فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ# وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهانَنِ# کَلاَّ بَلْ لا تُکْرِمُونَ الْیَتیمَ# وَ لا تَحَاضُّونَ عَلی‏ طَعامِ الْمِسْکینِ# وَ تَأْکُلُونَ التُّراثَ أَکْلاً لَمًّا
در این آیات احوال بشر را بیان میکند و می‌فرماید: اما انسان چون خدایتعالی او را به نعمتی آزمایش و امتحان کند و تندرست گرداند و مال ثروت و انواع نعمتهای دیگر باو عطا کند در آن حال به آن ناز و نعمت مغرور شود و گوید خدا مرا عزیز و گرامی داشته است و گمان کند که این حق و نعمت بر خدا واجب بوده که باو عطا فرموده و چون او را به فقر و بیماری امتحان کند مغموم شود و گوید خدا مرا خوار گردانید پس انسان نه شکر نعمت کند و نه در محنت و ابتلا بردبار و صابر است.

توضیح : چنین نیست که او گمان کرده ثروت و توانگری بخاطر عزت و اکرام او نیست و فقر و احتیاج او برای خواری و اهانت باو نیست بلکه برای صلاح و مصلحتی است که پروردگار میداند و گاهی فقر و پریشانی برای آنست که یتیم نوازی نمیکنند و بینوایی را بمیل و رغبت بر سفره طعام خود نمی شانند و میراث را بتمام میخورند و مراعات صغیر و سایر ورثه را نمینمایند و سخت فریفته مال دنیا هستند و آن را ذخیره میکنند و در راه خدا انفاق نمیکنند.

حال کسانیکه قرآن میخوانند و بر طبق دستورات آن عمل نمیکنند و قرآن بسیاری از تلاوت کنندگان اینچنین را لعنت میکند."

توضیح : در حدیثی حضرت محمد(ص) در مورد عمل به کتاب در مذاهب فرمودند یهودی هایی را که به تورات عمل نکردند بچهار پایان حمال تشبیه نموده که بار آنها کتاب است و آنان که تورات را برداشتند و خلاف آن عمل نمودند مانند الاغی هستند که بار کتابها بر می دارند و از آن چیزی نمی فهمند و بهره ای نمی برند و یهود نمی دانند کتاب تورات چیست, آری یهود بد قومی هستند آنان که آیات خدا را تکذیب میکنند و خدایتعالی کافران و ستمکاران را براه سعادت و بهشت رهبری نخواهد کرد و حضرت محمد (ص) فرمود "همینطور است حال کسانیکه قرآن میخوانند و بر طبق دستورات آن عمل نمیکنند و قرآن بسیاری از تلاوت کنندگان اینچنین را لعنت میکند."

بسم الله الرحمن الرحیم
نکته بسیار مهمی که لازم است تذکر دهم آنستکه خوانندگان گرامی بدانند که روش تفسیر بنده در تفسیر قرآن فقط طبق امر و دستور پروردگار و ائمه معصومین میباشد چنانچه خداوند در سوره آل عمران آیه 5 می‌فرماید: و ما بعلم تاویل (تاویل متشابهات قرآن را کس نداند جز خداوند و ائمه اطهار).
ابن بابویه در فقیه بسند خود از رسول اکرم(ص) روایت کرده که حضرت فرمود: خداوند جدال کنندگان در دین و قرآن را بزبان هفتاد پیغمبرش لعنت نموده و فرمود هر کس در آیات قرآن جدل کند کافر است زیرا خداوند بصراحت می‌فرماید ” و ما یجادل فی آیات الله الاالذین کفروا ” هر آنکه قرآن را برای خود تفسیر کند بخداوند افترا و دروغ بسته.
و عیاشی در تفسیرش بسند خود از حضرت باقر(ع) روایت کرده فرمود: هر که به رای خود قرآن را تفسیر کند اگر بر سبیل اتفاق راست گفته باشد اجر و پاداشی نخواهد داشت و اگر خطا کند آن مقدار از خداوند دور شود که آسمان از زمین دور است و فرمود آنچه را یقین دارید که از ما رسیده بگویید و از گفتار هر چه نمی دانید پرهیز کنید چرا که خداوند داناتر است.
و نیز عیاشی بسند دیگر خود از حضرت صادق(ع) روایت کرده فرمود: چه بسیار دور است تفسیر قرآن از عقل های مردم.
و بسند دیگر از حضرت رضا(ع) روایت کرده فرمود: اظهار نظر در قرآن و کتاب خدا کفر است.
و در کافی بسند خود از حضرت صادق(غ) روایت کرده فرمود: نمی زند کسی آیه ای از آیات قرآن را به آیه دیگر مگر آنکه کافر میشود.

در بصائر الدرجات بسند خود از سعدبن ظریف خفاف روایت کرده عرض کردم خدمت حضرت باقر(ع) در حق کسیکه از شما علوم و احکامی را یاد گرفته سپس آن را فراموش کند چه میفرمایید؟
حضرت فرمودند: حجتی بر او نیست, حجت بر کسی است که احادیثی از ائمه شنیده باشد و انکار کند و یا روایتی از ناحیه ما به او رسیده باشد و آن را تکذیب کند و به آن اعتقاد نکند در اینصورت آن شخص کافر است اما آنکه احادیث ما را فراموش کرده حجت از او برداشته شده است.
و نیز بسند دیگری از امیرالمومنین(ع) روایت کرده فرمود به اصحاب خود, بر شما باد بدوری کردن از تفسیر قرآن به رای خودتان و بدانید آنچه را که ما گفته ایم چه بسیار تفسیریست که شباهت دارد به گفتار بشر و حال آنکه قرآن کلام خدا است و هرگز مشابه گفتار خلق نباشد چنانچه مخلوقات شباهتی بخالق خود ندارند و افعال خدا هم به افعال بشر شبیه نیست پس کلام خداوند هم شباهتی به گفتار عام نخواهد داشت و هر گاه به رای خود تفسیر کنید گمراه و هلاک خواهید شد.
از این جهت ما در این تفسیر از نقل نظر و رای فاسده مردم و بیانات فلاسفه و عرفا دوری جسته و صرفنظر نمودیم و هرگز بیان نکردیم چه این عمل تجاوز کردن از امر خداوند و ائمه باشد چنانچه بیان شد بر خلاف بعضی از معاصرین و مفسرین که آنان اساسشان در تفسیر بر سفسطه و مغالطه باشد عقل و منطق را شاهد گفتار و رای خویش قرار میدهند ولی بطور کلی از دایره استدلال و اصول دانش دور گشته و لذا هر گاه به احادیث و روایات و فرموده های آل عصمت و طهارت ائمه هدی بر میخورند اگر آنها را مطابق سلیقه و مقصود خود نیابند یا آن حدیث را تکذیب و یا صرفنظر کنند و آن احادیث را گاهی به ضعف سند و زمانی به ضعف دلالت و بعضی اوقات نسبت دادن به راویان به غلو و چیزهای دیگر عاقبت تکذیب و یا تحلیل غلط بکنند خود را در زمره اشخاصیکه خداوند در آیه 48 سوره نساء فرموده قرار میدهند ” یحرفون الکلم عن مواضعه”
و این جماعت هر وقت موضوع و مطلبی را خواستند رواج بدهند کتاب و قرآن را به میل و هوای نفسانی خود تفسیر و تاویل کنند تا شاهد مدعای باطل خویش باشند اینها کسانی هستند که پروردگار در حق آنها می‌فرماید ” فویل للذین یکتبون الکتاب بایدیهم ثم یقولون هذا ما عندالله و ما هو

طبرسی از ابن عباس روایت کرده سبب نزول این سوره آن بود که پانزده روز بر پیغمبر اکرم ص وحی نرسید و مشرکین بآنحضرت طعنه زدند و گفتند خدای محمد ص او را رها کرده و پروردگارش بر او غضب نموده و وحی بسوی او نمیفرستد, پیغمبر از این سخنان دلتنگ شد و بکوه حرا تشریف برد و اندیشه و تفکر میکرد و میگفت : خدایا تو میدانی این دشمنان چه میگویند و فورا جبرئیل نازل د و این سوره را آورد. پیغمبر باو فرمود ای جبرئیل بسیار شوق لقای تورا داشتم عرض کرد: ایرسول خدا, منهم مشتاق جمال شما بودم ولی چه کنم بنده مامور هستم تا پروردگار امر نکند نمیتوانم بیایم و آیه ای آورم. آن حضرت چون جبرئیل را دید تکبیر گفت و از این جهت سنت شد که چون کسی دوست خود را مدتی نبیند وقتی او را مشاهده نمود تکبیر بگوید و پروردگار سوگند یاد کرد بروز روشن و هنگام ظهر و بشب تار و هنگام آرامش آن که خدای تو ای محمد ص هیچوقت ترا رها و ترک نکرده و بر حضرتت خشم ننموده و آنگاه تسلیت میدهد خاطر مبارک پیغمبر را و می فرماید آخرت برای تو بهتر است از این دنیای فانی و خدای تعالی ترا چندان عطا کند که تو راضی باشی.

سوره قصص در مکه نازل شده و هشتاد و هشت آیه و یکهزارو چهارصدوچهل و یک کلمه و پنجهزار و هشتصد حرف است.
خلاصه مطالب سوره قصص عبارت است از داستان حضرت موسی و شعیب و موسی و فرعون و تمثیل آل محمد ص, به فرعون و هامان و توجه دادن مردم بهلاکت گذشتگان و داستان سرکشی و طغیان قارون در اثر فزونی ثروت و مال دنیا و فرو رفتن او در زمین و دلایل توحید و خداشناسی
در ثواب تلاوت این سوره در خواص قرآن از پیغمبر اکرم ص روایت شده که فرمود هرکس سوره قصص را تلاوت کند به عدد کسانی که به حضرت موسی ایمان آورده اند اجر و حسنه به او عطا میشود.

أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ الَّذی أَنْقَضَ ظَهْرَکَ وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ
ای رسول گرامی آیا ما تو را شرح صدر و همت بلند نکردیم
رسول اکرم(ص) در اثر عداوت جن و انس با حضرتش دلتنگ و ملول بود و پروردگار با نزول آیات و وعده فتح و فیروزی دل مبارک او را خوش و روشن گردانید.
در بصائر الدرجات از حضرت صادق(ع) روایت کرده فرمود: خداوند بولایت امیرالمومنین(ع) دل مبارک پیغمبر اکرم(ص) را روشن نمود و در اثر فتح مکه و اسلام آوردن قریش سینه حضرتش را باز و باو توانایی داد.
آیا بار گرانت را فرو ننهادیم یعنی تکلیف بر تو آسان کردیم یا بار گران از دل تو برداشتیم بسبب آمرزیدن گناه امت, چه گناه امت بار گرانی بود بر دل پیغمبر اکرم(ص) خداوند آن را برداشت و بعضی گفتند وضع بمعنای عصمت است ووزر بمعنای گناه یعنی تو را معصوم قرار دادیم و گناه از تو سر نخواهد زد و بار سنگین جنگها را که پشت را می شکست بواسطه یاری علی(ع) برداشتیم و نام نیکوی تو را در عالم بلند کردیم.

ای جن و انس کدام یک از نعمتهای پروردگار را انکار میکنید؟

ای طایفه جن و انس بزودی بحساب کار شما خواهم پرداخت.

ای جن و انس کدام یک از نعمتهای پروردگار را انکار میکنید؟

فَأَمَّا مَنْ أَعْطی‏ وَ اتَّقی‏ وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی‏ فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری‏
در این آیه بیان میکند حال مومنین را اما هر کس عطا کند و احسان نماید و پرهیزکار و خدا نترس باشد و یقین دارد به ثواب و پاداش, ما کار او را سهل و آسان کنیم تا بثواب رسد و توفیق دهیم او را و راه تکلیف را بر او آسان کنیم.
طبرسی ار ابن عباس روایت کرده که آیه فوق در شان ابو دحداح نازل شده سبب نزول آن بود که مردی در خانه یکی از انصار درخت خرمایی داشت بدون اجازه وارد خانه او میشدد چون خرما از درخت میافتاد کودکان انصاری از آن میخوردند, صاحب درخت با انگشتش خرما را از دهان کودکان بیرون می آورد و انصاری شکایت صاحب درخت را به پیغمبر اکرم(ص) نمود و آنحضرت دستور داد او را حاضر کردند فرمود آندرخت را بمن بفروش بدرختی در بهشت گفت نمیفروشم فرمود به باغی در بهشت بفروش عرض کرد نمیفروشم, ابوحداح آندرخت را از آن مرد بچهل درخت خرما خرید, حضور پیغمبر آمد عرض کرد ای رسول خدا درخت را از آن مرد خردیداری کردم تقدیم حضورت مینمایم در عوض درختی در بهشت بمن مرحمت فرمایید حضرت فرمود سعی و کوشش مردم مختلف است سعی ابودحداح برای آخرت و سعی صاحب درخت برای دنیا است.

قوله تعالی (وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی‏ وَ النَّهارِ إِذا تَجَلَّی وَ ما خَلَقَ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی‏ إِنَّ سَعْیَکُمْ لَشَتَّی)
پروردگار در این آیات سوگند یاد کرد بشب تار چون روز را فرا گیرد و جهانرا در پرده سیاه بپوشاند و بروز چون روشن شود و نیز قسم یاد کرد بذات مقدس خود و مخلوقات عالم را نر و ماده آفرید برای تناسل و توالد و سعی و کوشش مکلفین و مردم مختلف است بعضی سعی میکنند که خود را از آتش دوزخ آزاد کنند و یعض دیگر سعی میکنند گردن خود را به ببندند به طایفه ای کوشش میکنند در نجات خود و طایفه دیگر در هلاک خویش.
پیغمبر اکرم (ص) فرمود مردم دو طایفه هستند یکی آنکه سعی مینماید خوذ را بخرند و آزاد نمایند و دیگر آنکه خود را بفروشد و هلاک کند.
علی بن ابراهیم از محمد بن مسلم روایت کرده که از حضرت باقر (ع) تاُویل آیه فوق سوال نمودم فرمود مراد از لیل اولی و دومی است که پوشید تاریکی جهل و ستم آنها روشنایی امیرالمومنین (ع) را در خلافتیکه برای خودشان تشکیل دادند و حق آن بزرگوار را غصب نمودند و آن حضرت صبر کرد تا دولت آنها بپایان رسید و مقصود از نهار وجود مقدس جضرت قائم آل محمد(ص) است چون ظاهر شود باطل را محو نماید و از بین ببرد و در قرآن خداوند مثلهایی زده برای مردم و مخاطب قرآن پیغمبر اکرم(ص) و ما ائمه هستیم و مثلهای قرآن را جز ما ائمه کسی نمیداند و نمیفهمد و مراد آن است که خداوند لیل را مثال زده بمنافقین و دشمنان آل محمد (ص) و نهار را مثل زده به امیرالمومنین (ع) و اولاد گرام آن حضرت.

الم حرفی از حروف اسم اعظم پروردگار است پیغمبر آن را ترکیب نموده اسم اعظم از آن حاصل میشود..