(المنافقون و المنافقات بعضهم من بعض یامرون بالمنکر و ینهون عن المعروف و یقبضون ایدیهم نسوا الله فنسیهم ان المنافقین هم الفاسقون ):(مردان و زنان منافق مانند یکدیگرند، مردم را امر به زشتی نموده و از عمل پسندیده بازمی دارند و دستهایشان را از انفاق نگه می دارند، خدا را فراموش کرده اند و خداهم آنان را فراموش کرده ، آری منافقان همان فاسقانند)، می فرماید: منافقان همه در اظهار ایمان و پوشاندن کفر باطنی و در خباثت اعمال اشتراک دارند، یعنی همه آنها مانند یکدیگرند و فرقی با هم ندارند و قهرا در عاقبت احوال نیز با هم اشتراک خواهند داشت . و اینها از خصوصیاتشان این است که امر به منکر و نهی از معروف می کنند واز انفاق در راه خدا خودداری می ورزند و با اعراض از یاد خدا، خدا را فراموش کرده اند و چون مردمی فاسق و خارج از روش عبودیت بودند، خدا هم آنها رافراموش کرد و آن پاداشهایی که به بندگان ذاکر خود عطا نمود، به ایشان نداد، به درستی که آنها مردمی فاسق و عصیانگرند. [ نظرات / امتیازها ]

ـ وجود زنان منافق، در میان منافقان عصر پیامبر(ص)

المنفقون و المنفقت

2 ـ همگونى زنان و مردان منافق صدر اسلام، در مواضع ضد اسلامى و برخورد با مسلمانان

المنفقون و المنفقت بعضهم من بعض یأمرون بالمنکر

3 ـ همگونى زنان و مردان منافق، در مجازات و کیفر جرم نفاق

نعذب طائفة بأنهم کانوا مجرمین. المنفقون و المنفقت بعضهم من بعض

4 ـ مواضع و عملکرد سیاسى، اجتماعى و دینى زنان منافق، داراى اهمیّتى همانند مواضع و عملکرد مردان منافق

المنفقون و المنفقت بعضهم من بعض یأمرون بالمنکر

مطرح شدن زنان منافق، در کنار مردان منافق و هم سطح شمرده شدن با آنان، بیانگر برداشت فوق است.

5 ـ وجود رابطه و پیوند قوى، میان منافقان

المنفقون و المنفقت بعضهم من بعض

6 ـ عدم استقلال برخى از منافقان در مشى خویش و تأثیرپذیرى آنان از عناصرخط دهنده نفاق

بعضهم من بعض

برداشت فوق بر این اساس است که «من» نشویه باشد که در این صورت، آیه مى رساند برخى از منافقان نفاق خویش را از برخى دیگر کسب مى کردند.

7 ـ منافقان، گروهى متشکل از دو دسته: خط دهنده و جریان ساز ; خط گیرنده و تأثیرپذیر

المنفقون و المنفقت بعضهم من بعض

برداشت فوق با توجّه به کلمه «من» که براى ابتدائیت (نشویه) است، استفاده مى شود.

8 ـ امکان عفو عناصر غیر اصلى و خط گیرنده نفاق و غیر قابل بخشش بودن جرم عناصر اصلى و خط دهنده*

إن نعف عن طائفة ... نعذب طائفة ... بعضهم من بعض

«بعضهم من بعض» تحت تأثیر بودن برخى منافقان از برخى دیگر را افاده مى کند و نیز این آیه تفسیر آیه قبل مى باشد و علت عفو گروهى و کیفر گروهى دیگر را بیان مى نماید.

9 ـ شیوه منافقان، ترویج امور زشت و منکر و پیشگیرى از تحقق معروف (ارزشها و نیکیها)

المنفقون و المنفقت ... یأمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف


10 ـ منافقان، مردمى داراى خصلت بخل و امتناع از انفاق در راه خدا

المنفقون و المنفقت ... و یقبضون أیدیهم

11 ـ منافقان، هم خود خیرى به جامعه نمى رسانند و هم دیگران را از کار نیک بازمى دارند.

و ینهون عن المعروف و یقبضون أیدیهم

12 ـ اهتمام اسلام به انفاق و تأمین نیازهاى معیشتى جامعه

و یقبضون أیدیهم

13 ـ منافقان، محروم از عنایت و توجّه خدا به خاطر نسیان و غفلت آنان از او

المنفقون و المنفقت ... نسوا اللّه فنسیهم

14 ـ غفلت از خدا و فرمانهاى او، عامل سلب شدن عنایت خدا نسبت به انسان و نیازهایش

نسوا اللّه فنسیهم

15 ـ نقش اصلى عملکرد انسان، در محرومیتش از لطف و عنایت الهى

نسوا اللّه فنسیهم

16 ـ ترویج زشتیها و فساد (منکر) و پیشگیرى از تحقق نیکیها و ارزشها و نیز امتناع از انفاق، نشانه هاى غفلت از خدا

یأمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف و یقبضون أیدیهم نسوا اللّه

17 ـ ترویج زشتیها و فساد (منکر) و پیشگیرى از تحقق نیکیها و ارزشها و فراموشى خدا و فرمانهاى او، از عملکردها و اوصاف منافقان

المنفقون ... یأمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف و یقبضون أیدیهم نسوا اللّه

18 ـ تناسب کیفرها و مجازاتهاى الهى با عملکرد انسان

نسوا اللّه فنسیهم

19 ـ توجّه انسان به خدا و فرمانهایش، زمینه ساز جلب لطف و رحمت او

نسوا اللّه فنسیهم

با استفاده از مفهوم جمله «نسوا اللّه ... » برداشت فوق به دست مى آید.

20 ـ منافقان، مشخص ترین نمونه فاسقان

إن المنفقین هم الفسقون

21 ـ ترویج زشتیها (منکر)، پیشگیرى از کارهاى نیک، امتناع از انفاق و غفلت از یاد خدا، فسق واقعى است.

یأمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف و یقبضون أیدیهم نسوا اللّه ... إن المنفقین هم الفسقون

22 ـ ترویج زشتیها، پیشگیرى از نیکیها و امتناع از انفاق، جرم و موجب عذاب حتمى

نعذب ... مجرمین ... یأمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف و یقبضون أیدیهم

آیه شریفه، بیانگر خصوصیات مجرمانى است که در آیه پیشین آمده است.

23 ـ عبدالعزیز بن مسلم گوید: از امام رضا (ع) درباره سخن خدا که مى فرماید: «نسوا اللّه فنسیهم» سؤال کردم فرمود: «ان اللّه تعالى لا ینسى و لا یسهو ... و انما یجازى من نسیه و نسى لقاء یومه بان ینسیهم أنفسهم ... ;(1)

خداى تعالى نه فراموشى دارد و نه اشتباه ... همانا خداوند کسانى را که او و دیدار قیامت را فراموش کرده اند به این صورت مجازات مى کند که خودشان را از یادشان ببرد ... ».

24 ـ از حضرت على (ع) روایت شده که درباره سخن خدا: «نسوا اللّه فنسیهم» فرمود: فانما یعنى انهم نسوا اللّه فى دار الدنیا فلم یعملوا له بالطاعة و لم یؤمنوا به و برسوله فنسیهم فى الآخرة اى لم یجعل لهم فى ثوابه نصیباً فصاروا منسیین من الخیر ;(2)

على (ع) درباره سخن خدا که مى فرماید: «آنان خدا را فراموش کردند، پس خدا آنان را فراموش کرد» فرمود: همانا مقصود خدا این است که آنان خدا را در دنیا فراموش نمودند و از او اطاعت نکردند و به او و رسولش ایمان نیاوردند، خدا نیز در قیامت آنان را فراموش کرد ; یعنى، براى آنان بهره اى از ثواب خود قرار نداد، پس آنان از خیر فراموش شدند».
[ نظرات / امتیازها ]

1324. Literally, "the Hypocrites . . . are of each other". The forms of hypocrisy may vary, but they are all alike, and they understand each other's hypocrisy. They hold together.
1325. The English phrase "close-fisted" would cover only a part of the meaning. The hand is the symbol of power, help, and assistance. They may be financial, or it may be in other ways. The Hypocrites pretend a great deal, but are of no use or real help to anyone.
1326. Cf. 7:51 and n. 1029. They ignore Allah: and Allah will ignore them. [ نظرات / امتیازها ]

در ایـن آیـه اشاره به یک مطلب کلى مى کند و آن این که ممکن است روح نفاق به اشکال مختلف ظـاهـر شـود, مـخصوصا خودنمایى , روح نفاق در یک «مرد»با یک «زن » ممکن است متفاوت باشد, اما نباید فریب تغییر چهره هاى نفاق را درمیان منافقان خورد. لـذا مى گوید: «مردان منافق و زنان منافق همه از یک قماشند» (المنافقون والمنافقات بعضهم من بعض ). سپس به ذکر پنج صفت از اوصاف آنان مى پردازد. اول و دوم : «آنـهـا مردم را به منکرات تشویق , و از نیکیها باز مى دارند» (یامرون بالمنکر وینهون عن المعروف ). یـعـنـى درسـت بـرعـکس برنامه مؤمنان راستین که دائما از طریق «امر به معروف » و «نهى از مـنـکـر» در اصـلاح جـامعه و پیراستن آن از آلودگى و فساد کوشش دارند, منافقان دائما سعى مى کنند که فساد همه جا را بگیرد, و معروف و نیکى ازجامعه برچیده شود. سوم : آنها «دستهایشان را مى بندند» (ویقبضون ایدیهم ) نه در راه خدا انفاق مى کنند, نه به کمک محرومان مى شتابند, و نه خویشاوند و آشنا را کمک مالى آنهابهره مى گیرند. روشـن اسـت آنـهـا چـون ایـمان به آخرت و نتایج و پاداش «انفاق » ندارند, دربذل اموال سخت بخیلند. چـهـارم : تـمام اعمال و گفتار و رفتارشان نشان مى دهد که «آنها خدا رافراموش کرده اند (و نیز وضـع زنـدگـى آنها نشان مى دهد که ) خدا هم آنها را از برکات وتوفیقات و مواهب خود فراموش نموده » (نسوا اللّه فنسیهم ) یعنى با آنها معامله فراموشى کرده است و آثار این دو فراموشى در تمام زندگى آنان آشکار است . پـنـجـم : ایـن کـه «مـنـافـقـان فاسقند و بیرون از دایره اطاعت فرمان خدا» (ان المنافقین هم الفاسقون ). آنچه در آیه فوق در باره صفات مشترک منافقان گفته شد در هر عصر و زمانى دیده مى شود. [ نظرات / امتیازها ]

اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلْمُنٰافِقٰاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ : نظر به این که تظاهر باسلام و عناد درونى سبب خیانت و نسبت ناروا به پیامبر گرامى است چه بسا پاره اى از بانوان نیز در این رذیله پیروى از مردان نموده در مقام خیانت برآیند و در تبعات نفاق و بعد از رحمت پروردگار نیز شرکت خواهند داشت اندیشه و رفتار آنان از یک منبع سرچشمه گرفته و منشعب مى شوند و همه آنها در محور مبارزه با ساحت پروردگار دور مى زند

یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ : برحسب عمل و گفتار مردم را به مخالفت با رسول گرامى صلى اللّه علیه و آله ترغیب مى نمایند و از قبول دعوت و شرکت در جنگ بازمى دارند و از اداء حقوق واجب و کمک به هزینه جنگ و انفاق به زیردستان خوددارى مى نمایند

نَسُوا اَللّٰهَ فَنَسِیَهُمْ نسیان حالت روانى ضد تذکر است بشر هرگز نمى تواند آفریدگار را فراموش کند زیرا بحکم خرد هر لحظه از نعمتها برخوردار است و زنگ خطر نیز از هر سو مى نوازد هم چنانکه خود را هرگز فراموش نخواهد نمود و مراد از نسیان و فراموشى کفران و ناسپاسى است که قدرت پروردگار را نادیده بگیرد و در مقام مبارزه برآید عکس العمل این رذیله آنست که به قدرت خود و تأثیر علل و اسباب اعتماد نموده گمان برد آنچه از قدرت و کمال واجد است در آنها استقلال دارد و با کمک وسایل و اسباب مى تواند نیازهاى خود را برآورد و فقر و حاجت ذاتى خود را فراموش کند و به خود مغرور گردد و از عظمت و قدرت بى حد آفریدگار غفلت نماید پروردگار نیز او را خارج از زى عبودیت معرفى مى نماید در اثر روان پلید او عمل نیک و رفتار پسندیده او را نیز نادیده مى شمارد زیرا حیات و روح بشر بشعار عبودیت او است حیات و نیروى بقاى هر عمل خیر او نیز با ایمان و ظهور انقیاد آنست

إِنَّ اَلْمُنٰافِقِینَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ : مخالفت با رسول گرامى انسان را بکفر و نفاق مى کشاند و در صف معاندان در مى آورد و اعمال نیک او را بى ارزش و بیهوده مى نماید پروردگار نیز او را خارج از زى عبودیت معرفى مى نماید [ نظرات / امتیازها ]

بعد از آن نوع دیگر از قبایح منافقین را بیان فرماید: اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلْمُنٰافِقٰاتُ :مردان منافق که سیصد نفر بودند و زنان منافق که صد و هفتاد نفر بودند بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ :بعضى ایشان از برخى دیگرند، یعنى همه مشابه یکدیگرند در نفاق و شقاق و بعد از ایمان و یا در تکذیب قسم به خدا که از شما هستند پس این تقریر قول حق تعالى است: «وَ مٰا هُمْ مِنْکُمْ » و ما بعد آن در حکم دلیل برآن است چه دلالت مى کند بر مضادۀ حال آنها با حال مؤمنین

صفت اول آنها: یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ :امر مى کنند به کارهاى زشت و قبیح از کفر و معاصى و تکذیب پیغمبر و آیات قرآنى در لفظ منکر داخل است تمام قبایح الا آنکه اعظم آن در اینجا تکذیب رسول است

صفت دوم: وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمَعْرُوفِ :و بازمى دارند مردم را از کارهاى نیکو و پسندیده که خداى تعالى امر فرموده به آن مانند ایمان و طاعت و تصدیق پیغمبر خاتم صلّى اللّه علیه و آله و در لفظ معروف داخل است تمام محسنات الا آنکه اعظم آن در اینجا ایمان و تصدیق رسول اکرم است

صفت سوم: وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ :و امساک کنند و مى بندند دستهاى خود را از انفاق در طاعت الهى و مرضات سبحانى یا امساک نمایند از هر خیر واجبى مانند زکات و انفاق در جهاد و راه خداى تعالى

نَسُوا اَللّٰهَ :فراموش کردند خداى را عز و جل، و ترک نمودند ذکر ذات احدیت سبحانى را فَنَسِیَهُمْ :پس ترک فرمود و واگذاشت ایشان را و بازداشت رحمت و فضل و لطف خود را از ایشان

نکته ذکر نسیان به طریق ازدواج است، چه نسیان نسبت به ساحت جلال الهى جایز نیست، پس مراد لازم آن باشد یعنى ترک در تفسیر برهان، ابن بابویه به اسناد خود روایت نموده از ابى معمر السعدانى از حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام در معنى آیۀ شریفه فانّما یعنى انّهم نسوا اللّه فى دار الدّنیا فلم یعملوا له بالطّاعة و لم یؤمنوا به فنسیهم فى الآخرة اى لم یجعل لهم فى ثوابه شیئا صاروا منسیّین من الجنّة ایشان فراموش کردند خداى تعالى را در دنیا پس عمل ننمودند به طاعت او و ایمان نیاوردند به او، پس حق تعالى ترک نمود ایشان را در آخرت، یعنى قرار نداد براى آنها در ثواب چیزى را پس گردیدند فراموش شدگان از بهشت

إِنَّ اَلْمُنٰافِقِینَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ :به درستى که منافقین ایشانند خارجین از ایمان به خدا و رسول و طاعات او، یا متمردین از توحید و منهمکین در شرک و خارجین از دائرۀ خیر و احسان [ نظرات / امتیازها ]

«بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ » 68 طبرى: یعنى همه یک دسته هستند، و یک فکر و کار دارند که بزبان مؤمن هستند و بدل منافق

مجمع: ابو مسلم گفته است: یعنى همه یکى هستند در گرفتارى و مشمول غضب خداوند

«نَسُوا اَللّٰهَ فَنَسِیَهُمْ » 68 طبرى: یعنى منافقین طاعت خداوند را از خاطر بردند و خدا آنها را رها کرد که از توفیق و هدایت بهره مند نشوند

مجمع: بعضى گفته اند: یعنى آنها بفکر آفریننده و مجازات و پاداش کارهاى زندگى نیستند در نتیجه از بهره و مزد آخرت محرومند [ نظرات / امتیازها ]

نکته ها:
در صدر اسلام، زنان منافقى بودند که همچون مردان در فساد مؤثر بودند

سؤال: خداوند که فراموشى ندارد، «وَ مٰا کٰانَ رَبُّکَ نَسِیًّا» پس این آیه که مى فرماید: خداوند آنان را فراموش کرد، به چه معنایى است ؟

پاسخ: نسبت دادن فراموشى به خداوند، مجازى است، یعنى خداوند با آنان مثل فراموش شده ها عمل مى کند (نه آنکه فراموششان کند)

امام رضا علیه السلام فرمود: کیفر کسى که خدا و قیامت را فراموش کند، آن است که خود را فراموش کند و حضرت على علیه السلام فرمود: فراموش کردن خداوند آن است که آنان را از خیر محروم کند [ نظرات / امتیازها ]

اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلْمُنٰافِقٰاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ این جمله، کنایه از همانندى منافقان به یکدیگر از لحاظ ویژگى و عمل است آن گاه خداوند دلیل این شباهت و همانندى را بیان کرده است: یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اَللّٰهَ فَنَسِیَهُمْ مقصود از منکرى که آنها بدان دستور مى دادند، کفر و نفاق و منظور از معروفى که آنان از آن نهى مى کردند ایمان و پیروى از خدا و پیامبر اوست «یقبضون ایدیهم»؛ یعنى در راه خدا انفاق نمى کردند و فراموش کردند خدا را؛ یعنى اطاعت خدا را رها کردند خدا آنان را فراموش کرد؛ یعنى آنها را از رحمت خویش محروم ساخت إِنَّ اَلْمُنٰافِقِینَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ منافقان کسانى هستند که از راه رحمان به راه شیطان عدول مى کنند [ نظرات / امتیازها ]