى مردم که بامر ما خلق را هدایت نمایند و آنها را به راه حق و حقیقت رهسپار گردانند و دین حق را برپا دارند و بطریق وحى به آنان آزمودیم که چگونه عمل بخیرات و کارهاى نیکو نمایند از به پا داشتن نماز و اعطاء نمودن زکاة و اینها از عبادت کنندگان بودند که پرستش آنها مخصوص بحق تعالى بود و در مقام عبادت خالص بودند و آنان را پیشوا و رهنماى خلق گردانیدیم که طریق بندگى و عبودیت را به آنها بیازمایند و از کج روى بطریق سعادت رهسپار گردند [ نظرات / امتیازها ]

وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنٰا وَ أَوْحَیْنٰا إِلَیْهِمْ فِعْلَ اَلْخَیْرٰاتِ وَ إِقٰامَ اَلصَّلاٰةِ وَ إِیتٰاءَ اَلزَّکٰاةِ وَ کٰانُوا لَنٰا عٰابِدِینَ مراد از ائمّه همان رهبران دین است که خداوند آنان را براى هدایت بندگانش برگزید و برجسته ترین ویژگى ایشان آن است که آنان مردم را برطبق فرمان خداوند هدایت مى کنند، نه برطبق آنچه زنان، فرزندان و دامادهایشان دستور مى دهند و مردم را به کارهاى نیک تشویق مى کنند، نه به کینه توزى ها و فریادهاى فرقه گرایى و نیز به اخلاصمندى براى خدا، نه اخلاصمندى براى خودشان [ نظرات / امتیازها ]