در صدر اسلام، زنان منافقى بودند که همچون مردان در فساد مؤثر بودند.
سؤال: خداوند که فراموشى ندارد، «و ما کان ربّک نسیّاً» [114] پس این آیه که مى‏فرماید: خداوند آنان را فراموش کرد، به چه معنایى است؟
پاسخ: نسبت دادن فراموشى به خداوند، مجازى است، یعنى خداوند با آنان مثل فراموش شده‏ها عمل مى‏کند (نه آنکه فراموششان کند).
امام رضاعلیه السلام فرمود: کیفر کسى که خدا وقیامت را فراموش کند، آن است که خود را فراموش کند. [115] وحضرت على‏علیه السلام فرمود: فراموش کردن خداوند آن است که آنان را از خیر محروم کند. [116] [ نظرات / امتیازها ]

در این آیات نیز بحث همچنان درباره منافقان و رفتار و نشانه‏هاى آنها است .

اما در نخستین آیه مورد بحث اشاره به یک مطلب کلى مى‏کند و آن اینکه ممکن است روح نفاق به اشکال مختلف ظاهر شود ، و در چهره‏هاى متفاوت خودنمائى کند که در ابتدا جلب توجه نکند ، مخصوصا خودنمائى روح نفاق در یک مرد با یک زن ممکن است متفاوت باشد ، اما نباید فریب تغییر چهره‏هاى نفاق را در میان منافقان خورد ، بلکه با دقت روشن مى‏شود که همه در یک سلسله صفات که قدر مشترک آنان محسوب مى‏شود شریکند ، لذا مى‏گوید

تفسیر نمونه ج : 8ص :30

مردان منافق و زنان منافق همه از یک قماشند(المنافقون و المنافقات بعضهم من بعض) .

سپس به ذکر پنج صفت از اوصاف آنان مى‏پردازد : اول و دوم ، : آنها مردم را به منکرات تشویق ، و از نیکیها باز مى‏دارند ( یامرون بالمنکر و ینهون عن المعروف) .

یعنى درست بر عکس برنامه مؤمنان راستین که دائما از طریق امر به معروف و نهى از منکر در اصلاح جامعه و پیراستن آن از آلودگى و فساد کوشش دارند ، منافقان دائما سعى مى‏کنند که فساد همه جا را بگیرد ، و معروف و نیکى از جامعه برچیده شود ، تا بهتر بتوانند در چنان محیط آلوده‏اى به اهداف شومشان برسند .

سوم : آنها دست دهنده ندارند ، بلکه دستهایشان را مى‏بندند ، نه در راه خدا انفاق مى‏کنند ، نه به کمک محرومان مى‏شتابند ، و نه خویشاوند و آشنا از کمک مالى آنها بهره مى‏گیرند ( و یقبضون ایدیهم ) .

روشن است آنها چون ایمان به آخرت و نتائج و پاداش انفاق ندارند ، در بذل اموال سخت بخیلند ، هر چند آنها براى رسیدن به اغراض شوم خود ، اموال فراوانى خرج مى‏کنند و یا به عنوان ریاکارى بذل و بخششى دارند ، اما هرگز از روى اخلاص و براى خدا دست به چنین کارى نمى‏زنند .

چهارم - تمام اعمال و گفتار و رفتارشان نشان مى‏دهد که آنها خدا را فراموش کرده‏اند و نیز وضع زندگى آنها نشان مى‏دهد که خدا هم آنها را از برکات و توفیقات و مواهب خود فراموش نموده یعنى با آنها معامله فراموشى کرده است و آثار این دو فراموشى در تمام زندگى آنان آشکار است ( نسوا الله فنسیهم ) .

بدیهى است نسبت نسیان به خدا به معنى فراموشى واقعى نیست ، بلکه

تفسیر نمونه ج : 8ص :31

کنایه از این است که با آنها معامله شخص فراموشکار مى‏کند ، یعنى هیچگونه سهمى از رحمت و توفیق خود براى آنها قائل نمى‏شود .

این گونه تعبیر حتى در سخنان روزمره نیز دیده مى‏شود که مثلا مى‏گوئیم : چون تو وظیفه خود را فراموش کردى ، ما هم به هنگام پرداختن مزد و پاداش تو را فراموش خواهیم کرد ، یعنى مزد و پاداشى به تو نخواهیم داد .

این معنى در روایات اهلبیت (علیهم‏السلام‏) نیز کرارا وارد شده است .

قابل توجه اینکه : موضوع نسیان پروردگار با فاء تفریع بر نسیان آنها عطف شده است ، یعنى فراموشکارى آنها نسبت به فرمان الهى و ذات پاک او اثرش این است که خدا هم آنها را از مواهب خویش محروم مى‏سازد و این نتیجه عمل آنها است .

پنجم : اینکه منافقان فاسقند و بیرون از دائره اطاعت فرمان خدا ( ان المنافقین هم الفاسقون) .

آنچه در آیه فوق درباره صفات مشترک منافقان گفته شد در هر عصر و زمانى دیده مى‏شود .

منافقان عصر ما با چهره‏هاى جدیدى که به خود گرفته‏اند ، در اصول فوق همانند منافقان قرون پیشین هستند ، هم تشویق به فساد مى‏کنند ، هم جلو کار نیک را مى‏گیرند ، هم بخیل و ممسکند ، و هم خدا را در تمام زندگانیشان فراموش کرده‏اند ، و هم قانون‏شکن و فاسقند .

و عجیب اینکه با تمام این اوصاف ، مدعى ایمان به خدا و اعتقاد محکم و مبرم به مبانى دینى و اسلامى نیز هستند ! [ نظرات / امتیازها ]

1 در این آیه اشاره شده که ممکن است روح نفاق در مرد یا زن به وجود آید؛ بنابراین، فریب تغییر چهره ها را نخوریم، بلکه صفات منافقان را بررسى نماییم، و در هرکس وجود داشت، او منافق است

2 آیه اشاره کرده که منافقان با همه تفاوت هایى که بین آن ها وجود دارد، با یکدیگر هم بستگى دارند و همگى از یک باند هستند

3 برنامه ى منافقان برعکس برنامه ى مؤمنان است؛ یعنى مؤمنان با امربه معروف و نهى از منکر جامعه را از آلودگى ها پاک مى کنند، ولى منافقان مى کوشند فساد و آلودگى همه جا را بگیرد و کارهاى پسندیده و نیک از جامعه برچیده شود؛ زیرا آنان در محیط آلوده بهتر مى توانند به اهداف شومشان برسند

4 یکى دیگر از نشانه ها و صفات منافقان آن است که به کمک محرومان نمى شتابند و خویشان آن ها و مؤمنان از کمک هاى مالى خالصانه آن ها بهره مند نمى شوند؛ زیرا منافقان به آخرت ایمان ندارند (پس اگر بخششى هم داشته باشند، با منّت و ریاکارى همراه است)

5 مقصود از اینکه «خدا منافقان را فراموش مى کند » فراموشى واقعى نیست، بلکه این تعبیر کنایه از آن است که با آنان معامله شخص فراموش کار مى شود؛ یعنى هیچ سهمى از رحمت و توفیق الهى به منافقان نمى رسد

6 براساس برخى روایات که از امام على علیه السلام نقل شده، مقصود از آیه آن است که آنان خدا را در دنیا فراموش کردند و او را اطاعت نکردند و خدا نیز آنان را در آخرت فراموش کرد و ثوابى به آنان نداد روشن است که این روایات برخى مصادیق و نمونه هاى فراموشى انسان و خدا را بیان مى کند، ولى مفهوم آیه به این موارد محدود نمى شود

7 در آیه ى فوق فراموشى پروردگار با «فاى تفریع» بر فراموشى منافقان عطف شده است؛ یعنى هنگامى که منافق خدا و فرمان هایش را فراموش مى کند، اثرش آن است که خدا نیز آنان را از مواهب خویش محروم مى سازد؛ پس این نتیجه عمل آن هاست
[ نظرات / امتیازها ]