● حاجيه تقي زاده فانيد -
تفسیر حسینی همدانی
3) لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن أَلف‌ِ شَهرٍ:
عبادت و قیام در آن شب خیر و افضل از یک هزار ماه که مطابق با هشتاد و سه سال و چهار ماه میشود منهای شبهای قدر آنها و نیز به لیلة القدر تصریح نموده در صورتی که ممکن بود بضمیر هی اکتفاء شود هی خیر از نظر تصریح بفضیلت آن لیلة تکرار شده است.
در حدیث است هر که شب قدر را قیام بعبادت نماید با ایمان و احتساب همه گناهان او چه گذشته و آینده او آمرزیده خواهد شد و هر که ماه رمضان را امساک نماید گناهان گذشته و آینده او مورد عفو قرار خواهد گرفت.
و معنای احتساب آنستکه با قصد ثابت بدون کراهت و اظهار دشواری و نیز از طولانی ایام اظهار نگرانی ننماید.
و گفته شده مراد از مغفرت گناهان آینده صغیره است چه گذشته و آینده باشد‌و نیز گفته شده مراد از ما تأخر کنایه از رعایت و پرهیز از گناه کبیره است از امام حسن علیه السّلام روایت شده در پاسخ اعتراض باو در باره صلح با معاویه میفرمود پروردگار در حال خواب برسول صلّی اللّه علیه و آله ارائه فرمود که بنی امیه بر منبر او بالا میروند مانند قرده و بوزینه.
بدین جهت رسول صلّی اللّه علیه و آله مغموم و اندوهناک گشت و باو (لیلة القدر) و شب قدر را موهبت فرمود و آن بهتر است برای او و برای ذریه او از یک هزار شهر که مدت خلافت بنی امیه خواهد بود و نیز برسول صلّی اللّه علیه و آله اعلام فرمود که مدت خلافت بنی امیه بر جوامع اسلامی همین قدر از مدت خواهد بود.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذن‌ِ رَبِّهِم مِن کُلِّ أَمرٍ:
فرشتگان مقرب و همچنین ملک روح که افضل است از مقام قدس نازل میشوند با اذن و دستور و رخصت ساحت کبریائی که در باره تدبیر نظام جهان از هر لحاظ و اجرای او امر و دستورات و چگونگی آنها و بر حسب روایات قابل تغییر و تحول خواهد بود.
هم چنانکه در کتاب کافی بسندی از إبن ابی عمیر از غیر واحد از اصحاب از امام صادق علیه السّلام روایت نموده که بعض اصحاب ما از حضرت سؤال نمود که او سعید سمان بود سؤال نمود چگونه شب قدر بهتر و افضل از یک هزار ماه خواهد بود امام فرمود عملا در آن شب افضل از یک هزار ماه عبادت است منهای شب قدر آنها.
و نیز در کتاب کافی بسندی از فضیل و زراره و محمّد بن مسلم از حمران که سؤال نمود از امام ابا جعفر علیه السّلام از مفاد آیه (إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ) امام فرمود بلی شب قدر در هر سال در دهه آخر شبهای ماه رمضان است و قرآن کریم نیز در شب قدر نازل شده است که فرمود (فِیها یُفرَق‌ُ کُلُّ أَمرٍ حَکِیمٍ) امام فرمود در هر شب قدر تقدیر میشود هر امر و حادثه‌ای که در آن سال تا شب قدر سال آینده از خیر و شر و طاعت و گناه و مولود و اجل و رزق هر یک پس آنچه در آن شب قدر تقدیر شود و نیز در آن باره قضا و حکم صادر شود بطور حتم خواهد بود ولی برای ساحت کبریائی است هر چه مشیت فرماید.
راوی سؤال نمود (لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن أَلف‌ِ شَهرٍ) مفاد آن چیست امام فرمود هر عمل صالح مانند صلاة و زکات و انواع امور خیر و صلاح از اعمال بهتر و افضل خواهد بود از یک هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد و چنانچه پروردگار برای اهل ایمان مضاعف بفرماید درک نخواهد نمود ولی پروردگار اجر و ثواب اعمال حسنه آنان را مضاعف خواهد فرمود.
در کتاب در منثور بسندی از إبن مسیب روایت نموده که رسول صلّی اللّه علیه و آله فرمود در عالم خواب بمن ارائه شد که بنی امیه از منبر من بالا میروند بر من دشوار آمد بدین جهت سوره (إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ) نازل شد.
در کتاب کافی بسندی از زراره روایت نموده که امام صادق علیه السّلام فرمود تقدیر امور و حوادث در شب نوزدهم ماه رمضان است و ابرام آن در شب بیست و یکم بوده و امضاء آن در شب بیست و سوم خواهد بود.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطلَع‌ِ الفَجرِ:
سلام اسم مصدر خبر مقدم و ضمیر راجع به لیله مبتداء مؤخر و مبنی بر حصر است و مفاد آیه آنستکه در اثر تنزل و نزول فرشتگان مقرب سلام و بشارت خیر و عافیت باهل ایمان اعلام مینماید و هرگز نیرنگهای شیطانی در آنان نمیتواند تأثیری داشته باشد با اینکه شب قدر سلام نیست بلکه ظرف اعلام و بشارت سلام از ساحت کبریائی است ولی از نظر مبالغه آیه شب قدر را لیله و شب سلام معرفی نموده است.
و یا مفاد آیه آنستکه در آن شب جز سلام و اعلام سلامت و خیر و عافیت باهل ایمان نمی‌شود با کثرت تعداد فرشتگان که باهل ایمان اعلام سلام می‌نمایند و آنان را از مکر و نیرنگ شیطانی ایمن میدارند خلاصه آیه شب قدر را شب سلام از جانب قدس کبریائی و فرشتگان باهل ایمان معرفی نموده است که همه آنها صلوات و سلام میفرستند بر هر اهل ایمان که قیام می‌نمایند و یا می‌نشینند در حالی که ذکر پروردگار را مشغول هستند تا هنگام طلوع فجر سپس بآسمان بالا خواهند رفت.
در تفسیر مجمع از إبن عباس روایت نموده از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله میفرمود در شب قدر فرشتگان که ساکن مقام قدس سدرة المنتهی هستند نازل میشوند و از جمله جبرئیل و بهمراه او لواهائی است بعض از لواء و پرچمها را بر قبر من نصب خواهد نمود و پرچم دیگر را بر بیت المقدس و پرچم دیگر را در مسجد الحرام و لواء دیگر را بر طور سینا و از اهل ایمان نمی‌گذرند جز اینکه بهر یک از مرد و زن مؤمن و مؤمنه سلام رسانند جز به شراب خوار و کسیکه گوشت خوک خورده و کسیکه با زعفران خود را خوش بو نموده باشد.
در تفسیر برهان از سعد بن عبد اللّه بسندی از ابی بصیر روایت نموده گفت در حضور امام صادق علیه السّلام بودم در باره امام سخنانی فرمود هنگام ولادت امام و نیز فرمود که در شب قدر روح قدس او زیاده خواهد شد سائل گفت فدای تو شوم مگر روح جبرئیل نیست امام فرمود جبرئیل از جمله فرشتگان مقرب است ولی روح اعظم و افضل از فرشتگان است هم چنانکه آیه میفرماید (تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ).
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر حسینی همدانی،
1) إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ:
بیان نزول آیات کریمه قرآنی است و تعبیر بمتکلم مع الغیر و کلمه انا از نظر عظمت ساحت کبریائی است و نیز ضمیر راجع بقرآن است از نظر وضوح آن با اینکه نزول آیات کریمه بر رسول صلّی اللّه علیه و آله توسط جبرئیل امین وحی بوده ولی از نظر تشریف بساحت پروردگار نسبت داده وساطت جبرئیل را در نظر گرفته نشده است.
و انزال در مورد نزول یکدفعه گفته میشود در صورتی که آیات کریمه در مدت بیست و سه سال بتدریج و بر حسب اقتضاء نازل شده است مقابل تنزیل که بتدریج نازل شود.
پاسخ آنستکه آیات کریمه قرآنی در شب قدر بطور دسته جمعی از مقام کبریائی شرف صدور یافته و از لوح محفوظ بسوی بیت العزه تنزل نموده و بقدسیان خوانده شده و سپس توسط جبرئیل امین بر حسب مقتضیات آیاتی بتدریج بر رسول صلّی اللّه علیه و آله مدت تبلیغ و رسالت او نازل شده است.
و نظر به اینکه که آیات قرآنی اساس دین اسلام جهانی و همیشگی است باید بطور تدریج آیات کریمه بر حسب مقتضیات وقت و حادثه نازل شود جبرئیل علیه السّلام آنرا برای رسول خوانده رسول نیز بیدرنگ مجلس درس و بحثی تشکیل داده دانشجویان حضور یافته درس شروع میشد و پس از قرائت آیات قرآنی و اعلام آنها بدانشجویان در اطراف شرح و تفسیر آنها بحث میشد.
و نزول آیات قرآنی بمنظور تنزل و ظهور علم مقام ربوبی به نخستین نقطه امکانی که قلب و فؤاد رسول گرامی صلّی اللّه علیه و آله است باید ثبات و تثبّت داشته و ظرفیت آنرا داشته باشد که آیات را تلقی نماید و حقایق آنرا بیابد زیرا نزول آیات کریمه بر رسول صلّی اللّه علیه و آله مبنی بر تعلیم و احاطه وجودی است و لازم آن تثبت و استقرار در قلب و فؤاد او است که بتدریج تحقق می‌پذیرد.
در باره چگونگی نزول آیات قرآنی اختلاف است.
گفته شده که مجموع آیات کریمه در شب قدر بآسمان دنیا بر قدسیان نازل و سپس بطور تدریج بر رسول صلّی اللّه علیه و آله نازل شده است و نیز گفته شده آغاز نزول قرآن کریم در شب قدر بوده است.
مفسر گوید: مراد کرات بالا نیست بلکه مقامات قدس است.
بر حسب آیه (کِتاب‌ٌ أَنزَلناه‌ُ إِلَیک‌َ مُبارَک‌ٌ) نزول آیات کریمه قرآنی و لوازم و شئون آنرا بیان نموده از جمله آنستکه از ساحت کبریائی شرف صدور یافته و برسول صلّی اللّه علیه و آله حقایق و اسرار آن بطور موهبت وجودی القاء شده و بمنظور تعلیم و تربیت بشر حقایق و اسرار آن بصورت عبارات و مثال و کلمات و جمله‌ها تنزل داده شده بدین وسیله بشر بتواند بقدر سعی و دقت تتمه‌ای از حقایق و معارف استفاده نماید و پرتوی از حقایق را مشاهده نماید و جوهر وجودی خود را نمونه و مسطوره‌ای از کمالات و حقایق ارائه دهد از جمله شئون قرآن کریم مبارک و مبنی بر تأکید ترکب دائم و دوام آثار درخشان آنست که در جهان پرتو افکنده و کاملترین کتاب آسمانی است که با لحنی اعجاز آمیز یعنی قائم بخود و بی‌نیاز از دلیل و ثابت بالذات جهان بشریت را با انواع احتجاج و استدلال از نظر اختلاف افق افکار بشر بتوحید خالص دعوت مینماید.
و مبارک بطور اطلاق یعنی وسیله برکات و فیوضات و محور سعادت در دو جهان و خلاصه و محصول نظام آفرینش است و غرض از خلقت بشر همانا زمینه برای بناگذاری مکتب عالی قرآن است چنانچه جهان فاقد اینکه مکتب بود بهره‌ای از کمال حقیقی و تعالی انسانیت نداشت و کمالی بر آن مترتب نبود.
اینکه همه انواع خیرات مادی و آثار بیشمار طبیعی همه مقدمه برکات معنوی و رشد روانی و ظهور مقامات انسانی است از نظر اینکه قرآن یگانه برنامه و رهبری است که بشر را باوج عبودیت میرساند و او را مثال کمال و صفات لا یزالی نمایش میدهد و هرگونه نعمت که بشر را فرا گرفته در اینکه جهان و یا در عوالم دیگر از پرتو قرآن است و بوسیله نزول قرآن نظام تدبیر و صفت ربوبیت آفریدگار بحد نصاب و ظهور رسیده و آنرا ثقل اکبر و غرض نهائی خلقت معرفی نموده و محور حق و دلیل هر حقیقت و محصول نظام هستی و صراط مستقیم است که رسولان و رهروان طریقه عبودیت نمونه و مثالی از آنند.
قرآن کریم پرتوی از نظام ربوبی است که بعالم امکان تابیده و هر گونه برکات و شیوع آثار خیر و درخشان در جهان بظهور رسیده از لوازم آن مکتب عالی الهی است که تا ابد روشنائی می‌بخشد و رهروان را هدایت مینماید و نعمت گسترده که بطور دائم اهل ایمان را فرا میگیرد و یگانه عدل و قوام آن که بثقل اصغر و قرآن ناطق معرفی شده اوصیاء طاهرین علیهم السّلام هستند.
و نیز از إبن عباس روایت شده گفت پروردگار بجبرئیل علیه السّلام کلامی فرمود و آن شب قدر بود و جبرئیل آنرا ضبط نمود و بآسمان دنیا آورده و فرشتگان آنرا ضبط نموده و بطور تدریج بر رسول صلّی اللّه علیه و آله در ظرف بیست و سه سال نازل شده است.
فِی لَیلَةِ القَدرِ:
در شب قدر هر یک از امور که در ظرف سال باید بموقع اجراء گذارده شود بطور تفصیل شرح داده میشود از جمله بیان و مدت زندگی هر یک از افرادو چگونگی رزق و نیازهای هر فردی از شب قدر تا سال دیگر همان شب قدر تعیین میشود و همچنین رویدادها و حوادث جهان.
در تفسیر صافی در مورد (لیلة القدر) و آیه (فِیها یُفرَق‌ُ کُلُّ أَمرٍ حَکِیمٍ) فرموده است در شب قدر هر سال تقدیر میشود امور و حوادث همان سال ولی قابل تجدید نظر و بداء است و امری را بتأخیر میافکند و یا تغییر میدهد و بر آن زیاده و یا نقص میشود و بر رسول صلّی اللّه علیه و آله القاء میشود و او بامیر مؤمنان علیه السّلام القاء مینماید و از او بسایر امامان تحویل و القاء میشود تا اینکه بامام عصر علیه السّلام برسد و شرط شده که قابل تغییر و بداء خواهد بود.
گفته شده امور و حوادث جهان بر حسب قضاء الهی دارای دو مرحله است مرحله اجمال و ابهام و دیگر مرحله شرح و تفصیل و در شب قدر هر سال همه امور و حوادث جهان در آن سال از مرحله احکام بمرحله فرق و تفصیل میرسد و از جمله در همان شب قدر مشخص قرآن کریم نازل شده و فرق و تفصیل شده است.
و محتمل است آن باشد که پروردگار رسول صلّی اللّه علیه و آله را بجزئیات امور و حوادث جهان آگاه فرموده بهر چه در زمان حیات او رخ میدهد و نیز هر آیه‌ای بر او نازل میشود و در نتیجه قرآن کریم بر رسول صلّی اللّه علیه و آله بطور جمله و یکدفعه نازل شده باشد و بار دیگر بطور تدریج و متفرق در مدت رسالت و تبلیغ او.
و در آیه (أَمراً مِن عِندِنا) مبنی بر آنستکه امور و حوادث جهان از مقام شامخ ربوبی سر چشمه گرفته و بمرحله نظام جهان تنزل خواهد نمود.
و محتمل است مراد نزول آیات قرآنی باشد که غرض نزول آن بر رسول صلّی اللّه علیه و آله میباشد و آیات کریمه قرآنی رحمت بطور اطلاق و دائم بر سلسله بشر است و فیوضات تکوینی و هدایت جامعه بشر بسعادت در جهان از جمله آثار و برکات نزول آیات قرآنی و بناگذاری مکتب عالی قرآن است.
در کتاب کافی بسندی از محمّد بن مسلم از حمران روایت نموده که سؤال نمود از امام ابی جعفر علیه السّلام از مفاد آیه (إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ) فرمود مراد لیلة القدر است که آیه فرمود (فِیها یُفرَق‌ُ کُلُّ أَمرٍ حَکِیمٍ) و نیز فرمود در شب قدر هر سال تقدیر و اندازه‌گیری میشود هر حادثه‌ای تا سال دیگر همان شب قدر امور خیر و شر و طاعت و معصیت و مولود و اجل زندگی هر فردی و رزق هر یک از افراد، پس هر چه تقدیر شود در آن سال و حکم و قضا نیز بر آن صادر میشود آن محتوم خواهد بود ولی وابسته بخواست پروردگار نیز خواهد بود.
یعنی بر حسب جریان اسباب بطور حتم است ولی چنانچه پروردگار بخواهد آنرا منع میفرماید.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر خسروی
1) - بدرستیکه ما نازل کردیم قرآن را در شب قدر.(إبن عباس گفته است که خداوند قرآن را یکجا از لوح محفوظ در شب قدر بآسمان دنیا نازل فرمود سپس جبرئیل در ظرف بیست و سه سال قسمت بقسمت از اول تا آخر آنرا بر محمّد صلّی اللّه علیه و آله فرود آورد.
و شعبی گفته است معنای آیه اینست که ما نازل ساختن آنرا در شب قدر شروع کردیم- و اقوال دیگر هم ذکر شده است.
امّا در اینکه چرا لیله قدر نامیده شده است نیز اقوالی است- بقولی از آنجهت شب قدر نامیده شده است که جمیع اموری که در آن سال باید تقدیر شود خداوند در آن شب حکم میکند و آنرا لیله مبارکه فرموده است که (إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ) یعنی هر گونه خیر و برکت و مغفرت در آن شب نازل میگردد.
و بقولی- لیله قدر یعنی شب شرف و خطر و عظمت شأن چنانکه بکسی که در بین مردم صاحب منزلت و شأن است گویند صاحب قدر است و آیه مبارکه وَ ما قَدَرُوا اللّه‌َ حَق‌َّ قَدرِه‌ِ از اینکه باب است یعنی حق عظمته.
و بقولی- یعنی هر کس آن شب را احیاء کند صاحب قدر میشود زیرا طاعات در آن شب قدر عظیم و ثواب جزیل دارد.
و بقولی- شب قدر از اینکه جهت موسوم گردیده است که در آن شب کتاب صاحب قدر بر رسول صاحب قدر برای امّت صاحب قدر بدست فرشته صاحب قدر نزول یافته است.
و بقولی لیله تقدیر است زیرا خدای تعالی در آن شب انزال قرآن را مقدر فرموده است.
و بقولی- اگر از ماده تنگی بگیریم یعنی شبی که از بس ملائکه بزمین نازل میشود جا بر آنها تنگ میشود چنانکه از آیه (وَ مَن قُدِرَ عَلَیه‌ِ رِزقُه‌ُ) اینکه معنی مستفاد میشود.
و امّا در اینکه شب قدر چه شبی است اقوال مختلفه زیاد است و از مجموع آنها مستفاد میشود که شب قدر مانند اسم اعظم و نماز وسطی و غیره در تمام سال مجهول است و آنچه مسلم شده است از ماه رمضان خارج نیست چون قرآن در ماه رمضان نازل گشته و تصریح اینکه آیه هم همین است که در شب قدر نازل شده است پس شب قدر در ماه رمضان است و روایات هم از فریقین بسیار است از مجموع آنها بر می‌آید که در لیالی آخر ماه مبارک رمضان و شبهای فرد باشد و بیشتر متوجّه شب بیست و سوّم است که لیله جهنی هم نامیده شده است باین شرح که:
(در روایت عبد اللّه بن بکیر از زراره از یکی از دو امام همام جعفرین علیهما السّلام است که گوید از آنحضرت از شبهای ماه رمضان که غسل در آن مستحب است پرسیدم فرمود شب نوزدهم و شب بیست و یکم و شب بیست و سوم و فرمود شب بیست و سوم شب جهنی است و حدیث آن اینستکه جهنی به رسول خدا عرض کرد منزل من از مدینه دور است شبی را بمن دستور فرما که بمدینه بیایم باو امر فرمود که شب بیست و سوم بیاید و شیخ ابو جعفر ره گوید نام جهنی عبد اللّه إبن انیس الانصاری بوده است. از مجمع) (بهر حال شب قدر شب احیاء و شب دعاء و شب نزول برکات است و اعمال آن در کتب ادعیه مذکور است و خوشا بحال موفقین که از آن بهره برداری کرده و میکنند و البته بیاد گنهکارانی مانند اینکه عبد رو سیاه هستند).
(ای خواجه چه خواهی ز شب قدر نشانی هر شب شب قدر است اگر قدر بدانی
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) و چه دانی تو یا ندانی تو ( یا محمّد صلّی اللّه علیه و آله) که تا چه حدّ است عظمت و خطر شب قدر (و بکنه آن پی نبری که تا چه پایه است علوّ قدر آن زیرا خارج از دائره درایت خلق است و آنرا جز علام الغیوب کسی نداند و درایت نتواند)
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) (قیام و عبادت و شب زنده‌داری در) شب قدر بهتر است از (قیام و عبادت) هزار ماه (که در آن شب قدر نباشد).
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) (قیام و عبادت و شب زنده‌داری در) شب قدر بهتر است از (قیام و عبادت) هزار ماه (که در آن شب قدر نباشد).
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) فرود میآیند فرشتگان و روح (یعنی جبرئیل) در شب قدر بزمین (تا حمد و ثنای بندگان خدا و قرائت قرآن و سایر اذکار آنها را بشنوند یا بقولی بر مسلمانان سلام دهند) بامر پروردگارشان یعنی باذن خدای خودشان بهر امری از خیر و برکت یا بهر امری از رزق و اجل برای آنان تا سال آینده چنین شبی).
(و بقولی از کعب و مقاتل بن حیان (روح) طایفه‌ای از ملائکه هستند که فرشتگان دیگر جز اینکه شب آنها را نمی‌بینند که از غروب آفتاب تا طلوع فجر فرود میآیند.
و بقول دیگر روح همان وحی است چنانکه در جای دیگر فرماید وَ کَذلِک‌َ أَوحَینا إِلَیک‌َ رُوحاً مِن أَمرِنا) ای تنزل الملئکة و معهم الوحی بتقدیر الخیرات و المنافع).
و امّا (من کلّ امر) یعنی (بکل‌ّ امر) چنانکه در آیه (یَحفَظُونَه‌ُ مِن أَمرِ اللّه‌ِ) یعنی بامر اللّه.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) - اینکه شب تا آخر آن یعنی تا طلوع فجر (صبح صادق) از شرور و بلایا و آفات شیطان در سلامت است.
و بقول دیگر- یعنی شب قدر سالم است از اینکه در آن واقعه بدی اتفاق افتد و شیطان قادر باشد که در آن عملی بکند.
و بقول دیگر- کلام در (بِإِذن‌ِ رَبِّهِم) تمام میشود و سپس از من کلّ امر سلام شروع بعبارت بعدی است یعنی بهر امری که در آن سلامت و منفعت و خیر و برکت باشد زیرا خداوند در اینکه شب هر چه را که در آن خیر و برکت است تقدیر میکند و اینکه جریان نزول سلامت و برکت و فضیلت تا وقت طلوع فجر امتداد می‌یابد و منحصر بساعتی از آن نیست بلکه در جمیع آن است و اللّه اعلم بالصواب.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر راهنما
1) 1 - خداوند، نازل کننده قرآن
إنّا أنزلنـه
جمع آمدن ضمیر متکلم، بیانگر عظمت است و مراد از ضمیر مفعولى «أنزلناه» قرآن است. اشتهار نزول قرآن از جانب خداوند، کلام را از تصریح به نام آن بى نیاز ساخته است.
2 - وجود وسایط در نزول قرآن، از جانب خداوند
إنّا أنزلنـه
ضمیر جمع در «أنزلناه»، مى تواند ناظر به نقش وسایط در نزول قرآن باشد.
3 - قرآن، در شب قدر نازل شده است.
إنّا أنزلنـه فى لیلة القدر
4 - نزول قرآن در شب قدر، به صورت کامل بوده است.*
إنّا أنزلنـه فى لیلة القدر
نزول بسیارى از آیات قرآن، به مناسبت هاى گوناگونى بوده است که در طول زندگانى رسول اکرم(ص)، پیش آمده بود. در نتیجه آیه شریفه، ناظر به نزول آن در مرحله اى دیگر خواهد بود که معارف و رهنمودهاى قرآن، به صورت کامل از جانب خداوند در شب قدر نازل شده بود. گفتنى است که تفاوت تعبیر «إنزال» و «تنزیل»، مى تواند بیانگر این دو مرحله از نزول قرآن باشد. در این احتمال، «إنزال» ناظر به نزول دفعى در شب قدر و «تنزیل» ناظر به نزول تدریجى آن در طول زندگانى پیامبر(ص) خواهد بود.
5 - مشخصات امور جهان در شب قدر، تعیین مى شود.
لیلة القدر
«قدر» در معانى گوناگونى به کار رفته است; از جمله «تقدیر» (مصباح); «تدبیرامور» (قاموس); «تقسیم ارزاق»، «شرف» و «عظمت» (تاج العروس) و ... . برداشت یاد شده ناظر به معناى اول و دوم است. مطلق بودن کلمه «قدر»، آن را شایسته تطبیق بر تمام مقدّرات ساخته و «من کلّ أمر» (در ذیل سوره) گواه تعمیم است.
6 - شب قدر، شبى با عظمت در پیشگاه خداوند
إنّا أنزلنـه فى لیلة القدر
7 - قرآن، کتابى با عظمت و گنجینه معارفى هماهنگ با مقدّرات جهان
إنّا أنزلنـه فى لیلة القدر
نزول قرآن در شب قدر، اسناد نازل کردن آن به خداوند و آوردن ضمیر بدون مرجع آن ـ که خود حاکى از شهرت مرجع ضمیر است ـ نشانه هاى عظمت قرآن است. تناسب ظرف و مظروف نیز، بیانگر هماهنگى نزول قرآن با ویژگى هاى شب قدر است.
8 - «قال الصادق(ع) نزل القرآن فى لیلة القدر إلى البیت المعمور جملة ثمّ نزل من البیت المعمور على رسول اللّه(ص) فى طول عشرین سنة;(1)
امام صادق(ع) فرمود: قرآن در شب قدر به صورت کامل و یک جا، به بیت المعمور نازل گشت و سپس از بیت المعمور به رسول خدا(ص) در طول بیست سال [به صورت تدریجى] نازل شد».
9 - «عن الرضا(ع) لیلة القدر یقدّر اللّه عزّوجلّ فیها ما یکون من السنة إلى السنة من حیاة أو موت أو خیر أو شرّ أو رزق فما قدّره فى تلک اللیلة فهو من المحتوم;(2)
از امام رضا(ع) روایت شده است: خداوند در شب قدر، آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد مقدر مى فرماید; از زندگى یا مرگ; از خوب یا بد، یا روزى. پس آنچه را خداوند در این شب مقدر فرمود، آن حتمى خواهد بود».
10 - «عن اسحاق بن عمار عن أبى عبداللّه(ع) قال: سمعته یقول و ناس یسألونه و یقولون إنّ الأرزاق تقسم لیلة النصف من شعبان فقال: لا و اللّه ما ذلک إلاّ فى لیلة تسع عشرة من شهر رمضان و احدى و عشرین و ثلاث و عشرین فإنّ فى لیلة تسع عشرة یلتقى الجمعان و فى لیلة احدى و عشرین یفرق کلّ أمر حکیم و فى لیلة ثلاث و عشرین یمضى ما أراد اللّه جلّ جلاله ذلک و هى لیلة القدر التى قال اللّه: «خیر من ألف شهر»;(3)
اسحاق بن عمار گوید: شنیدم که امام صادق(ع)، در جواب مردمى که از او سؤال مى نمودند و مى گفتند: ارزاق در شب نیمه شعبان تقسیم مى شود، فرمود: سوگند به خداوند، چنین نیست، آن تقسیم انجام نمى گیرد مگر در شب نوزدهم ماه رمضان، شب بیست ویکم و شب بیست و سوم; زیرا در شب نوزدهم دو مجموعه [از چیزهایى که باید مقدم افتد یا مؤخر افتد ]فراهم مى گردد و در شب بیست و یکم، هر امرى که محکم و به هم پیوسته باشد، جدا و تنظیم مى شود و شب بیست و سوم آنچه خداوند جلّ جلاله اراده فرموده، تنفیذ و اجرا مى گردد و آن شب قدر است که خداوند [درباره آن ]فرموده: خیر من ألف شهر».
11 - «عن زرارة عن أبى جعفر(ع) قال: سألته عن لیلة القدر قال: هى احدى و عشرین أو ثلاث و عشرین;(4)
زراره گوید: از امام باقر(ع) از شب قدر سؤال کردم، حضرت فرمود: شب قدر شب بیست و یکم یا شب بیست و سوم است».
12 - «عن ابن عمر قال: قال رسول اللّه(ص): التمسوا لیلة القدر لیلة سبع و عشرین;(5)
از ابن عمر روایت شده که رسول خدا(ص) فرمود: شب قدر را در شب بیست و هفتم بخواهید».
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) 1 - ابزار شناخت ویژگى هاى شب قدر، در اختیار همگان نیست.
و ما أدریک ما لیلة القدر
مخاطب در «ما أدراک»، هر شخصى است که آیه شریفه را بخواند و یا بشنود.
2 - عظمت شب قدر، فراتر از حد بیان است.
و ما أدریک ما لیلة القدر
3 - پیامبر(ص)، در شناخت شب قدر و ویژگى هاى آن، نیازمند تعلیم الهى است.
و ما أدریک ما لیلة القدر
خطاب در آیه شریفه، گرچه مخصوص پیامبر(ص) نیست; ولى بر آن حضرت نیز تعمیم مى یابد.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) 1 - فضیلت شب قدر، از هزار ماه خالى از آن، افزون تر است.
لیلة القدر خیر من ألف شهر
2 - اختلاف زمان ها، در فضیلت
لیلة القدر خیر من ألف شهر
3 - نعمت هاى نازل شده از سوى خداوند در شب هاى قدر، ارجمندتر از نعمت هاى عطا شده در ماه هایى بى شمار است.
لیلة القدر خیر من ألف شهر
فضیلت زمان ها، به ارزشمندى مظروف آن بستگى دارد که در آغاز سوره نمونه اى از آن (نزول قرآن) مطرح شد و جمله «سلام هى» (در آیات بعد) بیانگر ارزشمندى سایر امورى است که در شب قدر تحقق مى یابد. عدد «ألف» (هزار)، در برخى آیات دیگر; نظیر «لو یعمّر ألف سنة» (بقره، آیه 96) در معناى کثرت به کار رفته است و احتمال اراده آن معنا، در این آیه نیز وجود دارد.
4 - «عن ابن عباس قال: ذُکِر لرسول اللّه(ص) رجل من بنى اسرائیل أنّه حمل السلاح على عاتقه فى سبیل اللّه تعالى ألف شهر فعَجِب من ذلک رسول اللّه(ص) عجباً شدیداً و تمنى أن یکون ذلک فى أمّته ... فأعطاه اللّه لیلة القدر و قال: لیلة القدر خیر من ألف شهر الذى حمل الإسرائیلى السلاح فى سبیل اللّه لک و لاُمّتک من بعدک إلى یوم القیامة فى کلّ رمضان;(1)
از ابن عباس روایت شده که براى رسول خدا(ص) ذکر مردى از بنى اسرائیل به میان آمد که او در راه خدا هزار ماه شمشیر خود را بر شانه اش حمل نموده [و آماده جهاد در راه خدا بود]. رسول خدا(ص) از این جریان سخت تعجب نمود و آرزو کرد که این فضیلت در امتش باشد ... پس خداوند[ در مقابل] به آن حضرت شب قدر را عطا کرد و فرمود: شب قدر، بهتر از هزار ماهى است که آن مرد بنى اسرائیلى در راه خدا سلاح حمل کرد [این شب قدر] براى تو و امّتت بعد از تو، تا روز قیامت در هر ماه رمضان خواهد بود».
5 - «عن حُمران أنّه سأل أباجعفر(ع) عن قول اللّه عزّوجلّ «...لیلة القدر خیر من ألف شهر» أىّ شىء عنى بذلک، فقال العمل الصالح فیها من الصلاة و الزکاة و أنواع الخیر خیر من العمل فى ألف شهر لیس فیها لیلة القدر;(2)
از حمران روایت شده که از امام باقر(ع) درباره سخن خداى عزّوجلّ «...لیلة القدر خیر من ألف شهر» سؤال کرد که مقصود از این [بهترى بر هزار ماه] چیست؟ حضرت فرمود: عمل صالح در شب قدر، از قبیل نماز و زکات و انواع کارهاى خوب، بهتر است از عمل در هزار ماهى که در آن شب قدر نباشد».
6 - «عن أبى عبد اللّه(ع) قال: قوله عزّوجلّ «خیر من ألف شهر» هو سلطان بنى امیّة و لیلة من امام عدل خیر من ألف شهر ملک بنى امیّة;(3)
از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: سخن خداوند عزّوجلّ «خیر من ألف شهر» آن [هزار ماه، دوران ]سلطنت بنى امیّه است و یک شب از [حکومت]امام عادل، بهتر از هزار ماه سلطنت بنى امیّه است».
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) 1 - شب قدر، زمان فرود آمدن فرشتگان و روح به زمین است.
تنزّل الملـئکة و الروح فیها
به قرینه سیاق آیات مراد از فعل «تنزّل» ـ که در اصل تتنزّل بوده و به جهت تخفیف یکى از «تاء»هاى آن حذف شده است ـ فرود آمدن به زمین است.
2 - روح نازل شونده در شب قدر، هم ردیف فرشتگان نبوده و موجودى برتر از آنان است.
تنزّل الملـئکة و الروح فیها
«عطف» نشانه تغایر است و مى تواند از قبیل ذکر خاص، بعد از عام و نشانه عظمت باشد. برداشت یاد شده به هر دو احتمال نظر دارد.
3 - شب قدر و نزول ملائکه و روح در آن، امرى پیوسته است و به سالى خاص محدود نیست.
تنزّل
فعل «تنزّل»، مضارع است و هر مضارعى که مفاد آن در گذشته نیز انجام گرفته باشد بر استمرار دلالت دارد.
4 - نزول ملائکه و روح در شب قدر، نشانه شرافت آن بر هزار ماه
خیر من ألف شهر . تنزّل الملـئکة و الروح فیها
5 - فرود آمدن فرشتگان و روح در شب قدر، با اذن خداوند و رخصت او است.
تنزّل الملـئکة و الروح فیها بإذن ربّهم
6 - خداوند، مالک و مدبّر امور فرشتگان و روح است.
ربّهم
«ربّ» در لغت عرب، بر «مالک»، «مولى»، «مدبّر» و «مربّى» اطلاق مى شود.
7 - فرشتگان و روح، تسلیم خداونداند و کارهاى آنان به اذن او انجام مى گیرد.
تنزّل الملـئکة و الروح فیها بإذن ربّهم
8 - فرود فرشتگان و روح به زمین در شب قدر، تدبیرى الهى برخاسته از ربوبیت خداوند است.
بإذن ربّهم
واژه «ربّ»، بیانگر برداشت یاد شده است.
9 - تقدیر امور جهان در شب قدر، وابسته به نزول ملائکه و روح به زمین است.
تنزّل ... من کلّ أمر
«أمر»، ممکن است مفرد «اُمور» باشد. در این صورت مراد امورى خواهد بود که در شب قدر، تقدیر مى شود و ملائکه و روح براى تدبیر آن امور، به زمین نازل مى شوند. حرف «من» در این احتمال، براى بیان علّت غائى است; یعنى، «لأجل کلّ أمر أراد اللّه قضائه».
10 - فرمان هاى خداوند، برانگیزاننده ملائکه و روح براى نزول به زمین در شب قدر
تنزّل ... من کلّ أمر
حرف «من» ـ که در برداشت یاد شده براى ابتداى غایت دانسته شده است ـ بیانگر آن است که سبب را بیان مى کند و دلالت دارد نزول ملائکه، برخاسته از فرمان هاى خداوند است; به گونه اى که هر یک از آن فرمان ها، انگیزه اى مستقل براى نزول آنها است. مراد از «أمر» ـ که در این برداشت، مفرد «أوامر» گرفته شده است ـ فرمانى است که آیه «إنّما أمره إذا أراد شیئاً أن یقول له کن فیکون» (یس، آیه 82)، ناظر به آن است.
11 - «عن أبى بصیر قال: کنت مع أبى عبداللّه(ع) ... فقلت: جعلت فداک ألیس الروح جبرئیل؟ قال: جبرئیل من الملائکة و الروح خلق أعظم من الملائکة ألیس اللّه یقول: «تنزّل الملائکة و الروح»;(1)
از ابى بصیر روایت شده که گفت: در محضر امام صادق(ع) بودم ... به ایشان گفتم: فدایت شوم آیا روح [همان]جبرئیل نیست؟ فرمود: جبرئیل از ملائکه است و روح مخلوقى است که عظمت او از ملائکه بیشتر است; مگر نه این است که خداوند مى فرماید: تنزّل الملائکة و الروح».
12 - «عن محمّد بن علىّ(ع) أنّه قال فى قول اللّه تعالى «تنزّل الملائکة و الروح فیها» قال: تنزّل فیها الملائکة و الکتبة إلى السّماء الدّنیا فیکتبون ما یکون فى السنة من امور ما یصیب العباد...;(2)
از امام باقر(ع) روایت شده که درباره سخن خداى تعالى «تنزّل الملائکة و الروح فیها» فرمود: فرشتگان و نویسندگان [اعمال] به نزدیک ترین آسمان نازل مى شوند و آنچه را در طول سال [آینده]به وجود خواهد آمد، از امورى که به بندگان مى رسد، مى نویسند».
13 - «عن النبىّ(ص) أنّه قال: إذا کان لیلة القدر تنزّل الملائکة الذین هم سکان سدرة المنتهى و منهم جبرئیل فَیَنْزِل جبرئیل(ع) و معه اَلْوِیَةٌ ینصب لواء منها على قبرى و لواء على بیت المقدّس و لواء فى المسجدالحرام و لواء على طور سیناء و لایدع فیها مؤمناً و لا مؤمنة إلاّ سلم علیه;(3)
از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: زمانى که شب قدر فرا رسد، فرشتگان ساکن «سدرة المنتهى» ـ که از جمله آنان جبرئیل است ـ نازل مى شوند. پس جبرئیل [بر زمین ]فرود مى آید در حالى که پرچم هایى همراه او است. پرچمى را بر سر قبر من و پرچمى را در بیت المقدس و پرچمى را در مسجدالحرام و پرچمى را بر طور سینا برپا مى کند و در آن شب، هیچ مرد و زن مؤمنى را فروگذار نمى کند; مگر این که بر او سلام مى کند».
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) 1 - شب قدر، سراسر خیر و سلامتى است.
سلـم هى
«سلام»; یعنى، سلامتى و پاک بودن از هر عیب (صحاح). خبر بودن آن براى «هى» ـ با آن که مصدر است ـ مبالغه در بیان سلامتى است. علاوه بر این، «سلام»، نکره است و بر ناشناخته بودن مقدار عظمت آن دلالت دارد. تقدیم خبر بر مبتدا ـ که بر حصر دلالت دارد ـ بر مبالغه افزوده است. بیان سلامتى شب قدر از امور ناپسند، گویاى آن است که در مقدرات الهى، «شرّ» اصالت ندارد.
2 - سلامتى کامل شب قدر از هر امر ناپسند، نشان شرافت آن بر هزار ماه
خیر من ألف شهر ... سلـم هى
3 - هیچ شرّى، در مقدرات الهى وجود ندارد.
سلـم هى
سلامتى شب قدر، به سالم بودن مقدرات الهى در آن شب است; در نتیجه خداى تعالى در مقدرات خویش، تنها خیر و سلامتى را تقدیر مى کند. در احتمالى دیگر»، «من کلّ أمر» در آیه قبل، به «سلام هى» در این آیه مربوط است و مفاد آن چنین مى شود: «هى سلام من کلّ أمر». در این صورت باید پس از «بإذن ربّهم» وقف کرد و مراد از «کلّ أمر» امور ناخوشایند خواهد بود.
4 - شب قدر، تا سپیده دم به فضیلت خود باقى است.
سلـم هى حتّى مطلع الفجر
5 - سرشار بودن شب قدر از سلامتى، تا پایان سپیده دم ادامه دارد.
سلـم هى حتّى مطلع الفجر
حرف «حتّى» ـ که براى بیان انتهاى غایت است ـ دلالت دارد که نکته قبل، شامل زمان طلوع فجر نیز مى شود.
6 - در نزول فرشتگان و روح تا سپیده دم شب قدر، وقفه اى پدید نمى آید.
تنزّل الملـئکة و الروح فیها ... حتّى مطلع الفجر
حرف «حتّى»، مى تواند بیانگر غایت تمام امورى باشد که درباره شب قدر، مطرح شده است.
7 - نزول قرآن در شب قدر، نشان سلامتى معارف آن از هر عیب و نقص است.
إنّا أنزلنـه فى لیلة القدر ... سلـم هى
8 - «عن أبى عبداللّه(ع) قال: کان على بن الحسین «صلوات اللّه علیه» یقول ... قال اللّه عزّوجلّ «...سلام هى حتّى مطلع الفجر» یقول: تُسَلِّمُ علیک یا محمّد ملائکتى و روحى بسلامى من أوّل ما یهبطون إلى مطلع الفجر;(1)
از امام صادق(ع) روایت شده که امام سجاد(ع) مى فرمود: ... خداوند عزّوجلّ فرموده است: «...سلام هى حتّى مطلع الفجر»[ یعنى ]مى فرماید: اى محمد! فرشتگانم و روحم، از اولین لحظات فرودشان تا سپیده صبح، با سلام من بر تو سلام مى کنند».
خدا
خیریت مقدرات خدا 3
روایت 8
روح(اسم خاص)
نزول روح(اسم خاص) در شب قدر 6
شب قدر
تداوم فضیلت شب قدر 4; خیریت شب قدر 1; زمان شب قدر 4; سلامتى شب قدر 1، 2، 5; فضیلت شب قدر 5; نشانه هاى فضیلت شب قدر 2; وقت شب قدر 5
قرآن
آثار نزول قرآن در شب قدر 7; تنزیه قرآن 7
محمد(ص)
سلام ملائکه بر محمد(ص) 8; سلام روح (اسم خاص) بر محمد(ص) 8
ملائکه
تداوم نزول ملائکه در شب قدر 6
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر مجمع البیان
1) نخست مى فرماید:
إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ
بى گمان ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم.
ضمیر در واژه «انزلناه» به قرآن شریف اشاره دارد و با این که نامى از کتاب پرشکوه خدا نیامده، موضوع روشن است.
در تفسیر آیه دیدگاه متفاوت است:
«ابن عباس» مى گوید: خدا قرآن را یک بار در شب قدر از «لوح محفوظ» به آسمان دنیا فرود آورد، آن گاه آن را به تدریج در مدت 23 سال بر پیامبر فروفرستاد.
امّا «شعبى» مى گوید: منظور این است که: ما فرود تدریجى آیات قرآن را از شب قدر آغاز کردیم.
و به باور «مقاتل» قرآن یکبار از لوح محفوظ به فرشتگان نویسنده وحى در آسمان دنیا فرود مى آید، آن گاه در شب قدر هر سال، آن آیاتى که باید تا پایان سال فرود آید، به وسیله فرشته وحى بر قلب پیامبر خوانده مى شود.
چرا شب قدر؟
در مورد شب قدر و فلسفه این نامگذارى دیدگاه ها متفاوت است:
به باور پاره اى از جمله «مجاهد» بدان دلیل شب قدر را با این عنوان نام نهاده اند، که در آن خداى فرزانه همه امور سال و همه رویدادهاى آن را تقدیر و تنظیم مى کند. آن شب، شب بسیار پربرکتى است که قرآن مى فرماید: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ مُبارَکةٍ... ما آن کتاب پر معنویت را در شبى فرخنده نازل کردیم.(222)
و برکت آن، به خاطر این واقعیت است که خدا در آن شب، خیر و برکت و آمرزش خود را بر بندگان فرو مى فرستد.
از «ابن عباس» آورده اند که: همه رویدادها در شب پانزدهم شعبان تقدیر و تنظیم شده، و در شب قدر بر صاحبان آن ها سپرده مى شود.
زهرى مى گوید: منظور از شب قدر، عبارت است از شب بزرگ و با عظمت، چرا که وقتى گفته مى شود: او در چشم مردم قدر و منزلت دارد، منظور این است که: او داراى عظمت و مقام در نظر مردم است. در این آیه نیز واژه «قدر» به معنى عظمت و بزرگى آمده است، که مى فرماید:
و ما قدروااللّه حق قدرة...(223)
بزرگى و عظمت خدا را آن گونه که باید نشناخته و بزرگ نداشتند...
«ابوبکر وراق» مى گوید: بدان دلیل شب قدر را به این نام خوانده است که هر کس حق آن شب را پاس دارد و شب زنده دارى کند، صاحب مقام و منزلت مى گردد.
و به باور پاره اى دیگر، این نامگذارى به خاطر پاداش بزرگ عبادت ها و برنامه هاى آن شب است.
به باور برخى دلیل این نامگذارى آن است که در چنین شبى کتاب پرشکوهى چون قرآن، بر انسان والایى چون محمد(ص)، براى مردمى چون امت پیامبر و به وسیله فرشته گرانقدرى چون جبرئیل فرود آمده است.
اما به باور برخى دیگر، بدان دلیل شب قدر را به این نام خوانده اند که شب تقدیر است، و خدا فرود قرآن را در آن مقرر فرموده است.
و پاره اى نیز واژه «قدر» را به معنى تنگ گرفته اند و مى گویند: دلیل این نامگذارى آن است که در شب قدر، زمین بر فرشتگان تنگ مى شود. در این آیه نیز واژه «قدر» به معنى «تنگ» به کار رفته است که مى فرماید:
... و من قدر علیه رزقة...(224) بر انسان ثروتمند و توانگر است که از دارایى خود هزینه کند، و هر کس روزى او تنگ باشد، باید از آنچه خدا به او داده است هزینه نماید...
در کدامین ماه است؟
دراین مورد که شب قدر کدامین شب است، میان دانشمندان بحث و گفت گو است:
گروهى بر این عقیده اند که منظور شب قدر زمان پیامبر خدا بود، آن گاه بر داشته شد.
امّا «ابوذر» آورده است که: به پیامبر گفتم: اى پیامبر خدا، شب قدر در روزگار پیامبران پیشین بود و در آن مقدرات انسان ها نازل مى شد، آیا پس از آنان برداشته شد؟ فرمود: نه، بلکه این شب پربرکت تا روز رستاخیز خواهد بود.
برخى برآنند که شب قدر، در میان همه شب هاى سال است، به همین دلیل به باور پاره اى اگر کسى طلاق همسر خود را بر شب قدر معلق سازد تا پایان سال طلاق او مؤثر نیست.
«ابن مسعود» بر اساس همین دیدگاه آورده است که: اگر کسى در همه شب هاى سال به عبادت و شب زنده دارى برخیزد، به پاداش شب قدر مى رسد. این سخن به گوش «عبد اللّه بن عمر» رسید و گفت: خداى او را بیامرزد که مى دانست شب قدر در ماه رمضان است، امّا او خواست مردم به یک شب بسنده نکنند و شب هاى بیشترى به عبادت و نیایش برخیزند. به همین دلیل هم دانشمندان بر آنند که شب قدر در ماه رمضان است.
کدامین شب است؟
در این مورد که شب قدر کدامین شب ماه رمضان است؟ دیدگاه ها متفاوت است:
از دیدگاه «ابن زید» شب قدر، شب اول ماه رمضان است.
امّا از دیدگاه «حسن» شب هفدهم ماه خداست.
در روایت آمده است که این شب، شب «فرقان» است و روز آن، روز برخورد دو گروه حق طلب و حق ستیز. دیدگاه درست این است که شب قدر در ده شب سوم ماه رمضان است. این دیدگاه را «شافعى» نیز برگزیده است.
در روایت از پیامبر آورده اند که: شب قدر را در شب هاى دهه سوم ماه رمضان بجویید. التمسوها فى العشر الاواخر.(225)
از امیرمؤمنان آورده اند که: پیامبر گرامى شب هاى دهه سوم ماه رمضان را به عبادت و نیایش به سحر مى آورد، و خاندانش را نیز به این سبک شایسته راه نموده بود.
و از امام صادق آورده اند که پیامبر در دهه سوم رمضان کمر همت را سخت مى بست و از همسران خود خداحافظى مى کرد و شب ها را تا سپیده دم به عبادت مى گذارند. کان رسول الله اذا دخل العشر الاواخر ... و احیا اللیل و تفرغ للعبادة...(226)
پس از روشن شدن این موضوع که شب قدر در میان شب هاى دهه سوم ماه خداست، اینک در این مورد، که این شب مبارک، کدام یک از این شب هاست؟ میان دانشمندان بحث و گفت گو است:
به باور گروهى از جمله «شافعى»، شب قدر، شب بیست و یکم ماه رمضان است.
«خدرى» از پیامبر آورده است که: شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان و در شب هاى طاق بجویید...
از دیدگاه «عبداللّه عمر» شب قدر، شب بیست و سوم ماه خداست.
در روایت است که مردى به حضور پیامبر رسید و گفت: من در خواب دیدم که شب قدر در میان هفت شب آخر ماه رمضان است. آن حضرت فرمود: خواب شما با شب بیست و سوم هماهنگى دارد، از این رو هر کس از شما مى خواهد شبى از شب هاى رمضان را شب زنده دارى کند، شب بیست و سوم را برگزیند.
«معمر» آورده است که: «ایوب» شب بیست و سوم غسل مى کرد و با پوشیدن لباس پاک و پاکیزه، و خوشبو ساختن خویش به عبادت و نیایش و نماز و سجده مى پرداخت.
«عمر» از یاران پیامبر پرسید: شما مى دانید که پیامبر فرمود: شب قدر رادر دهه سوم ماه رمضان بجویید، اینک شما آن را در کدامین شب طاق مى بینید؟ آنان بیشتر از شب طاق سخن گفتند و بر این بودند که یکى از شب هاى طاقِ دهه آخر ماه خدا، شب قدر است.
«ابن عباس» مى گوید: «عمر» به من گفت: تو چرا چیزى نمى گویى؟
من گفتم: در قرآن شریف شماره هفت بسیار به کار رفته است. براى نمونه: در قرآن از آسمان ها به صورت هفتگانه سخن رفته است. همین گونه از زمین، طواف برگرد خانه خدا، رمى جمرات، و نیز مراحل هفتگانه در آفرینش انسان، و بر شمردن رزق و روزى انسان در نعمت هاى هفتگانه و...
«عمر» گفت: آن چه در این مورد بیان شد شناختم، اینک بگو منظور از مراحل هفتگانه در آفرینش انسان و قرارداده شدن رزق انسان در نعمت هاى هفتگانه چیست؟
گفتم: خدا در قرآن در مورد آفرینش انسان و مراحل هفتگانه آن مى فرماید:
و لقد خلقنا الانسان من سلالة من طین ثم جعلناه نطفة فى قرار مکین...(227) و به یقین انسان را از عصاره اى از گل آفریدیم، سپس او را به صورت نطفه اى در جایگاهى استوار قرار دادیم. آن گاه نطفه را به صورت علقه در آوردیم، پس آن علقه را به صورت مضغه گردانیدیم و آن گاه مضغه را استخوان هایى ساختیم، و بعد استخوان ها را با گوشتى پوشانیدیم. آن گاه جنین را در آفرینشى دیگر پدید آوردیم. آفرین بر خدا که بهترین آفرینندگان است.
و در مورد نعمت هاى هفتگانه در رزق و روزى انسان مى فرماید:
انّا صببنا الماء صبّاً ثم شققنا الارض شقاً فانبتنا...(228)
ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم؛ آن گاه زمین را آن گونه که باید شکافتیم؛ پس در آن، دانه رویانیدیم. و انگور و سبزى، و زیتون و درخت خرما و باغ هاى انبوه، و میوه و چراگاه پدیدآوردیم...
بنابر این به باور من شب قدر، شب بیست و سوم و یا بیست هفتم است.
«عمر» رو به حاضران کرد و گفت: چگونه شما در برابر پرسش من ناتوان ماندید و این جوان این گونه زیبا پاسخ داد.
آن گاه افزود من نیز با دیدگاه این جوان موافق هستم. سپس دست بر شانه من زد و گفت: تو از نظر سن و سال جوان هستى، امّا از نظر دانش و بینش، دانشمندى به نام مى باشى.
امام باقر در پاسخ کسى که از شب قدر مى پرسید، فرمود: یکى از دو شب بیست و یکم و بیست و سوم است.
راوى پرسید، نمى خواهید تعیین فرمایید؟
فرمود: نمى خواهید هر دو شب را عبادت کنید؟ از امام صادق نیز همین گونه روایت شده است.
در روایت دیگرى فرمود: شب قدر را میان شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان بجویید.
از «ابو بصیر» آورده اند که به امام صادق گفتم! فدایت گردم، آن شبى که امید مى رود شب قدر باشد، کدام شب است؟
فرمود: یکى از دو شب بیست و یکم و بیست و سوّم.
گفتم: اگر نتوانستم هر دو شب را شب زنده دارى کنم، چه کنم؟
فرمود: آنچه توانستى از این دو شب را به نیایش و عبادت بپرداز.
گفتم: گاه ما، هلال ماه را در منطقه اى مى بینم، اما خبر مى رسد که در شهر و منطقه دیگر این گونه نیست و گاه یک روز تفاوت مى کند.
فرمود: تا آن جایى که ممکن است در همه چهار شب خداى را عبادت نما و خواسته هایت را از بارگاه او بخواه...
گفتم: فدایت گردم، شب بیست و سوم به وسیله «جهنى» از پیامبر نیز روایت شده است.
فرمود: آرى، این گونه آمده است.
گفتم: «سلیمان بن خالد» آورده است که: در شب نوزدهم ماه رمضان کسانى که باید در سال آینده براى شرکت در مراسم حج در مکّه موفق شوند، مقدر مى گردد.
فرمود: نه تنها آنان، که همه نیازها، خواسته ها، رزق ها، گرفتارى ها تا شب قدر آینده نوشته مى شود. همه این ها را در شب بیست و یکم و بیست سوم طلب نما، و در هر یک از این شب ها صد رکعت نماز بخوان و اگر توانستى تا سپیده دم دوبار غسل نما.
گفتم اگر نتوانستم چه کنم؟
فرمود به هر صورتى که توانستى و هر عبادتى موفق شدى انجام بده... چراکه در ماه رمضان درهاى آسمان گشوده مى شود و شیطان ها به بند کشیده مى شوند و عملکرد مردم با ایمان پذیرفته مى شود و در زمان پیامبر ماه رمضان «روزى شده» خوانده مى شد.(229)
«زراره» آورده است که: از امام باقر در مورد شب هایى از رمضان که در آن ها غسل مستحب است جویا شدم. فرمود شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم.
آن گاه فرمود: شب بیست و سوم به وسیله «جهنى» از پیامبر روایت شده است، چراکه او به پیامبر گفت: خانه من از مدینه دور است، از این رو مرا به شبى که باید شب زنده دارى نمایم، هدایت کن تا به مدینه بیایم. پیامبر شب بیست و سوم را به او نشان داد.
برخى از جمله «عایشه» آورده اند که شب قدر، شب بیست و هفتم ماه رمضان است.
و برخى از جمله «ابن عباس» در روایت آورده اند که پیامبر فرمود: شب بیست و هفتم را دریابید. و در برخى از روایات نیز آورده اند که: فرمود: شب قدر را در شب هاى بیست و یکم، بیست و سوم، بیست هفتم و بیست نهم دریابید.
فلسفه نهان بودن شب قدر
به باور بسیارى از مفسران، بدان دلیل شب قدر در میان شب هاى سال، یا ماه و یا در شب هاى ماه رمضان نهان داشته شده است که مردم کمال طلب و خداجو در تلاش براى عبادت و شب زنده دارى، و در پرتو آن، تزکیه جان و پاکسازى دل اززنگارهاى گناه، و کوشش براى آراستگى به ارزش ها و والایى ها به ره آورد ارزنده تر و موفقیت بیشترى برسند، و بکوشند تا به امید درک آن شب گرانقدر، شب هاى بسیارى را با راز و نیاز سپرى کنند.
این ظرافت در برنامه هاى دیگر نیز هست، براى نمونه: خداى فرزانه در میان نمازها، «نماز میانه» را نهان داشت تا از همه نمازها بیشتر مراقبت گردد. در میان نام هاى خدا، اسم اعظم او را نهان داشت، و ساعت اجابت دعا را در ساعت ها، و خشم خود را در میان همه گناهان، و نیز هنگامه فرارسیدن مرگ را از انسان ها، تا بندگانش به موفقیت بیشترى در تقرب به خدا نایل آیند و از گناهان دورى جویند.
برترى «شب قدر» در روایت
در مورد فضیلت شب قدر روایت بسیارى رسیده است که به پاره اى مى نگریم:
1 - از پیامبر گرامى آورده اند که فرمود: هنگامى که شب قدر فرامى رسد فرشتگان «سدرة المنتهى» که جبرئیل هم از آنان است فرود مى آیند و فرشته وحى در حالى که پرچم هایى با اوست، یکى از آن ها را بر تربت من، دومى را بر «بیت المقدس»، سومى را بر بام کعبه و دیگرى را بر «طور سینا» نصب مى کند. آن گاه بر همه ایمان آوردگان درود مى فرستد، و آمرزش مى طلبد و از این مهر و رحمت عناصر شراب خور و بدمست و حرام خوران و آلودگان و ظالمان محروم خواهند بود. آن گاه افزود:
من قام لیلة القدر ایماناً و احتساباً غفرله ما تقدم من ذینة(230)
کسى که در شب قدر با ایمان و یقین به محاسبه رستاخیز، براى عبادت و نیایش برخیزد، گناهان او مورد بخشایش قرار مى گیرد.
و نیز آورده اند که فرمود:
انّ الشیطان لایخرج هذه اللیلة حتى یضیئ فجرها و لا یستطیع فیها على احد...(231)
شیطان در شب قدر تا سپیده آن، از لانه خود خارج نمى گردد، و نیز نمى تواند کسى را بیمار یا دیوانه کند، و یا به یکى از تباهى ها و پلیدى ها بکشد، و افسون هیچ افسونگرى در شب قدر اثر نمى گذارد.
و نیز آورده اند که فرمود: شب قدر شبى است آرام و آرام بخش و معتدل، نه کرمایش آزار مى رساند و نه سرمایش. خورشید در بامداد آن سر بر مى آورد، در حالى که نور خیره کننده اى ندارد.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) وصف و ویژگى شب قدر
در دومین آیه مورد بحث روى سخن را به پیامبر مى کند و در بیان عظمت و وصف ناپذیرى شب قدر مى پرسد؟
وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ
و تو اى محمد(ص): چه مى دانى که شب قدر چیست و از شب قدر و بزرگى و شکوه و حرمت آن، چه چیزى آگاهت نمود؟
و این بیان در جهت ترغیب و تشویق به شناخت آن شب پربرکت و عبادت و نیایش در آن است
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) آن گاه در تفسیر و بیان حرمت و عظمت آن شب مى فرماید:
لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است.
«قتاده» و مقاتل» مى گویند: منظور آیه این است که: شب زنده دارى و عبادت خالصانه و هدفدار شب قدر و انجام کارهاى شایسته و عادلانه و بشردوستانه در آن، از قیام هزار شب دیگر بهتر و بالاتر است؛ چرا که پدید آورنده ماه و سال و شب و روز خواسته است که برخى از روزها و شب ها را برکت و معنویتى ویژه ارزانى دارد که از دیگر شب ها و روزهاى ماه ها و سال ها برتر باشند و شب قدر به خاطر خیر و برکت بسیارش از همه شب ها برتر است.
«ابن عباس» آورده است که: در حضور پیامبر گفته شد، مردى از بنى اسرائیل لباس رزم بر تن و سلاح خود را به دوش کشید و خدا به او عمرى طولانى داد، و او هزار ماه در راه حق وعدالت و پیکار با ستم لباس رزم را از تن در نیاورد و جهاد کرد! پیامبر از این داستان، شگفت زده گردید و آروز کرد که کاش در امت من هم چنین انسان هاى پرتلاش و موفقى بودند! آن گاه رو به بارگاه خدا کرد که:
یا ربّ! جعلت امتى اقصر الناس اعماراً، و اقلها اعمالاً، فاعطاه الله لیلة القدر و قال: لیلة القدر خیر من الف شهر.(232)
پرودگارا، عمر امّت مرا کوتاه تر و کارهاى شایسته آنان را کمتر قرار دادى. آن گاه بود که خداى مهربان شب قدر را به آن حضرت بخشید و فرمود: شب قدر از هزار ماه جهاد آن مرد اسرائیلى بهتر است. و این شب گرامى را تا روز رستاخیز، در ماه رمضان هر سال، براى تو و امّت تو قرار دادم تا با همه وجود آن را دریابید و ارج گزارید.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) آن گاه در اشاره به وصف بیشترى از آن شب بزرگ و رویدادهاى آن مى فرماید:
تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ
در آن شب پرمعنویت فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براى هر کارى که مقرر گردیده است فرود مى آیند.
در تفسیر آیه دیدگاه ها متفاوت است:
1 - از دیدگاه پاره اى منظور این است که: فرشتگان به همراه جبرئیل در شب قدر به زمین فرود مى آیند تا زمزمه عبادت و نیایش و تلاوت قرآن و راز و نیاز بندگان خالص و کمال طلب خدا را بشنوند و توبه و اصلاح پذیرى و کارهاى شایسته آنان را بنگرند.
2 - امّا به باور پاره اى دیگر، تا بر بندگان با معنویت خدا به امر او سلام نثار کنند.
3 - از دیدگاه برخى، فرشتگان به همراه جبرئیل هر آنچه را تدبیر و مقدّر و مقرر شده است به آسمان دنیا مى آورند تا ساکنان آسمان دنیا بدانند و از رویدادهاى سال آینده به لطف حق آگاهى یابند.
4 - امّا از دیدگاه «کعب» و «مقاتل» منظور از «روح» گروهى از فرشتگان گرانقدرند که آنان را دیگر فرشتگان، جز شب قدر نمى بینند، و آنان در این شب مبارک از هنگامه غروب آفتاب تا طلوع سپیده فجر براى انجام فرمان خدا فرود مى آیند.
5 - و به باور پاره اى «روح» به معنى وحى مى باشد و منطور این است که: در آن شب، فرشتگان با وحى خدا و پیام او که در بردارنده مقدّرات و سرنوشت ها و برکت هاست فرود مى آیند.
گفتنى است که در آیه دیگرى «روح» به معنى وحى به کار رفته است که:
و کذلک اوحینا الیک روحاً من امرنا(233)
همان گونه که بر پیامبران پیشین وحى فرستادیم، برتو نیز اى محمّد(ص)! به فرمان خود وحى نمودیم.
و بدین سان آخرین دیدگاه در تفسیر آیه تأیید مى گردد.
در مورد «من کل امر» در آیه مورد بحث، دو نظر است:
1 - به باور پاره اى منظور هر خیر و برکت براى مردم و مقدّرات و سرنوشت هاست که فرشتگان و روح به همراه مى آورند. با این بیان «من امر اللّه» در حقیقت «بامراللّه» است؛ نظیر این آیه که مى فرماید: یحفظونه من امراللّه که در حقیقت «بامراللّه» است.
2 - اما به باور پاره اى دیگر منظور این است که: فرشتگان هر فرمان و سرنوشت و تقدیرى، تا شب قدر آینده را با خود مى آورند.
[ نظرات / امتیازها ]
1)
: داشتم به معنی آیه فکر میکردم و کلمه به کلمه معنی میکردم که کلمه والروح برام جذاب شد ، تنزل الملائکه والروح فیها به اذن ربهم ، نازل شدند فرشتگان و روح به اذن و اجازه ربهم ، تفسیر ها رو خوندم اما بنده حقیر هم نظری دارم ، روح در اینجا با الف و لام به معنای یک روح مشخص است که نه جبرئیل است و نه مانند جمله کذالک اوحینا روحٱ که با تنوین آمده به معنی روحی من امرنا ، در آیه سوره قدر روح ، یک روح مشخص است که بعد از فرشتگان نازل میشود و بر فرشتگان اولی تر است و به اذن ربهم هست ، روحی که شب قدر نازل میشود با ارواح دیگر متفاوت است ، و علم اینکه این روح چه مشخصاتی دارد فقط میتواند نزد مقربین باشد و نیز می‌توان به آیه دمیدن روح در انسان توجه کرد و به مشخصات آن پی برد ، چرا که انسان موجودی مختار و تدبیر گر و عاقل و با وجدان و انصاف و عادل و شامل خصایص والا و دیگر خصایص مانند منتقم و بعضی خصایص دیگر است که باید کشف شود و رذایلی نیز در وجود انسان است که بالقوه رذیلت نیست اما در موقعیت های متفاوت نمود های متفاوتی را جلوه میکند ، اما به طور خلاصه والروح در آیه سوره قدر همان روح دمیده شده در وجود انسان میتواند باشد
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) و در آخرین آیه مورد بحث که پایان بخش این سوره است مى فرماید:
سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ
آن شب، شبى است سرشار از سلامت و رحمت، و تا سپیده دم مژده رسان و ارزانى دارنده صلح و سلام و خیر و برکت براى خوبان و کمال جویان است.
به باور «قتاده» منظور این است که: آن شب تا پایانش از شرور و بلاها و وسوسه ها و آفت هاى شیطان به دور است.
امّا از دیدگاه «مجاهد» منظور این است که: در آن شب پربرکت، نه رویداد بدى خواهد بود، و نه از شیطان وسوسه و شرارتى ساخته است.
به باور «عطاء» منظور این است که: در آن شب پربرکت، سلام بر دوستان خدا و بندگان فرمانبردار حق، که فرشتگان هرگاه آنان را ببینند از سوى خدا به آنان سلام مى کنند.
به باور پاره اى سخن در «باذن ربهم» تمام است و آیه بعد از «من کلّ امر» آغاز مى گردد و منظور این است که: براى هر کارى در آن شب تا سپیده دم سلامتى و خیر و برکت است و تقدیرها و سرنوشت ها در آن فرود مى آیند.
پرتوى از سوره مبارکه
سه نکته در عظمت شب قدر
1 - در آیات پنج گانه این سوره، فروفرستنده قرآن نخست به فرود این کتاب پرشکوه در شب ارجدار «قدر» توجّه مى دهد؛ درست همان شبى که مقدّرات و سرنوشت ها نیز فرود مى آیند. این فرودِ همزمان مقدّرات و سرنوشت ها با قرآن و برنامه آسمان به زمین، نشانگر آن است که هر کس به قرآن و برنامه هاى قرآن و خداى قرآن به راستى ایمانى خالص آورد و خود را به ارزش هاى آن آراسته سازد و مقررات خدا و حقوق مردم را پاس دارد، سرنوشتى سرشار از نیک بختى خواهد داشت و کسانى که جز این کنند سرنوشتى تیره و تار.
2 - آن گاه به وصف و ویژگى هاى شب قدر مى پردازد و روشنگرى مى کند که شب قدر داراى این ویژگى هاست.
الف - عظمت و معنویت آن بسیار است.
ب - شبى است بهتر از هزار ماه.
ج - شب فرود قرآن است.
د - شب فرود مقدرات جهان و انسان است.
ه - شب فرود فرشتگان بر زمین است.
و - شب سرشار از سلامت و سعادت براى مردم کمال جو و شایسته کردار است.
ز - شب توبه و جبران و فرصت اصلاح براى همگان است.
3 - و بدین سان به گرامى داشت شب قدر و بهره ورى و عبادت آن شب و توبه و اصلاح خود و زدودن زنگارهاى مستى و پلشتى توجه مى دهد تا انسان بتواند براى همیشه خود را از اسارت نفس، اسارت ظالمان و اسارت شیطانها نجات بخشد و به بارگاه خدا بار یابد.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر کشاف
1) عظم القرآن من ثلاثة أوجه : أحدها : أن أسند إنزاله إلیه وجعله مختصا به دون غیره ، والثانی . أنه جاء بضمیره دون اسمه الظاهر شهادة له بالنباهة والاستغناء عن التنبیه علیه ، والثالث : الرفع من مقدار الوقت الذی أنزل فیه . روی أنه أنزل جملة واحدة فی لیلة القدر من اللوح المحفوظ إلی السماء الدنیا . وأملاه جبریل علی السفرة ، ثم کان ینزله علی رسول الله صلی الله علیه وسلم نجوما فی ثلاث وعشرین سنة . وعن الشعبی : المعنی إنا ابتدأنا إنزاله فی لیلة القدر واختلفوا فی وقتها فأکثرهم علی أنها فی شهر رمضان فی العشر الأواخر فی أوتارها ، وأکثر القول أنها السابعة منها ، ولعل الداعی إلی إخفائهها أن یحیی من یریدها اللیالی الکثیرة : طلبا لموافقتها ، فتکثر عبادته ویتضاعف ثوابه ، وأن لا یتکل الناس عند إظهارها علی إصابة الفضل فیها فیفرطوا فی غیرها . ومعنی لیلة القدر : لیلة تقدیر الأمور ، وقضائها ، من قوله تعالی ( فیها یفرق کل أمر حکیم ) وقیل سمیت بذلک لخطرها وشرفها علی سائر اللیالی .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) ( وما أدراک ما لیلة القدر ) یعنی : ولم تبلغ درایتک غایة فضلها ومنتهی علو قدرها .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) ثم بین ذلک بأنها خیر من ألف شهر ، وسبب ارتقاء فضلها إلی هذه الغایة ما یوجد فیها من المصالح الدینیة التی ذکرها : من تنزل الملائکة والروح ، وفصل کل أمر حکیم ، وذکر فی تخصیص هذه المدة أن رسول الله صلی الله علیه وسلم ذکر رجلا من بنی إسرائیل لبس السلاح فی سبیل الله ألف شهر ، فعجب المؤمنون من ذلک ، وتقاصرت إلیهم أعمالهم ، فأعطوا لیلة هی خیر من مدة ذلک الغازی . وقیل : إن الرجل فیما مضی ما کان یقال له عابد حتی یعبد الله ألف شهر ، فأعطوا لیلة إن أحیوها کانوا أحق بأن یسموا عابدین من أولئک العباد .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) ( تنزل ) إلی السماء الدنیا ، وقیل : إلی الأرض ( والروح ) جبریل . وقیل : خلق من الملائکة لا تراهم الملائکة إلا تلک اللیلة ( من کل أمر ) أی تتنزل من أجل کل أمر قضاه الله لتلک السنة إلی قابل . وقرئ : من کل امرئ ، أی : من أجل کل إنسان . قیل : لا یلقون مؤمنا ولا مؤمنة إلا سلموا علیه فی تلک اللیلة .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) ( سلام هی ) ما هی إلا سلامة ، أی : لا یقدر الله فیها إلا السلامة والخیر ، ویقضی فی غیرها بلاء وسلامة . أو : ماهی إلا سلام لکثرة ما یسلمون علی المؤمنین . وقرئ : مطلع ، بفتح اللام وکسرها . عن رسول الله صلی الله علیه وسلم : " من قرأ سورة القدر أعطی من الأجر کمن صام رمضان وأحیا لیلة
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیرآسان
1) إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ
کلمه (إِنّا) در اصل (اننا) بوده است.
با اینکه خدای سبحان واحد و یکتا است معذلک بدین لحاظ فرموده (إِنّا) یعنی ما، تا به عظمت پروردگار دلالت نماید، و اینکه معنا در موارد فراوانی از قرآن مجید به چشم میخورد. ضمیر کلمه (أَنزَلناه‌ُ) به قرآن برمیگردد- گرچه نامی از قرآن در اینکه آیه نیست. ولی چون اشتباهی رخ نمیدهد لذا اشکالی ندارد چون کلمه قرآن برای قسمتی حتی یک آیه آن به کار میرود لذا اگر یک آیه از آن در شب قدر نازل شده باشد کافی است که ضمیر کلمه (أَنزَلناه‌ُ) به آن برگردد یعنی ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. إبن عباس میگوید: خدای توانا کلیه قرآن را در شب قدر از لوح محفوظ به آسمان دنیا نازل کرد. بعدا جبرئیل قرآن را متدرجا بر پیامبر اعظم اسلام صلّی اللّه علیه و آله نازل کرد. نزول قرآن از ابتداء تا انتهاء مدت بیست و سه سال بطول انجامید و اقوال متعدد دیگری نیز هست (معنای کلمه لیلة القدر و اینکه چه شبی شب قدر است بعدا خواهد آمد)
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) وَ ما أَدراک‌َ ما لَیلَةُ القَدرِ
اینکه آیه شریفه بطور سر بسته به اهمیت شب قدر اشاره میکند و میفرماید: چه چیزی تو را آگاه نموده که شب قدر چیست! یکی از اهمیت‌های آن اینکه است که در آیه بعد خواهد آمد
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن أَلف‌ِ شَهرٍ- چون همانطور که در آیه قبل گفته شد معنای شب قدر سر بسته بود لذا در اینکه آیه قسمتی از اهمیت آنرا شرح میدهد و میفرماید:
عبادت در شب قدر و احیاء آن از هزار ماه عبادت بهتر است. یکی دیگر از اهمیت‌های شب قدر آن است که در آیه بعد خواهد آمد
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذن‌ِ رَبِّهِم- از کلمه (تَنَزَّلُ) که مضارع و برای استمرار است استفاده میشود که فرشتگان و روح، یعنی جبرئیل تا به قیامت در هر شب قدر فرود میآیند- ضمیر کلمه (فِیها) به کلمه لَیلَةُ القَدرِ برمیگردد. یعنی یکی دیگر از اهمیت‌های شب قدر اینکه است که فرشتگان و روح یعنی جبرئیل به اجازه پروردگارشان در آن نازل میشوند. اگر منظور از کلمه (مِن کُلِّ أَمرٍ) امور و حوادثی باشد که رخ میدهند لفظ (من) به معنای (لام) تعلیلی میباشد، به اینصورت (لکل امر) و معنی آیه چنین میشود: فرشتگان به منظور تدبیر و اداره کلیه امور و احتیاجات انسان و غیره فرود میآیند-
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطلَع‌ِ الفَجرِ
کلمه (سَلامٌ) که خبر مقدم میباشد و برای انحصار معنا مقدم شده به معنای سلامت است. تا با ضمیر (هِیَ) که مؤنث و مبتدای مؤخر میباشد تطبیق نماید. ضمیر (هِیَ) به کلمه (لَیلَةِ القَدرِ) باز میگردد و معنای آیه چنین میشود: شب قدر تا صبحگاه جز صحت و سلامت، خیر و برکت چیزی نیست. بعضی از مفسرین گفته‌اند: منظور از اینکه شب قدر فقط همان شبی است که قرآن در آن نازل شده است. ولی اینکه معنا صحیح نیست. چرا!
زیرا از کلمه (تَنَزَّلُ) که مضارع است استفاده میشود: شب قدر برای همیشه خواهد بود. و چون همیشه خواهد بود پس حاوی صحت و سلامت، خیر و برکت خواهد بود
معنای شب قدر و تعیین آن:
شب قدر یعنی شب تقدیر، شب مقدرات. شبی که چیزهائی در آن تعیین میشوند، از قبیل رزق و روزی، صحت و سلامتی. خیرات و برکات و ... از آیه یکم سوره: قدر که میفرماید: إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ: ما قرآن را در شب نازل کردیم و از آیه- 185- سوره: بقره که میفرماید: شَهرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنزِل‌َ فِیهِ القُرآن‌ُ: ماه رمضانی که قرآن در آن نازل شده است، معلوم میشود که شب قدر در میان دوازده ماه حتما در ماه رمضان میباشد، و راجع به اینکه شب قدر کدام یک از شبهای ماه رمضان است به روایت ذیل مراجعه میکنیم. حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام چنانکه در تفسیر مجمع البیان نقل میکند میفرماید: شب قدر را در شب (19- 21- 23) ماه رمضان جویا شو-
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیرهدایت
1) [1] در آن هنگام که فیض وحی بر قلب پیامبر- صلی اللّه علیه و آله- در شب قدر از ماه رمضان فرو می‌ریخت، و فرشتگان و روح قرآن را با خود فرود می‌آوردند که رساله صلح و صفا و مژده دهنده رحمت است، در چنین هنگامی خدای متعال اینکه مناسبت مبارک را که در آسمانها و زمین بزرگ است، جاودانی کرد و آن را شب مبارک نیکوتر از هزار ماه قرار داد.
به حق عید رحمت است، و هر کس آن را دریابد به مزدی عظیم دست یافته است؟؟ پس خداوند سبحانه و تعالی گفت:
«إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ- ما آن را در شب قدر فرو فرستادیم.»
نیز خداوند متعال چنین گفته است: إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنّا کُنّا مُنذِرِین‌َ فِیها یُفرَق‌ُ کُلُّ أَمرٍ حَکِیمٍ.«1»
بدین گونه تمام قرآن در آن شب بر قلب رسول نازل شد، و سپس به صورت تدریجی در طول مدت بیست و سه سال نزول پیدا کرد، تا جای خود را در جانها پیدا کند، و کتاب دگرگون ساختنی باشد که پیامبر با آن امت و تمدنی بسازد، و آینده تابنده‌ای برای انسانیت به وجود آورد.
بدین سبب پروردگار ما سبحانه و تعالی گفت: شَهرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنزِل‌َ فِیهِ القُرآن‌ُ.«2»
معروف است که قرآن به صورت معهود خود در همه روزهای سال نازل میشود، پس فرود آمدن دیگری به صورت جمله و یک جا نیز دارد.
و اینک سؤال: چرا اینکه شب به نام شب قدر نامیده شد!
چنان مینماید که مهمترین کاری که در اینکه شب صورت میگیرد، مقدر کردن امور آفریدگان است، و لفظ از آن مشتق شده، پس شب قدرهای مقدر شده است، چنان که پروردگارمان گفت: فِیها یُفرَق‌ُ کُلُّ أَمرٍ حَکِیمٍ.
بعضی گفته‌اند علت نامگذاری جلیل القدر بودن اینکه شب است، که در آن کتاب پر ارج و قدری نازل شده، و هر کس که آن شب را به شب زنده‌داری بپردازد، در نزد خدا ارزش و قدری بزرگ خواهد داشت.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) [2] کیست که بتواند ابعاد اینکه شب را که خدا آن را به سبب وحی بر آفریدگان خود مبارک گردانیده و آن را زمان تقدیر جریان امور جهانیان قرار داده است، ادراک کند، و کیست که بتواند بزرگی وحی و شکوه فرشتگان و معانی صلح و سلام الاهی را نیک بفهمد! به صورت مطلق برتر از ادراک نیست، ولی برتر از آن است که آدمی بتواند همه ابعاد آن را فراگیرد، بلکه می‌کوشد و می‌کوشد تا هر چه بیشتر بر معانی آن وقوف یابد، و هر چه در اینکه شناخت و معرفت پیشتر رود، به غنیمتهای بیشتری از آن دسترس پیدا میکند.
«وَ ما أَدراک‌َ ما لَیلَةُ القَدرِ- و تو چه دانی که شب قدر چیست!»
و پیش از اینکه از گفته بعضی نقل کردیم که: اینکه جمله در قرآن برای بیان اهمیت گفته‌ای می‌آید که پس از آن خواهد آمد.
اگر مقدم بر جمله «و ما یدریک» باشد، جمله به صورت مجمل باقی می‌ماند ... که بعضی چنین گفته‌اند، و اعتقاد من آن است که هر دو جمله برای بزرگداشت حقیقتی است که ذکر آن پس از اینکه دو تعبیر آمده است.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) [3] چگونه از اهمیت زمان آگاه می‌شویم! آیا در آن صورت نیست که فاصله میان ما و هدفهایمان کوتاهتر میشود، پس چون در یک روز به یک میلیون ریال دسترس پیدا کنی که آن در ظرف مدت یک سال به دست می‌آوردی، آیا اینکه یک روز برای تو بهتر از یک سال تمام نیست! به همین گونه است لیلة القدر که به انسانی که قدر آن را بشناسد، چیزی می‌بخشد که مساوی با یک عمر دراز است:
هشتاد و سه سال و چهار ماه، و به تعبیری رساتر: هزار ماه.
«لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن أَلف‌ِ شَهرٍ- شب قدر بهتر از هزار ماه است.»
اجل هر یک از ما در نزد خدا معین است، و گاه چندان کوتاه است که هر یک از ما نمیتواند به یک دهم از هدفهای خود دسترس پیدا کند، ولی آیا می‌توان با اینکه واقعیت به چالش و مبارزه برخاست! آری. ولی نه بدان صورتی که بیشتر مردم چنان تصور میکنند و خواستار درازی عمر خویش میشوند، و عدّه کسانی که به اینکه آرزوی خود می‌رسند اندک است، بدان سبب که عوامل وفات فراوان و بیشتر آنها از اراده آدمی بیرون است، پس راه برای درازتر کردن عمر چیست! ژرفتر کردن آن و از لحظه لحظه آن برخوردار شدن است، در پیش خود تصور کن که اگر پاره کوچکی از زمین داشته باشی و نتوانی آن را بزرگتر کنی، چه خواهی کرد! ممکن است به بنای ساختمانی بپردازی که بخشی از آن در زمین است و بخشی دیگر در فضا است و سر به ابرها می‌ساید، بعضی از مردمان سالهای معدودی از عمر داشته و در طول اینکه عمر به انجام دادن کارهایی پرداخته‌اند که معادل کار قرنهای دراز است، مثلا عمر رسول اکرم ما- صلی اللّه علیه و آله- از شصت و سه سال تجاوز نکرد، و بیست و سه سال از آن به ایام دعوت او اختصاص داشت، ولی اثر آن از اثر عمر درازنوح بیشتر است، بلکه از سالهای عمر همه پیامبران چنین است، و به همین گونه خداوند رحمان موهبت شب قدر را مخصوص امت او و آن را بهتر از هزار ماه قرار داد تا بتوانند عمر خود را در بعد سوم (یعنی بعد عمق) درازتر کنند، و شاید خبر مأثور از رسول اللّه (ص) اشاره به همین معنی بوده باشد، چه روایت شده است که عمرهای امتهای پیش از او را به او نشان دادند و چنان مینماید که عمرهای امت خود را کوتاه دید و دریافت که در درازی عمر به پیشینیان نمی‌رسند، و به همین جهت خدا شب قدر را به او عطا کرد و آن را بهتر از هزار ماه قرار داد.«3»
در حدیثی دیگر چنین آمده است: به پیامبر گفتند که مردی از بنی اسراییل هزار ماه سلاح را در راه خدا از گردن خود برنداشت، و او سخت دچار شگفتی شد و آرزو کرد که چنین کسی نیز در امت او بوده باشد، و گفت: «پروردگارا؟ به امت کوتاهترین عمرها را داده‌ای که با آن اعمالشان کمتر میشود، پس خدا لیلة القدر را به او بخشید و گفت: «لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن أَلف‌ِ شَهرٍ» که در آن ماهها آن اسراییلی سلاح را در راه خدا حمل میکرد، و اینکه شب برای امت تو تا روز قیامت در هر ماه رمضان خواهد بود».«4»
در شب قدری که به طاعت شب زنده‌داری می‌کنی، خدا نام تو را در گروه نیکبختان ثبت میکند و تن تو را بر آتش جهنم حرام می‌سازد، و اینکه در نتیجه توفیقی است که برای اصلاح فراگیر خودت در نتیجه عبادت بهره تو میشود، و به همین سبب در دعاهای مأثور شبهای رمضان مجموعه‌ای از بصیرتها آمده است که با تکرار تلاوت آنها به صورت هدفهایی برای شخص مؤمن درمی‌آید و با تلاش و کوشش به طرف آنها میرود و به طلب آنها می‌پردازد.
«خدایا وسعت روزی و امنیت در وطن و نور چشمی در همسر و مال و فرزند، و جایگزینی در نعمتهای خودت که در نزد من است و تندرستی در جسم ونیرومندی بدن و سلامت دین به من ارزانی دار، و تا مرا زنده نگاه می‌داری، به فرمانبرداری از خودت و فرستاده‌ات محمّد- صلی اللّه علیه و آله- برانگیز، و از پر بهره‌ترین بندگانت در برابر نیکی که در ماه رمضان فرو فرستاده‌ای یا در شب قدر ماه رمضان نازل خواهی کرد قرار بده».«5»
بنا بر اینکه شایسته آن است که هدف تو در شب قدر تحقق یافتن تغییری اساسی و ریشه‌دار در نفس خودت باشد، و لازم است که خود را در برابر داور خرد به محاکمه بخوانی، و نابسامانیهای پیشین و انحرافات جاری آن را تسجیل کنی، و عزم بر آن مجزوم سازی که از همه اینها با پشیمانی از ارتکاب خطا درگذری، و به ترک آنها نیت خالص کنی و به خدا پناه بری که از گناهان گذشته‌ات درگذرد و در آینده تو را موفق به آن سازد که بر گرد گناه نگردی.
در تأویل اینکه آیه چنین آمده است: در دولت رسولی فرود آمد که نیکوتر از دولتهای ستمگر بنی امیه بود، که بنا بر نقل ترمذی از حسن بن علی- علیهما السلام-: «رسول اللّه- صلی اللّه علیه و آله- بنی امیه را بر منبر خویش دید و اینکه امر او را خوش نیامد، پس سوره «إِنّا أَعطَیناک‌َ الکَوثَرَ» که کوثر آن نهری در فردوس است، و نیز اینکه سوره: «إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ وَ ما أَدراک‌َ ما لَیلَةُ القَدرِ لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن أَلف‌ِ شَهرٍ» یعنی هزار ماهی که بنی امیه پس از تو حکومت میکنند»،«6» و حکومت بنی امیه، بی کم و زیاد، هزار ماه بود.
بنا بر اینکه فضیلت حکمروایی عدل و داد و اثر بزرگ آن در آینده بشریت بیش از هزار ماه حکومت جور و ستم خواهد بود.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
4) به چه سبب شب قدر بهتر از هزار ماه شده است! بدان سبب که محل تلاقی اهل آسمان با اهل زمین است که یاد وحی را زنده میکنند، و آنچه را که خدا برای مردمان در هر کار مقدر کرده است عرضه میدارند.[228]
«تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ- فرشتگان فرود میآیند.»
اصل کلمه تتنزل و صیغه مضارع آن دلیل بر استمرار است، پس از آن چنین نتیجه می‌گیریم که: لیلة القدر تنها یک شب در جهان نیست، بلکه در هر سال یک شب لیلة القدر است و به همین جهت پیامبر اسلام- صلی اللّه علیه و آله- ما را به شب زنده‌داری و زنده نگاه داشتن اینکه شب فرمان داده است.
در خبری از رسول اللّه- صلی اللّه علیه و آله- آمده است که چون ماه رمضان نزدیک شد- در زمانی که سه روز از ماه شعبان باقی بود- به بلال گفت:
«مردمان را به مسجد بخوان» و چون حاضر آمدند، بر منبر بالا رفت و حمد و ثنای خدا به جای آورد و آن گاه گفت: «ای مردم؟ خدا اینکه ماه را به شما اختصاص داده است، و آن سید ماهها است، و در آن شبی است که از هزار ماه نیکوتر است».«7»
از امام امیر المؤمنین- علیه السلام- روایت شده است که به إبن عباس گفت: «شب قدر در هر سال هست، و امر سال در آن شب نازل میشود، و برای اینکه امر والیانی پس از رسول اللّه وجود دارد» پس إبن عباس گفت که آنان کیانند!
و او- علیه السلام- گفت: «من و یازده کس از صلب من».«8»
«وَ الرُّوحُ- و روح.»
روح چیست! آیا جبرییل- علیه السلام- است یا فرشتگان درجه بالاتر! یا گروهی برتر از فرشتگان و از آفریدگان خدایند، یا فرشته بزرگی که پیامبران خود را به او تأیید میکند!
بعضی از آیه بعدی چنین نتیجه گرفته‌اند که روح جبرییل- علیه السلام- است، بدان سبب که خدا در جای دیگری از قرآن گفته است: نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِین‌ُ».«9»
بعضی از آیه بعدی چنین استنتاج کرده‌اند که: روح همان وحی است، چه فرشتگان وحی را در شب قدر با خود به زمین می‌آورند، و خدا گفته است: وَ کَذلِک‌َ أَوحَینا إِلَیک‌َ رُوحاً مِن أَمرِنا.«10»
در حدیث شریف مطلبی آمده است که بنا بر آن روح بزرگتر از فرشتگان است، چنان که از امام صادق- علیه السلام- روایت شده است که چون از او پرسیدند که: آیا روح جبرییل (ع) است! گفت: «جبرییل از فرشتگان است، و روح از فرشتگان بزرگتر است، مگر خدا نگفته است که «تَنَزَّلُ المَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ»!.«11»
خداوند تبارک و تعالی گفته است: «وَ أَیَّدَهُم بِرُوح‌ٍ مِنه‌ُ- او را با روحی از خود تأیید کرد»، و اینکه دلیل بر آن است که روح چیزی است که خدا به وسیله آن پیامبران خود را تأیید میکند».
معلوم میشود که روح آفریده‌ای نورانی و بلند مرتبه در نزد خدا است، و اینکه که خدا تنها به وسیله او پیامبرانش را تأیید نمی‌کند، و فرشتگان و از جمله ایشان جبرییل نیز به تأیید پیامبران- علیهم السلام- اشتغال دارند، و بدین گونه احتمالات و دلایل گوناگون با هم جمع میشود، و خدا داناتر است.
«فِیها بِإِذن‌ِ رَبِّهِم- به اذن پروردگارشان.»
اینکه شب که فرشتگان در آن فرود میآیند شبی بزرگ است، و از آن روی بزرگ است که بزرگترین آنان که روح است نیز به زمین نازل میشود، ولی شایسته نیست که دور از عظمت خدای آفریدگار به عظمت روح توجه کنیم، چه آنان بندگان بزرگوار خدا و در عین حال آفریدگان و تربیت شدگان اویند، و به هیچ وجه نیمه خدایان به شمار نمی‌روند، و هیچ کاری به دست ایشان نیست، و فرود آمدنشان به اختیار خودشان نیست بلکه همه چیز به اذن و فرمان خدا صورت میگیرد.«مِن کُلِّ أَمرٍ- از هر امر و هر چیز.»
گفتند: معنای اینکه جمله برای هر کار، یا به هر کار است، پس ملائکه- بنا بر اینکه تفسیر- برای تقدیر و اندازه معین کردن برای هر امر و هر چیز نازل میشوند، ولی آیا مگر خدا برای هر کار از آن زمان که لوح را آفرید و قلم را بر آن روان کرد، اندازه و قدری را مقدر نکرده بوده است! چرا. پس ملائکه برای چه در شب قدر فرود میآیند! معلوم میشود که تقدیرهای حکیمانه در امور آفریدگان صورت اتمام پذیرفته بوده است، ولی هنوز چیزهایی باقی مانده که صورت واقعی پیدا نکرده و برای هر سال در شب قدر آن سال اندازه و کیفیت آن معین و مقدّر میشود، پس تقدیر به بعضی از جوانب کارها اختصاص دارد و نه همه جوانب آنها.
آری، تقدیرها همه امور را شامل میشود، ولی از هر امری یک ناحیه آن، و بدین گونه حرف «من» در آیه برای تبعیض آمده که معنی اصلی آن است، و اینکه مطلب همچون از نصوص وارد شده در اینکه موضوع دستگیری ما میشود:
سلیمان مروزی به امام رضا- علیه السلام- گفت: «به من خبر بده که إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةِ القَدرِ درباره چه امری نازل شده است، و امام گفت:
«ای سلیمان؟ لیلة القدر شبی است که در آن خدای عز و جل آنچه را که در فاصله آن سال تا سال دیگر است، از زندگی و مرگ، و نیکی و بدی در روزی، مقدر میفرماید، پس آنچه خدا در آن شب مقدر کرده باشد حتمی است».«12»
بدین گونه بینشهای وحی با تصورات بشری متفاوت میشود، پس در آن حال که آدمی چنان گمان میکند که مجبور است و خواست او هیچ تأثیری در زندگی او ندارد، وحی برای او یک ارزش والا قایل میشود، و او را توانای بر تغییر دادن اجمالی زندگی خویش قرار میدهد: از خوشبختی و بدبختی، و خیر و شر، و سود و زیان، اینکه همه به فرمان خدا و بر اثر خواستن از خدا در لیلة القدر.
بشریت درباره حقیقت مشیت الاهی سخت گمراه است: گروهی خود را‌صاحب همه چیز میدانند و چنان تصور میکنند که خدا به صورت مطلق کارها را به خود ایشان تفویض کرده است، پس نه ثواب و عقاب است و نه مسئولیت و اخلاق، و گروهی او را بیچاره و مضطری تصور میکنند که هیچ آزادی و اختیاری ندارد و همه چیز به قضا و قدر می‌گذرد.
ولی حقیقت امری در میان اینکه دو امر است: نه جبر است، بدان سبب که ما به یقین میدانیم که قرار ما در زندگیمان مؤثر است، مگر بنا بر خواست و قرار خودمان نمی‌خوریم و نمی‌آشامیم و نمی‌رویم و نمی‌آییم! و نیز تفویض هم نیست، بدان سبب که بسیار کارها است که هیچ به دست ما نیست: اینکه که چگونه به دنیا می‌آییم، و در کجا از دنیا می‌رویم، و فردا چه خواهیم کرد، و چگونه قضای الاهی میان آنچه می‌خواهیم و آنچه به آن می‌رسیم حایل میشود، و چه بسیار شده است که تقدیر نگذاشته است که به آنچه نقشه‌ریزی دقیق برای رسیدن به آن کرده بوده است برسی!؟ آری، خدا به اندازه‌ای به انسان مشیت بخشیده است تا با آن سرنوشت و راه رفتن خویش را به دست خود گیرد، و به جانب دوزخ روانه شود یا به سوی فردوس، ولی اینکه بدان معنی نیست که با نیرومندی ذاتی خود و با اقدام خویش به بهشت یا جهنم خواهد رفت، بلکه اینکه خدا است که او را با کارهای نیک و شایسته‌اش به دوزخ میافکند، یا با کارهای خوب و پسندیده‌اش از ساکنان بهشت قرار میدهد.
بنا بر اینکه انسان حق انتخاب و اختیار دارد، ولی خدای متعال است که سعادت یا شقاوتی را که آدمی اختیار کرده است تحقق می‌بخشد و «إِنَّ اللّه‌َ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوم‌ٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنفُسِهِم- و خدا وضع زندگی قومی را تغییر نمیدهد مگر اینکه که آنچه را که در نفوس و جانهای خود دارند تغییر دهند»، و از اینکه جا است که اهمیت دعا و مخصوصا در شب قدر که بهار دعا است آشکار میشود، و گاه تمام زندگی آدمی در اینکه شب دگرگون میشود، پس چه اندازه باید آدمی ناکام و بدبخت باشد که اینکه شب بر او بگذرد بی آن که بتواند از آن چیزی برای خود به دست آورد.
بعضی ممکن است بپرسند که: آیا اینکه خود جبر نیست! اگر بنا باشد که یک شب سرنوشت زندگی آدمی را معین کند، پس دیگر قصد و تلاش و کوشش در دیگر روزهای سال برای چه ضرورت دارد!
هرگز چنین نیست ... اینکه امر هیچ ارتباطی با جبر و مجبور بودن آدمی ندارد. و اینکه امر وقتی برای ما به خوبی واضح میشود که بینشهای آینده را خوب فهم کنیم:
بینش اول: چنان به نظر میرسد که تقدیر در اینکه شب همه جوانب و نواحی زندگی را شامل نمی‌شود، چه سه نوع قضایا وجود دارد: یک دسته آنها است که در یک شب از تاریخ هستی مقدر میشود، چنان که از امام امیر المؤمنین- علیه السلام- روایت شده است که گفت: «رسول اللّه- صلی اللّه علیه و آله و سلّم- به من گفت: آیا می‌دانی معنی شب قدر چیست! پس گفتم: نه ای رسول خدا؟ و او گفت: خداوند تبارک و تعالی در آن همه چیز را که تا روز قیامت خواهد بود مقدر کرده است، و از جمله آنچه خدای عز و جل مقدر کرده، ولایت تو و امامان از نسل تو تا روز قیامت است».«13»
نوع دوم: تقدیرهایی است که در ظرف مدت یک سال از عمر آدمی صورت پذیر میشود، در صورتی که نوع سوم باقی می‌ماند که وابسته به خواست آدمی و فتنه و آزمایش همین است، مثلا: خدا برای انسان در شب قدر ثروتی را مقدر میکند، اما اینکه که آدمی چگونه با آن ثروت رفتار کند، و اینکه که آن را در راه خدا انفاق خواهد کرد یا در اینکه کار بخل خواهد ورزید، اینکه همه به خواست خود آدمی است و به آن آزمایش او صورت اتمام پیدا میکند، و مثلا، خدا یک بیماری را در آن سال برای آدمی مقدر می‌سازد، اما شکیبایی او در برابر آن بیماری یا جزع کردن به جای آن بستگی به اراده خود او دارد.
چیز نمیتواند برای پروردگار ما جنبه حتمیت داشته باشد، که خود گفته است:
یَمحُوا اللّه‌ُ ما یَشاءُ وَ یُثبِت‌ُ وَ عِندَه‌ُ أُم‌ُّ الکِتاب‌ِ.«14» و در حدیث به جا مانده از امام صادق- علیه السلام- آمده است که گفت: «چون شب قدر فرارسد، فرشتگان و روح و کاتبان به آسمان دنیا نزول میکنند، و آنچه را که قضای الاهی برای آن سال خواسته است می‌نویسند، پس اگر خدا بخواهد چیزی را پس و پیش کند یا از آن بکاهد، به فرشته فرمان محو کردن آن را میدهد، و به جای آن چیزی را که خدا آن را اراده کرده است قرار میدهد»، گفتم: آیا همه چیز در نزد او و ثبت شده در کتابی است! گفت: «آری». گفتم: پس چه چیز پس از آن خواهد بود! گفت:
«سبحان اللّه؟ و سپس خدای تبارک و تعالی هر چه را که بخواهد ایجاد میکند».«15»
بدین گونه کلمه خدا بالاترین کلمه باقی می‌ماند، و مشیت او اجرا میشود، ولی تکیه کردن به بداء و از دست دادن فرصت شب قدر گونه‌ای از ساده دلی و بلکه از سفیهی و زیانکاری است.
بینش دوم: خداوند به حکمت بالغه و داوری عادلانه خود هر چه را که شایسته است برای بندگان خود مقدر میکند، و به همین سبب قضا و تقدیر او برای مؤمن نیکوکار متوسل به خدا همان چیزی نیست که برای یک کافر بدکاره مقدر میکند، و باید بدانی که پروردگار تو نسبت به بندگان خود ستم روا نمی‌دارد. و بنا بر اینکه آدمی، با آنچه در سال گذشته کرده است، و با آنچه در شب قدر و در فرصت تقدیر انجام میدهد، و با آنچه خدا از بدی اختیار او در سال گذشته میداند، در سرنوشت شخص خویش تأثیر میکند، مثلا: خدا برای طاغوتی که میداند توبه نخواهد کرد، عذاب را در اینکه سال مقدر میکند، زیرا که میداند در اینکه سال به ستمگری خود ادامه خواهد داد، و لو اینکه که فرضا در اینکه سال توفیق توبه و ستم نکردن به مردم پیدا میکند، بدان سبب که خدا مختار است که در کار و تقدیر خویش تجدیدنظر (بداء) کند، و سقوط را از او دور سازد و به یاری او برخیزد، که خود گفته است: إِنَّ اللّه‌َ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوم‌ٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنفُسِهِم.«16»
بینش سوم: مردمان چنان تصور میکنند که حوادثی بر زیان ایشان در جریان است که هیچ کاری درباره آنها از ایشان ساخته نیست، همچون مرگ عزیزی یا گرفتار شدن به دردی بی‌درمان یا مبتلا شدن به سلطه و قدرت حاکمی ستمگر یا به عقب ماندگی یا به خشکسالی، ولی چنین نیست چه حتی اینکه ظواهری که بیرون از خواست انسان قرار میگیرد، به فرمان و تقدیر و قضای خدا صورت میگیرد، و خدا به چیزی حکم نمی‌کند مگر آن که حکمت و عدالت او مقتضی آن بوده باشد، و یکی از مقتضیات عدل او آن است که قضا و تقدیر او بر حسب چیزی باشد که بندگانش کسب کرده‌اند، مگر خود او نگفته است: «ظَهَرَ الفَسادُ فِی البَرِّ وَ البَحرِ بِما کَسَبَت أَیدِی النّاس‌ِ- تباهی در خشکی و دریا بر اثر آنچه دستهای آدمیان کسب کرده است آشکار شد».«17»
در اینکه منتهای بزرگداشت مشیت آدمی است که خدا تقدیر خویش را بر وفق آن قرار داده است، آیا چنین نیست!
با وجود اینکه برای خدا بداء و تغییر تقدیر وجود دارد، بدان سبب که هیچ
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) [5] سلام کلمه‌ای نورانی است که قلب را از نورانیت و شادی لبریز میکند، چه جا برای هر چیز دارد که نفس به آن متمایل است و روان برای رسیدن به آن تلاش میکند و عقل خواستار آن است، پس آدمی، در آن هنگامی که از وجود نقص در اندامهای بدن خود شاکی است، یا از اوضاع زندگی خویش راضی نیست، یا به خواستهای روح خود نمیتواند رسید، دیگر سلامتی و صلح و صفا ندارد، آیا بیمار سلام و سلامت دارد، و آیا مسکین از عافیت برخوردار است، یا حسود در آرامش و امان به سر می‌برد! هرگز ... سلام با افزونی بسیاری از نعمتهای خدا فراهم می‌آید که چون به یکی از آنها نیازمند باشیم سلام را از دست داده‌ایم.
آیا از آن خبر داری که چند میلیون نعمت باید برای فراگرفتن بدن تو مزاحم یکدیگر باشند تا تو در عافیت زندگی کنی! و چند میلیون نعمت باید زندگی تو را فرا گیرد و از مجموع آنها سلامت آن فراهم آید! و شب قدر شب سلام است، که خداوند سبحانه و تعالی درباره آن میگوید:
«سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطلَع‌ِ الفَجرِ- اینکه شب سراسر تا دمیدن سپیده صبح سلام است.»
در آن صورت که اینکه موهبت الاهی به زمان نسبت داده شده، میدانیم که آن را فرا میگیرد و حتی نزدیک است که از آن لبریز شود، پس شب سلام همه لحظاتش برای همه انام و بندگان خدا سلام است، به همان گونه که روز سعید همه‌اش گوارایی و رستگاری است، در صورتی که روز شوم از هر گوشه‌اش شومی تراوش میکند.
پس چه چیز در شب قدر می‌گذرد که تا طلوع فجر سلام است!
در آن شک نیست که خداوند در آن شب گروه‌هایی از آمرزشخواهان را می‌آمرزد، و بدین گونه آنان را از آتش جهنم رهایی می‌بخشد، و کدام سلام از سالم بودن انسان از پیامدهای گناهانش در دنیا و آخرت بزرگتر است!؟ به همین سبب است که مؤمنان در آن می‌کوشند که به آرزوی خلاصی از آتش جهنم دست یابند و پس از باز کردن قرآن در برابر خود چنین میگویند:
«خدایا به حق کتاب فرو فرستاده‌ات و آنچه در آن است- و در آن نام بزرگ تو و نامهای نیکوی تو و آنچه مایه بیم و امید است- از تو می‌خواهم که مرا از آزاد شدگان از آتش قرار دهی».«18»
بدین گونه خدا عافیت انسان و تمام کردن نعمت خود را به او در آن مقدر کرده است، و یکی از پیامبر- صلی اللّه علیه و آله- پرسید که: او چه چیز را در اینکه شب از خدا می‌خواهد و در جوابش- بنا بر روایت- گفت «عافیت».«19»
ممکن است اینکه شب بر فردی داخل شود که از اشقیاء است و آن شخص از آن سعید و خوشبخت بیرون آید، مگر اینکه شب شب سلام نیست! بنا بر اینکه بر انسان لازم است که در اینکه شب با اینکه کلمات شریف دعا کند:
«اللهم امدد لی فی عمری، و اوسع لی فی رزقی، و اصح لی جسمی، و بلغنی أملی، و إن کنت من الأشقیاء فامحنی من الاشقیاء، و اکتبنی من السعداء، فانک قلت فی کتابک المنزل علی نبیک المرسل- صلواتک علیه و آله-: یَمحُوا اللّه‌ُ ما یَشاءُ وَ یُثبِت‌ُ وَ عِندَه‌ُ أُم‌ُّ الکِتاب‌ِ- خدایا؟ عمرم را دراز کن، و روزیم را وسعت ده، و تنم را سالم ساز، و مرا به آرزویم برسان، و اگر از اشقیا هستم نام مرا از میان آنان محو کن و در میان سعادتمندان بنویس، چه خود در کتاب فرو فرستاده خویش بر پیامبر خود- که درودهای تو بر او و آلش باد- گفته‌ای «خدا آنچه را که بخواهد محو میکند یا برجای می‌گذارد، و کتاب اصلی در نزد او است».«20»
در اینکه شب خدا رزق بندگان خود را مقدر میکند، و آن جزئی از سلام و امن است، و بر آدمی لازم است که گشایش در روزی خود را از خدای خویش بخواهد.
به همان گونه که امن و عافیت و سلامتی و ذریّه مقدر میشود که همه از شرطهای سلام است.
حقا محروم آن کس است که از خیرات شب قدر بی‌بهره بماند، چنان که در حدیث به جا مانده از فاطمه زهراء- علیها السلام- آمده است که کسان خویش را به آماده بودن برای استقبال از شب بیست و سوم ماه رمضان سفارش میکرد و می‌گفت که روز را بخوابند تا در هنگام شب زنده‌داری خواب بر ایشان غلبه نکند و می‌گفت: «ناکام کسی است که از خیر اینکه شب بی‌بهره بماند».«21»
بعضی گفته‌اند که معنی سلام در اینکه آیه چنین است: فرشتگان در آن بر مؤمنان و شب زنده‌داران در مساجد سلام میکنند، و بعضی از ایشان به بعضی دیگر سلام میکنند، و به قولی دیگر: فرشتگان بر امام عصر- علیه السلام- فرود میآیند و به او سلام میکنند.
شب قدر چه وقت است!
چون بر حسب دو آیه از قرآن، اینکه کتاب آسمانی در ماه رمضان و در شب قدر نازل شده، پس لیلة القدر در همین ماه مبارک قرار دارد، ولی در کدام شب از آن! در بعضی از روایات آمده است که: «در ده شب آخر به جستجوی آن برآیید».«22»
از امام باقر- علیه السلام- روایت شده است که در تفسیر إِنّا أَنزَلناه‌ُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکَةٍ گفت: آری لیلة القدر است و آن در ماه رمضان در دهه آخر اینکه ماه است که قرآن جز در آن نازل نشده است.«23»
در حدیث دیگر به یکی از دو شب محدود شده است: شب بیست و یکم یا شب بیست و سوم، و ابو حمزه ثمالی روایت کرده است که: نزد ابو عبد اللّه امام صادق- علیه السلام- بودم، که ابو بصیر به او گفت: فدایت شوم؟ شبی که هر چه بخواهند در آن شب می‌خواهند کدام است! گفت: «در بیست و یکم یا بیست و سوم». گفت: اگر نتوانم به هر دو برسم! پس گفت: «کدام دو شب آسانتر را خواستاری!»، گفت: بسا هست که ما هلال را در شبی می‌بینیم، و کسی از سرزمینی دیگر می‌آید و خلاف آن را به ما میگوید! گفت: «کدام شب را در آن میسرتر می‌خواهی!» گفتم: فدایت شوم: شب بیست و سوم که لیلة الجهنی است!«24» پس گفت: «اینکه را هم میگویند» و سپس گفت: «پس آن را در شب بیست و یکم و بیست و سوم جستجو کن،
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
● مسعود ورزيده -
تفسیر نمونه جلد 27 صفحه 182
1) شب قدر شب نزول قرآن !
از آیات قرآن به خوبى استفاده مى شود که قرآن مجید در ماه مبارک رمضان نازل شده است : ((شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن )) (بقره 185) و ظاهر این تعبیر آن است که تمام قرآن در این ماه نازل گردید.
و در نخستین آیه سوره قدر مى افزاید: ما آن را در شب قدر نازل کردیم (انا انزلناه فى لیلة القدر).
گر چه در این آیه صریحا نام قرآن ذکر نشده ولى مسلم است که ضمیر انا انزلناه به قرآن باز مى گردد و ابهام ظاهرى آن براى بیان عظمت و اهمیت آن است .
تعبیر به انا انزلناه (ما آن را نازل کردیم ) نیز اشاره دیگرى به عظمت این کتاب بزرگ آسمانى است که خداوند نزول آن را به خودش نسبت داده مخصوصا با صیغه متکلم مع الغیر که مفهوم جمعى دارد و دلیل بر عظمت است . نزول آن در شب قدر همان شبى که مقدرات و سرنوشت انسانها تعیین مى شود دلیل دیگرى بر سرنوشت ساز بودن این کتاب بزرگ آسمانى است .
از ضمیمه کردن این آیه با آیه سوره بقره نتیجه گیرى مى شود که شب قدر در ماه مبارک رمضان است ، اما کدام شب است ؟ از قرآن چیزى در این مورد استفاده نمى شود، ولى روایات در این باره بحث فراوان کرده اند
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیر نمونه جلد 27 صفحه 187
1) در اینجا سؤ الى مطرح است و آن اینکه هم از نظر تاریخى و هم از نظر ارتباط محتواى قرآن با حوادث زندگى پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مسلم است که این کتاب آسمانى به طور تدریجى و در طى 23 سال نازل گردید، این امر چگونه با آیات فوق که مى گوید در ماه رمضان و شب قدر نازل شده است سازگار مى باشد؟ پاسخ این سؤ ال - به گونهاى که بسیارى از محققان گفته اند این است که قرآن داراى دو نزول بوده است .
نزول دفعى که در یک شب تمام آن بر قلب پاک پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) یا بیت المعمور یا از لوح محفوظ به آسمان دنیا نازل گردید.
و نزول تدریجى که در طول بیست و سه سال دوران نبوت انجام گرفت (شرح این مطلب را ذیل آیه 3 سوره دخان جلد 21 تفسیر نمونه صفحه 148 به بعد بیان کرده ایم ).
بعضى نیز گفته اند آغاز نزول قرآن در لیلة القدر بوده نه تمام آن ولى این بر خلاف ظاهر آیه است که مى گوید ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم .
قابل توجه اینکه : درباره نازل شدن قرآن در بعضى از آیات تعبیر به ((انزال )) و در بعضى تعبیر به ((تنزیل )) شده است ، و از پاره اى از متون لغت استفاده مى شود که تنزیل معمولا در جائى گفته مى شود که چیزى تدریجا نازل گردد، ولى ((انزال )) مفهوم وسیع ترى دارد که نزول دفعى را نیز شامل مى گردد این تفاوت تعبیر که در آیات قرآن آمده مى تواند اشاره به دو نزول فوق باشد.
در آیه بعد براى بیان عظمت شب قدر مى فرماید: تو چه مى دانى شب قدر
چیست ؟ (و ما ادراک ما لیلة القدر).
و بلافاصله مى گوید: شب قدر شبى است که از هزار ماه بهتر است (لیلة القدر خیر من الف شهر).
این تعبیر نشان مى دهد که عظمت این شب به قدرى است که حتى پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) با آن علم وسیع و گسترده اش قبل از نزول این آیات به آن واقف نبود.
مى دانیم هزار ماه بیش از هشتاد سال است ، به راستى چه شب با عظمتى است که به اندازه یک عمر طولانى پر برکت ارزش دارد.
در بعضى از تفاسیر آمده است که پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود: یکى از بنى اسرائیل لباس جنگ در تن کرده بود و هزار ماه از تن بیرون نیاورد و پیوسته مشغول (یا آماده ) جهاد فى سبیل الله بود، اصحاب و یاران تعجب کردند و آرزو داشتند چنان فضیلت و افتخارى براى آنها نیز میسر مى شد، آیه فوق نازل گشت و بیان کرد که ((شب قدر از هزار ماه برتر است )).
در حدیث دیگرى نیز آمده است که پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از چهار نفر از بنى اسرائیل که هشتاد سال عبادت خدا را بدون عصیان انجام داده بودند سخن به میان آورد، اصحاب آرزو کردند که اى کاش آنها هم چنین توفیقى پیدا مى کردند آیه فوق در این زمینه نازل شد.
در اینکه عدد هزار در اینجا براى تعداد است یا تکثیر؟ بعضى گفته اند: براى تکثیر است ، و ارزش شب قدر از هزاران ماه نیز برتر مى باشد، ولى روایاتى که در بالا نقل کردیم نشان مى دهد که عدد مزبور براى تعداد است ،
و اصولا عدد همیشه براى تعداد است مگر اینکه قرینه روشنى بر تکثیر باشد.
سپس به توصیف بیشترى از آن شب بزرگ پرداخته ، مى افزاید: فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براى تقدیر هر کار نازل مى شوند (تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر).
با توجه به اینکه ((تنزل )) فعل مضارع است ، و دلالت بر استمرار دارد (در اصل ((تتنزل )) بوده ) روشن مى شود که شب قدر مخصوص به زمان پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و نزول قرآن مجید نبوده ، بلکه امرى است مستمر و شبى است مداوم که در همه سال تکرار مى شود.
در اینکه منظور از روح کیست ؟ بعضى گفته اند: ((جبرئیل امین )) است که ((روح الامین )) نیز نامیده مى شود، و بعضى ((روح )) را به معنى ((وحى )) تفسیر کرده اند، به قرینه آیه 52 سوره شورى ((و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا)): ((همانگونه که بر پیامبران پیش وحى فرستادیم بر تو نیز به فرمان خود وحى کردیم )).
بنابراین مفهوم آیه چنین مى شود: ((فرشتگان با وحى الهى در زمینه تعیین مقدرات در آن شب نازل مى شوند)).
در اینجا تفسیر سومى وجود دارد که از همه نزدیکتر به نظر مى رسد، و آن اینکه ((روح )) مخلوق عظیمى است ما فوق فرشتگان ، چنانکه در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است که شخصى از آن حضرت سؤ ال کرد: ((آیا روح همان جبرئیل است ؟)) امام (علیه السلام ) در پاسخ فرمود: ((جبرئیل من الملائکة ، و الروح اعظم من الملائکة ، ا لیس ان الله عز و جل یقول : تنزل الملائکة و الروح ؟))
جبرئیل از ملائکه است ، و روح اعظم از ملائکه است ، مگر خداوندمتعال نمى فرماید: ملائکه و روح نازل مى شوند؟)).
یعنى به قرینه مقابله ، این دو با هم متفاوتند، تفسیرهاى دیگرى نیز براى کلمه ((روح )) در اینجا ذکر شده چون دلیلى براى آنها نبود از آن صرف نظر گردید.
منظور از ((من کل امر)) این است که فرشتگان براى تقدیر و تعیین سرنوشتها و آوردن هر خیر و برکتى در آن شب نازل مى شوند، و هدف از نزول آنها انجام این امور است .
یا اینکه هر امر خیر و هر سرنوشت و تقدیرى را با خود مى آورند. بعضى نیز گفته اند منظور این است که آنها به امر و فرمان خدا نازل مى شوند، ولى مناسب همان معنى اول است .
تعبیر به ((ربهم )) که در آن تکیه روى مساءله ربوبیت و تدبیر جهان شده است . تناسب نزدیکى با کار این فرشتگان دارد که آنها براى تدبیر و تقدیر امور نازل مى شوند و کار آنها نیز گوشه اى از ربوبیت پروردگار است .
و در آخرین آیه مى فرماید: شبى است آکنده از سلامت و خیر و رحمت تا طلوع صبح (سلام هى حتى مطلع الفجر).
هم قرآن در آن نازل شده ، هم عبادت و احیاء آن معادل هزار ماه است ، هم خیرات و برکات الهى در آن شب نازل مى شود، هم رحمت خاصش شامل حال بندگان مى گردد، و هم فرشتگان و روح در آن شب نازل مى گردند.
بنابراین شبى است سرتاسر سلامت ، از آغاز تا پایان ، حتى طبق بعضى ازروایات در آن شب شیطان در زنجیر است و از این نظر نیز شبى است سالم و تواءم با سلامت .
بنابراین اطلاق ((سلام )) که به معنى سلامت است بر آن شب (به جاى اطلاق سالم ) در حقیقت نوعى از تاءکید است همانگونه که گاه مى گوئیم فلانکس عین عدالت است .
بعضى نیز گفته اند که اطلاق سلام بر آن شب به خاطر این است که فرشتگان پیوسته به یکدیگر یا به مؤ منان سلام مى کنند، یا به حضور پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و جانشین معصومش مى رسند و سلام عرضه مى دارند.
جمع میان این تفسیرها نیز امکانپذیر است .
به هر حال شبى است سراسر نور و رحمت و خیر و برکت و سلامت و سعادت و بى نظیر از هر جهت .
در حدیثى آمده است که از امام باقر سؤ ال شد: آیا شما مى دانید شب قدر کدام شب است ؟ فرمود: کیف لا نعرف و الملائکة تطوف بنا فیها: چگونه نمى دانیم ، در حالى فرشتگان در آن شب در گرد ما دور مى زنند!. در داستان ابراهیم (علیه السلام ) آمده است که چند نفر از فرشتگان الهى نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند براى او آوردند و بر او سلام کردند (هود - 69) مى گویند لذتى که ابراهیم (علیه السلام ) از سلام این فرشتگان برد با تمام دنیا برابرى نداشت ، اکنون باید فکر کرد که وقتى گروه گروه فرشتگان در شب قدر نازل مى شوند و بر مؤ منان سلام مى کنند چه لذت و لطف و برکتى دارد؟!
وقتى ابراهیم (علیه السلام ) را در آتش نمرودى افکندند فرشتگان آمدند و بر او سلام کردند، و آتش بر او گلستان شد، آیا آتش دوزخ به برکت سلام فرشتگان بر مؤ منان در شب قدر برد و سلام نمى شود؟
آرى این نشانه عظمت امت محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) است که در آنجا بر خلیل (علیه السلام ) نازل مى شوند و در اینجا بر این امت اسلام .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیرالمیزان
1) انا انزلناه فی لیلة القدر ضمیر در انزلناه به قرآن برمیگردد ، و ظاهرش این است که : می‌خواهد بفرماید همه قرآن را در شب قدر نازل کرده ، نه بعضی از آیات آن را ، مؤیدش هم این است که تعبیر به انزال کرده ، که ظاهر در اعتبار یکپارچگی است ، نه تنزیل که ظاهر در نازل کردن تدریجی است .
و در معنای آیه مورد بحث آیه زیر است که میفرماید : و الکتاب المبین انا انزلناه فی لیلة مبارکة ، که صریحا فرموده همه کتاب را در آن شب نازل کرده ، چون ظاهرش این است که نخست سوگند به همه کتاب خورده ، بعد فرموده این کتاب را که به حرمتش سوگند خوردیم ، در یک شب و یکپارچه نازل کردیم .
پس مدلول آیات این میشود که قرآن کریم دو جور نازل شده ، یکی یکپارچه در یک شب معین ، و یکی هم به تدریج در طول بیست و سه سال نبوت که آیه شریفه و قرآنا فرقناه لتقراه علی الناس علی مکث و نزلناه تنزیلا ، نزول تدریجی آن را بیان میکند ، و همچنین آیه زیر که میفرماید : و قال الذین کفروا لو لا نزل علیه القرآن جملة واحدة کذلک لنثبت به فؤادک و رتلناه ترتیلا .
و بنا بر این ، دیگر نباید بهگفته بعضی اعتنا کرد که گفته‌اند : معنای آیه انزلناه این است که شروع به انزال آن کردیم ، و منظور از انزال هم انزال چند آیه از قرآن است ، که در آن شب یکباره نازل شد نه همه آن .
و در کلام خدای تعالی آیه‌ای که بیان کند لیله مذکور چه شبی بوده دیده نمی‌شود بجز آیه شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن که میفرماید : قرآن یکپارچه در ماه رمضان نازل شده ، و با انضمام آن به آیه مورد بحث معلوم میشود شب قدر یکی از شبهای ماه رمضان است ، و اما اینکه کدامیک از شبهای آن است در قرآن چیزی کهبر آن دلالت کند نیامده ، تنها از اخبار استفاده میشود ، که ان شاء الله در بحث روایتی آینده بعضی از آنها از نظر خواننده می‌گذرد .
در این سوره آن شبی که قرآن نازل شده را شب قدر نامیده ، و ظاهرا مراد از قدر تقدیر و اندازه‌گیری است ، پس شب قدر شب اندازه‌گیری است ، خدای تعالی در آن شب حوادث یک سال را یعنی از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر میکند ، زندگی ، مرگ ، رزق ، سعادت ، شقاوت و چیزهایی دیگر از این قبیل را مقدر می‌سازد ، آیه سوره دخان هم که در وصف شب قدر است بر این معنا دلالت دارد : فیها یفرق کل امر حکیم امرا من عندنا انا کنا مرسلین رحمة من ربک ، چون فرق ، به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است ، و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعهای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌گیری مشخص سازند .
و از این استفاده میشود که شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و آن سالی که قرآن در آن شبش نازل شد نیست ، بلکه با تکرر سنوات ، آن شب هم مکرر میشود ، پس در هر ماه رمضان از هر سال قمری شب قدری هست ، که در آن شب امور سال آینده تا شب قدر سال بعد اندازه گیری و مقدر میشود .
برای اینکه این فرض امکان دارد که در یکی از شبهای قدر چهارده قرن گذشته قرآن یکپارچه نازل شده باشد ، ولی این فرض معنا ندارد که در آن شب حوادث تمامی قرون گذشته و آینده تعیین گردد .
علاوه بر این ، کلمه یفرق به خاطر اینکه فعل مضارع است استمرار را میرساند ، در سوره مورد بحث هم که فرموده : شب قدر از هزار ماه بهتر است و نیز فرموده : ملائکه در آن شب نازل میشوند مؤید این معنا است .
پس وجهی برای تفسیر زیر نیست که بعضی کرده و گفته‌اند : شب قدر در تمام دهر
فقط یک شب بود ، و آن شبی بود که قرآن در آننازل گردید ، و دیگر تکرار نمی‌شود .
و همچنین تفسیر دیگری که بعضی کرده و گفته‌اند : تا رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) زنده بود شب قدر در هر سال تکرار میشد ، و بعد از رحلت آن جناب خدا شب قدر را هم از بین برد .
و نیز سخن آن مفسر دیگر که گفته : شب قدر تنها یک شب معین در تمام سال است نه در ماه رمضان .
و نیز سخن آن مفسر دیگر که گفته : شب قدر شبی است در تمام سال ، ولی در هر سال یک شب نامعلومی است ، در سال بعثت در ماه رمضان بوده در سالهای دیگر در ماههای دیگر ، مثلا شعبان یا ذی القعده واقع میشود ، هیچ یک از این اقوال درست نیست .
بعضی دیگر گفته‌اند : کلمه قدر به معنای منزلت است ، و اگر شب نزول قرآن را شب قدر خوانده به خاطر اهتمامی بوده که به مقام و منزلت آن شب داشته ، و یا عنایتی که به عبادت متعبدین در آن شب داشته .
بعضی دیگر گفته‌اند : کلمه قدر به معنای ضیق و تنگی است ، و شب قدر را بدان جهت قدر خواندهاند که زمین با نزول ملائکه تنگ میگردد .
و این دو وجه به طوری که ملاحظه میکنید چنگی به دل نمیزند .
پس حاصل آیات مورد بحث به طوری که ملاحظه کردید این شد که شب قدر بعینه یکی از شبهای ماه مبارک رمضان از هر سال است ، و در هر سال در آن شب همه امور احکام میشود ، البته منظورمان احکام از جهت اندازه‌گیری است ، خواهید گفت پس هیچ امری از آن صورت که در شب قدر تقدیر شده باشد در جای خودش با هیچ عاملی دگرگون نمی‌شود ؟ در پاسخ میگوییم : نه ، هیچ منافاتی ندارد که در شب قدر مقدر بشود ولی در ظرف تحققش طوری دیگر محقق شود ، چون کیفیت موجود شدن مقدر ، امری است ، و دگرگونی در تقدیر ، امری دیگر است ، همچنان که هیچ منافاتی ندارد که حوادث در لوح محفوظ معین شده باشد ، ولی مشیت الهی آن را تغییر دهد ، همچنان که در قرآن کریم آمده : یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده ام الکتاب .
علاوه بر این ، استحکام امور به حسب تحققش مراتبی دارد ، بعضی از امور شرایط تحققش موجود است ، و بعضیها ناقص است ، و احتمال دارد که در شب قدر بعضی از مراتب احکام تقدیر بشود ، و بعضی دیگرش به وقت دیگر موکول گردد ، اما آنچه از روایات بر می‌آید و به زودی روایاتش از نظر خواننده خواهد گذشت با این وجه سازگار نیست .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
2) و ما ادریک ما لیلة القدر این جمله کنایه است از جلالت قدر آن شب و عظمت منزلتش ، چون با اینکه ممکن بود در نوبت دوم ضمیر لیلة القدر را بیاورد ، خود آن را تکرار کرد .
واضحتر بگویم ، با اینکه میتوانست بفرماید : و ما ادریک ما هی ، هی خیر من الف شهر برای بار دوم و بار سوم خود کلمه را آورد و فرمود : و ما ادریک ما لیلة القدر لیلة القدر خیر من الف شهر .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
3) لیلة القدر خیر من الف شهر این جمله به طور اجمال آنچه را که در جمله و ما ادریک ما لیلة القدر بدان اشاره شده بود ، یعنی عظمت آن شب را بیان میکند ، و میفرماید : بدین جهت گفتیم آن شب مقامی ارجمند دارد که از هزار شب بهتر است .
و منظور از بهتر بودنش از هزار شب به طوری که مفسرین تفسیر کرده‌اند بهتر بودنش از حیث فضیلت عبادت است ، و مناسب با غرض قرآن هم همین معنا است ، چون همه عنایت قرآن در این است که مردم را به سوی خدا نزدیک ، و به وسیله عبادت زنده کند ، و زنده‌داری آن شب با عبادت بهتر است از عبادت هزار شب .
و ممکن است همین معنا را از آیه سوره دخان نیز استفاده کرد ، چون در آنجا شب قدر را پر برکت خوانده ، و فرموده : انا انزلناه فی لیلة مبارکة .
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» تفسیرنمونه
4) سپس به توصیف بیشترى از آن شب بزرگ پرداخته ، مىافزاید : فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براى تقدیر هر کار نازل مىشوند ( تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر).
با توجه به اینکه تنزل فعل مضارع است ، و دلالت بر استمرار دارد ( در اصل تتنزل بوده ) روشن مىشود که شب قدر مخصوص به زمان پیغمبر اکرم (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) و نزول قرآن مجید نبوده ، بلکه امرى است مستمر و شبى است مداوم که در همه سال تکرار مىشود.
در اینکه منظور از روح کیست ؟ بعضى گفته‌اند : جبرئیل امین است که روح الامین نیز نامیده مىشود ، و بعضى روح را به معنى وحى تفسیر کرده‌اند ، به قرینه آیه 52 سوره شورى و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا : همانگونه که بر پیامبران پیش وحى فرستادیم بر تو نیز به فرمان خود وحى کردیم .
بنابر این مفهوم آیه چنین مىشود : فرشتگان با وحى الهى در زمینه تعیین مقدرات در آن شب نازل مىشوند.
در اینجا تفسیر سومى وجود دارد که از همه نزدیکتر به نظر مىرسد ، و آن اینکه روح مخلوق عظیمى است ما فوق فرشتگان ، چنانکه در حدیثى از امام صادق (علیهالسلام) نقل شده است که شخصى از آن حضرت سؤال کرد : آیا روح همان جبرئیل است ؟ امام (علیهالسلام) در پاسخ فرمود : جبرئیل من الملائکة ، و الروح اعظم من الملائکة ، ا لیس ان الله عز و جل یقول : تنزل الملائکة و الروح ؟ جبرئیل از ملائکه است ، و روح اعظم از ملائکه است ، مگر خداوند
متعال نمىفرماید : ملائکه و روح نازل مىشوند ؟.
یعنى به قرینه مقابله ، این دو با هم متفاوتند ، تفسیرهاى دیگرى نیز براى کلمه روح در اینجا ذکر شده چون دلیلى براى آنها نبود از آن صرفنظر گردید.
منظور از من کل امراین است که فرشتگان براى تقدیر و تعیین سرنوشتها و آوردن هر خیر و برکتى در آن شب نازل مىشوند ، و هدف از نزول آنها انجام این امور است.
یا اینکه هر امر خیر و هر سرنوشت و تقدیرى را با خود مىآورند.
بعضى نیز گفته‌اند منظور این است که آنها به امر و فرمان خدا نازل مىشوند ، ولى مناسب همان معنى اول است.
تعبیر به ربهم که در آن تکیه روى مساله ربوبیت و تدبیر جهان شده است.
تناسب نزدیکى با کار این فرشتگان دارد که آنها براى تدبیر و تقدیر امور نازل مىشوند و کار آنها نیز گوشهاى از ربوبیت پروردگار است.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
5) و در آخرین آیه مىفرماید : شبى است آکنده از سلامت و خیر و رحمت تا طلوع صبح ( سلام هى حتى مطلع الفجر ) .
هم قرآن در آن نازل شده ، هم عبادت و احیاء آن معادل هزار ماه است ، هم خیرات و برکات الهى در آن شب نازل مىشود ، هم رحمت خاصش شامل حال بندگان مىگردد ، و هم فرشتگان و روح در آن شب نازل مىگردند.
بنابر این شبى است سرتاسر سلامت ، از آغاز تا پایان ، حتى طبق بعضى از
روایات در آن شب شیطان در زنجیر است و از این نظر نیز شبى است سالم و توأم با سلامت.
بنابر این اطلاق سلام که بهمعنى سلامت است بر آن شب ( به جاى اطلاق سالم ) در حقیقت نوعى از تاکید است همانگونه که گاه مىگوئیم فلانکس عین عدالت است.
بعضى نیز گفته‌اند که اطلاق سلام بر آن شب به خاطر این است که فرشتگان پیوسته به یکدیگر یا به مؤمنان سلام مىکنند ، یا به حضور پیامبر (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) و جانشین معصومش مىرسند و سلام عرضه مىدارند.
جمع میان این تفسیرها نیز امکانپذیر است.
به هر حال شبى است سراسر نور و رحمت و خیر و برکت و سلامت و سعادت و بى نظیر از هر جهت.
در حدیثى آمده است که از امام باقر سؤال شد : آیا شما مىدانید شب قدر کدام شب است ؟ فرمود : کیف لا نعرف و الملائکة تطوف بنا فیها : چگونه نمىدانیم ، در حالى فرشتگان در آن شب در گرد ما دور مىزنند ! .
در داستان ابراهیم (علیهالسلام) آمده است که چند نفر از فرشتگان الهى نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند براى او آوردند و بر او سلام کردند ( هود - 69 ) مىگویند لذتى که ابراهیم (علیهالسلام) از سلام این فرشتگان برد با تمام دنیا برابرى نداشت ، اکنون باید فکر کرد که وقتى گروه گروه فرشتگان در شب قدر نازل مىشوند و بر مؤمنان سلام مىکنند چه لذت و لطف و برکتى دارد ؟!وقتى ابراهیم (علیهالسلام) را در آتش نمرودى افکندند فرشتگان آمدند و بر او سلام کردند ، و آتش بر او گلستان شد ، آیا آتش دوزخ به برکت سلام فرشتگان بر مؤمنان در شب قدر برد و سلام نمىشود ؟
آرى این نشانه عظمت امت محمد (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) است که در آنجا بر خلیل (علیهالسلام) نازل مىشوند و در اینجا بر این امت اسلام.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.
» مجمع البیان
1) آشنایى با این سوره
در آستانه بوستان پرگل و زیباى دیگرى ایستادهایم، سوره نود و هفتم از سورههاى قرآن؛ براى آشنایى با آن، بهشناسنامهاش مىنگریم:
نام این سوره
نام جاودانه این سوره، «قدر» به معنى اندازه، ارزش، و سنجش آمده است؛ چرا که در آیات روحپرور آن از شب گرامى قدر، شب اندازهگیرى و ارزش آفرینى و شب مقدرات انسان، سخن به میان آمده، و نام این سوره نیز به همین تناسب انتخاب شده است.
2 - فرودگاه این سوره
به باور مفسران این سوره در سال چهارم از بعثت پیامبر، و پس از سوره «عبس» در مکّه و کنار خانه خدا بر قلب پاک پیامبر فرود آمده است. امّا پارهاى نیز آن را از سورههاى مدنى شمردهاند.
3 - شمار آیهها و واژههاى آن
در مورد آیههاى آن دو نظر است:
به باور قاریان مکّه و شام، این سوره داراى شش آیه است، امّا از نظر دیگران پنج آیه دارد، و نیز از 32 واژه و 112 حرف پدید آمده است.
4 - پاداش تلاوت آن
از پیامبر آوردهاند که فرمودهاند:
من قراها اعطى من الاجر کمن صام رمضان، و احیا لیلة القدر.(219)
کسى که این سوره را بخواند و براى خودسازى و عمل شایسته در آن بیندیشد، پاداش او بسان کسى خواهد بود که ماه رمضان را روزه گرفته و شب «قدر» را شب زندهدارى کرده است.
از امام صادق آوردهاند که فرمود:
من قرأ «انّا انزلناه...» فى فریضة من الفرائض نادى منادٍ یا عبدالله! قد غفر لک مامضى فاستأنف العمل.(220)
هر کس سوره «قدر» را در یکى از نمازهاى واجب خویش بخواند، از جانب حق ندا مىرسد که: هان اى بنده خدا، گناه گذشته تو مورد آمرزش قرار گرفت، اینک کار خود را از سر بگیر و مراقب باش.
و از امام باقر آوردهاند که فرمود:
من قرأ «انا انزلناه...» بجهر کان کشاهر سیفه فى سبیل اللّه...(221)
هر کس سوره «قدر» را با صداى بلند بخواند، بسان کسى است که در راه خدا شمشیر کشیده و جهاد مىکند، و کسى که آن را آهسته بخواند مانند کسى است که در راه خدا به خون خفته است.
دورنمایى از محتواى آن
در این سوره از این نکات و مفاهیم سخن به میان آمده است:
شب پرمعنویت «قدر» و ارزش آن،
فرود قرآن شریف در این شب،
شب پیوند مطلق میان آسمان و زمین،
شب فرود فرشتگان،
شب عبادت و نیایش،
شب سلامت و سعادت و نیکبختى.
1 - ما این [قرآن] را در شب قدر فروفرستادیم.
2 - و تو چه مىدانى شب قدر چیست؟!
3 - شب قدر از هزار ماه بهتر است.
4 - در آن شب، فرشتگان، با روح، به فرمان پروردگارشان، براى [تدبیر ]هر کارى فرود مىآیند.
5 - آن [شب] تا بر آمدن سپیده صبح، تنها سلامت [و برکت] است.
[ نظرات / امتیازها ]
نظری ثبت نشده است.
نظر شما ثبت شد و بعد از تائید داوران بر روی سایت قرار می گیرد.