(ولقد مکناکم فی الارض و جعلنا لکم فیها معایش قلیلاماتشکرون ):(و به تحقیق شمارادر زمین مسکن دادیم و برای شمادر آن وسایل زندگی قرار دادیم ، ولی چه اندک سپاسگزاری می کنید)،(تمکین در ارض )به معنای منزل و سکنی دادن در آن یا مسلط کردن و مسخر نمودن بر آن می باشدو(معایش )جمع معیشت و به معنای چیزهایی است که با آن زندگی اداره می شوداز قبیل خوردنیها و آشامیدنیها و امثال آنها. این آیه در مقام منت نهادن بر آدمیان است به نعماتی از قبیل نعمت سکونت در زمین و تسلط و استیلاء بر آن ، که بر آنان ارزانی داشته وانواع نعمتهایی که خداوند برای ادامه زندگی انسان در زمین قرار داده است ، اما انسان ندرتا شکر وسپاس این نعمتها را بجا می آورد. [ نظرات / امتیازها ]

مقام با عظمت انسان در جهان هستى! به دنبال آیاتى که اشاره به مبدء و معاد در آنها شده بود در این آیه و آیات بعد، «انسان» و عظمت و اهمیت مقام او و چگونگى آفرینش او و افتخاراتى که خداوند به او داده، مورد بحث قرار داده، مى‏فرماید: «ما مالکیت و حکومت، و تسلط شما را بر زمین، مقرر داشتیم» (وَ لَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِی الْأَرْضِ).

«و انواع وسایل زندگى را براى شما در آن قرار دادیم» (وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایِشَ). «اما با این حال کمتر شکر این همه نعمت و موهبت را به جاى مى‏آورید» (قَلِیلًا ما تَشْکُرُونَ). [ نظرات / امتیازها ]

برگزیده تفسیر نمونه :
(آیه 10)- مقام با عظمت انسان در جهان هستى! به دنبال آیاتى که اشاره به مبدء و معاد در آنها شده بود در این آیه و آیات بعد، «انسان» و عظمت و اهمیت مقام او و چگونگى آفرینش او و افتخاراتى که خداوند به او داده، مورد بحث قرار داده، مى‏فرماید: «ما مالکیت و حکومت، و تسلط شما را بر زمین، مقرر داشتیم» (وَ لَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِی الْأَرْضِ).
«و انواع وسایل زندگى را براى شما در آن قرار دادیم» (وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایِشَ). «اما با این حال کمتر شکر این همه نعمت و موهبت را به جاى مى‏آورید» (قَلِیلًا ما تَشْکُرُونَ). [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
(مکناکم فی الأرض ) جعلنا لکم فیها مکانا و قرارا . أو ملکناکم فیها و أقدرناکم علی التصرف فیها (و جعلنا لکم فیها معایش ) جمع معیشة و هی ما یعاش به من المطاعم و المشارب و غیرها . و ما یتوصل به إلی ذلک . و الوجه تصریح الیاء . و عن ابن عامر : أنه همز علی التشبیه بصحائف . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
1- یادآورى و توجّه به نعمت‏هاى الهى، زمینه‏ى شکوفایى معرفت و محبّت و تسلیم خدا شدن است. «و لقد مکّناکم» 2- حقّ بهره‏گیرى از امکانات زمین، براى همه‏ى انسان‏هاست ومخصوص گروه خاصّى نیست. «مکّناکم فى الارض» 3- آفرینش زمین و شرایط آن (از نظر گردش، حرارت، نور، جذب و دفع آبها و گیاهان، قبول فضولات و تحویل سبزى‏ها و میوه‏ها و...) به گونه‏اى است که انسان مى‏تواند در آن نیازمندى‏هاى خود را برطرف کند. «مکّناکم فى الارض و جعلنا لکم فیها معایش» 4- قوانین حاکم بر طبیعت، به نوعى است که انسان مى‏تواند بر آن سلطه داشته باشد و آن را در اختیار بگیرد. اگر خداوند آن را رام نمى‏ساخت، بشر به تنهایى قدرت مهار کردن و بهره گیرى از آن را نداشت. «مکّناکم» 5 - زمین، در اختیار و مسخّر انسان قرار داده شده تا به رشد و کمال برسد و معیشت خود را تأمین کند. «مکّناکم...» سعدى مى‏گوید: ابر و باد و مه خورشید و فلک در کارند تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى 6- نعمت‏ها باید زمینه‏ساز شکر باشد، نه عامل غفلت و عیّاشى. «تشکرون» 7- انسان ناسپاس است و قرآن، مکرّر از کم‏سپاسى مردم و غفلت و بى‏ایمانى غالب آنان سخن گفته است. «قلیلاً ما تشکرون» [ نظرات / امتیازها ]

1- یادآورى و توجّه به نعمت‏هاى الهى، زمینه‏ى شکوفایى معرفت و محبّت و تسلیم خدا شدن است. «و لقد مکّناکم»
2- حقّ بهره‏گیرى از امکانات زمین، براى همه‏ى انسان‏هاست ومخصوص گروه خاصّى نیست. «مکّناکم فى الارض»
3- آفرینش زمین و شرایط آن (از نظر گردش، حرارت، نور، جذب و دفع آبها و گیاهان، قبول فضولات و تحویل سبزى‏ها و میوه‏ها و...) به گونه‏اى است که انسان مى‏تواند در آن نیازمندى‏هاى خود را برطرف کند. «مکّناکم فى الارض و جعلنا لکم فیها معایش»
4- قوانین حاکم بر طبیعت، به نوعى است که انسان مى‏تواند بر آن سلطه داشته باشد و آن را در اختیار بگیرد. اگر خداوند آن را رام نمى‏ساخت، بشر به تنهایى قدرت مهار کردن و بهره گیرى از آن را نداشت. «مکّناکم»
5 - زمین، در اختیار و مسخّر انسان قرار داده شده تا به رشد و کمال برسد و معیشت خود را تأمین کند. «مکّناکم...» سعدى مى‏گوید:
ابر و باد و مه خورشید و فلک در کارند تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى
6- نعمت‏ها باید زمینه‏ساز شکر باشد، نه عامل غفلت و عیّاشى. «تشکرون»
7- انسان ناسپاس است و قرآن، مکرّر از کم‏سپاسى مردم و غفلت و بى‏ایمانى غالب آنان سخن گفته است. «قلیلاً ما تشکرون»

[ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
(مکناکم فی الأرض ) جعلنا لکم فیها مکانا و قرارا . أو ملکناکم فیها و أقدرناکم علی التصرف فیها (و جعلنا لکم فیها معایش ) جمع معیشة و هی ما یعاش به من المطاعم و المشارب و غیرها . و ما یتوصل به إلی ذلک . و الوجه تصریح الیاء . و عن ابن عامر : أنه همز علی التشبیه بصحائف [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
1- یادآورى و توجّه به نعمت‏هاى الهى، زمینه‏ى شکوفایى معرفت و محبّت و تسلیم خدا شدن است. «و لقد مکّناکم» 2- حقّ بهره‏گیرى از امکانات زمین، براى همه‏ى انسان‏هاست ومخصوص گروه خاصّى نیست. «مکّناکم فى الارض» 3- آفرینش زمین و شرایط آن (از نظر گردش، حرارت، نور، جذب و دفع آبها و گیاهان، قبول فضولات و تحویل سبزى‏ها و میوه‏ها و...) به گونه‏اى است که انسان مى‏تواند در آن نیازمندى‏هاى خود را برطرف کند. «مکّناکم فى الارض و جعلنا لکم فیها معایش» 4- قوانین حاکم بر طبیعت، به نوعى است که انسان مى‏تواند بر آن سلطه داشته باشد و آن را در اختیار بگیرد. اگر خداوند آن را رام نمى‏ساخت، بشر به تنهایى قدرت مهار کردن و بهره گیرى از آن را نداشت. «مکّناکم» 5 - زمین، در اختیار و مسخّر انسان قرار داده شده تا به رشد و کمال برسد و معیشت خود را تأمین کند. «مکّناکم...» سعدى مى‏گوید: ابر و باد و مه خورشید و فلک در کارند تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى 6- نعمت‏ها باید زمینه‏ساز شکر باشد، نه عامل غفلت و عیّاشى. «تشکرون» 7- انسان ناسپاس است و قرآن، مکرّر از کم‏سپاسى مردم و غفلت و بى‏ایمانى غالب آنان سخن گفته است. «قلیلاً ما تشکرون [ نظرات / امتیازها ]

معناى تمکین انسان در زمین در جمله : (و لقد مکناکم فى الارض)

(تمکین در ارض ) به معناى منزل دادن در آن است، یعنى ما منزل شما را زمین قرار دادیم، ممکن است که به معناى مسلط کردن نیز باشد، یعنى ما زمین را مسخر شما و شما را مسلط بر آن کردیم، مؤ ید معناى دومى این است که این آیات تقریبا مقابل آیاتى است که در سوره بقره راجع به داستان آدم و ابلیس است، زیرا در ابتداى آن آیات فرموده : (هو الذى خلق لکم ما فى الارض جمیعا) و این همان تسلط و مسخر کردن است، الا اینکه در آیات مورد بحث از آنجایى که در آخرش فرموده : (و لکم فى الارض مستقر و متاع الى حین ) از این جهت معناى اول مناسب تر با آن است، زیرا در حقیقت جمله (و لقد مکناکم فى الارض ) اجمال مطالبى است که آیات بعد آن را بطور تفصیل بیان مى کند. پس معناى (مکناکم ) این است که : ما شما را در زمین منزل دادیم. و (معایش ) جمع معیشت و به معناى چیزهایى است که با آن زندگى مى شود، از قبیل خوردنیها و آشامیدنى ها و امثال آن. این آیه در مقام منت نهادن بر آدمیان است به نعمت هایى از قبیل نعمت سکونت در زمین و تسلط و استیلاء بر آن که به آنان ارزانى داشته و نیز انواع نعمت هایى که خداوند براى ادامه زندگى انسان در آن قرار داده، و لذا در آخر آیه مى فرماید: (قلیلا ما تشکرون ). [ نظرات / امتیازها ]

1- یادآورى و توجّه به نعمت‏هاى الهى، زمینه‏ى شکوفایى معرفت و محبّت و تسلیم خدا شدن است. «و لقد مکّناکم»
2- حقّ بهره‏گیرى از امکانات زمین، براى همه‏ى انسان‏هاست ومخصوص گروه خاصّى نیست. «مکّناکم فى الارض»
3- آفرینش زمین و شرایط آن (از نظر گردش، حرارت، نور، جذب و دفع آبها و گیاهان، قبول فضولات و تحویل سبزى‏ها و میوه‏ها و...) به گونه‏اى است که انسان مى‏تواند در آن نیازمندى‏هاى خود را برطرف کند. «مکّناکم فى الارض و جعلنا لکم فیها معایش»
4- قوانین حاکم بر طبیعت، به نوعى است که انسان مى‏تواند بر آن سلطه داشته باشد و آن را در اختیار بگیرد. اگر خداوند آن را رام نمى‏ساخت، بشر به تنهایى قدرت مهار کردن و بهره گیرى از آن را نداشت. «مکّناکم»
5 - زمین، در اختیار و مسخّر انسان قرار داده شده تا به رشد و کمال برسد و معیشت خود را تأمین کند. «مکّناکم...» سعدى مى‏گوید:
ابر و باد و مه خورشید و فلک در کارند تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى
6- نعمت‏ها باید زمینه‏ساز شکر باشد، نه عامل غفلت و عیّاشى. «تشکرون»
7- انسان ناسپاس است و قرآن، مکرّر از کم‏سپاسى مردم و غفلت و بى‏ایمانى غالب آنان سخن گفته است. «قلیلاً ما تشکرون» [ نظرات / امتیازها ]

995. That is, all the material things which are necessary to sustain, beautify, and refine life, as well as all those powers, faculties, and opportunities which are instrumental in bringing up life to a higher plane and preparing man for his high spiritual destiny. [ نظرات / امتیازها ]

بعد از آن ذکر نعم خود را بر جمیع مکلفان از تمکین در ارض و خلق ارزاق و ارسال رسل و انزال کتب براى هدایت ایشان فرماید: وَ لَقَدْ مَکَّنّٰاکُمْ فِی اَلْأَرْضِ :و هرآینه به تحقیق که متمکن ساختیم و جاى دادیم شما آدمیان را در زمین جهت سکنى و زرع و تصرف در آن بنا بقولى خطاب به اهل مکه، یعنى: اى اهل مکه، شما را مکنت و دستگاه دادیم در زمین تا سیر مى کنید به شام و یمن در تابستان و زمستان، وَ جَعَلْنٰا لَکُمْ فِیهٰا مَعٰایِشَ :و قرار دادیم براى شما در زمین اسباب زندگانى از زراعت و تجارت و صناعت و آنچه سبب سعۀ معیشت و زندگانى است با وجود این کثرت نعم عظیمه قَلِیلاً مٰا تَشْکُرُونَ :اندکى شکر مى گوئید یا قلیلند از شما که به مراسم شکرگزارى و سپاس دارى قیام نمایند

در کافى از حضرت صادق علیه السّلام قال: مکتوب فى التّوراة اشکر من انعم علیک و انعم على من شکرک فانّه لا زوال للنّعماء اذا شکرت و لا بقاء لها اذا کفرت، الشّکر زیادة فى النّعم و امان من الغیر فرمود: مکتوب است، در تورات، شکر کن کسى را که انعام فرماید تو را، و انعام کن بر کسى که شکر گوید به درستى که زوال نیست براى نعمتها هرگاه شکر کنى تو، و بقائى نیست براى آنها هرگاه کفران کنى شکر زیادتى در نعم، و امان از تغییر [ نظرات / امتیازها ]

«فِیهٰا مَعٰایِشَ » 10 مجمع: همه ى قاریها «معایش» با یاء خوانده اند، بجز نافع که «معائش» ممدود و با همزه خوانده است

تفسیر حسینى: در پاورقى این آیه این شعر را بنام جلالى نوشته است: چراغ زندگى با کوشش افروز مگو تا از خدا بر من چه آید خدا را با من و تو دشمنى نیست بد از پیش خدا هرگز نیاید بدست خویشتن هر نیک و بدبین خدا یک یک خلایق را نپاید به تو کى بیهوده روزى رساند کجا از چنگ من روزى رباید خداوند خرد، در زندگانى به دانش سوى کوشش مى گراید همى داند که در این عمر کوتاه خوشى از تنبلى هرگز نزاید به گیتى اى برادر رنجبر باش که کاسب را خدایش مى ستاید [ نظرات / امتیازها ]

وَ لَقَدْ مَکَّنّٰاکُمْ فِی اَلْأَرْضِ وَ جَعَلْنٰا لَکُمْ فِیهٰا مَعٰایِشَ ذات متعال در مقام بیان امتنان و اظهار تفضلاتى که نسبت ببشر مرعى داشته در این آیه دو نعمت از نعمتهاى بى اندازه خود را تذکر مى دهد:یکى آنکه شما افراد بشر را در زمین متمکن و مستقر گردانیدیم که کارهاى روزانه خود را با آرامش انجام دهید و زمین زیر پاى شما ثابت و آرام باشد،و دیگر آنکه لوازم زندگانى شما را از خوراک و پوشاک آفریدیم از خوردنیها زیادتر از قدر حاجت،و نیز از پوشاک بانواع و اقسام زینتها آرایش یابید،و از آشامیدنیها بانواع بسیار شما را محظوظ گردانیدیم

قَلِیلاً مٰا تَشْکُرُونَ بااین همه نعمتها بشر (ظَلُوماً جَهُولاً) نعمتهاى خدا را نادیده گرفته و شکر ولى نعمت خود را نمى کند درصورتى که اگر شکرگزار باشد بر نعمت او افزوده خواهد گردید چنانچه فرموده (لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذٰابِی لَشَدِیدٌ) و تمام افراد کفران نعمت مى کنند مگر کمى از آنها که در مقام شکرگزارى برمى آیند و هر نعمتى را در آنچه رضاى حق تعالى است مصرف مى کنند [ نظرات / امتیازها ]

وَ لَقَدْ مَکَّنّٰاکُمْ فِی اَلْأَرْضِ وَ جَعَلْنٰا لَکُمْ فِیهٰا مَعٰایِشَ قَلِیلاً مٰا تَشْکُرُونَ خداوند پس ازآن که به مشرکان با این سخن خود دستور داد: «اِتَّبِعُوا مٰا أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ » و نیز با جملۀ «وَ کَمْ مِنْ قَرْیَةٍ أَهْلَکْنٰاهٰا»، آنها را از عذاب دنیا و با جملۀ «فَلَنَسْئَلَنَّ اَلَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ »، آنها را از عذاب آخرت ترسانید، اکنون نعمت هاى خود را به ایشان یادآورى مى کند و مى گوید: اوست که آنان را در این زمین جاى داده و نیز این توان را به آنها بخشیده است که به منظور تأمین منافع خود آنها را زیر فرمان و به استخدام خود درآورند یکى از مفسران جدید مى گوید:

«اگر خدا انسان را در این زمین قدرت نمى داد، این آفریدۀ ناتوان قادر نبود طبیعت را مغلوب خود سازد و در این صورت، چگونه مى توانست به حرکت خود ادامه دهد، درحالى که نیروهاى بزرگ جهان هستى، درست در نقطۀ مقابل او حرکت مى کنند و این در حالى است که ملحدان و ماتریالیست ها عقیده دارند که این نیروها خود به خود در حرکت و فعالیّت اند و نیروى دیگرى در ماوراى آنها وجود ندارد» [ نظرات / امتیازها ]

خداوند متعال بنى آدم را در زمین متمکّن و متصرف فرمود و لوازم معیشت و عیش را از ماکول و مشروب و مرکوب و ملبوس و ملموس براى ایشان آماده و مهیّا فرمود و بندگان شاکر خدا در میان خلق کمند و آنها هم کمتر از حق نعمت الهى شکرگزارى مى نمایند از دست و زبان که برآید کز عهده شکرش بدر آید و بنابراین کلمه قلیلا حال است از شاکر باعتبار کمى شکر آنها یا از شکر و کلمه ما زائده براى تاکید است [ نظرات / امتیازها ]