توضیح : - این یک التفات است، به دلیل اینکه در آیه آخر همان عبد مامور به عدم اطاعت است.
وجه این التفات برجسته سازی جرم آن ناهی است، یعنی می‌خواهد قبح جرم ناهی را بفهماند.
نمی‌فرماید: «ارأیت الذی ینهاک اذا صلیت». بلکه می‌فرماید: «‌ارأیت الذی ینهی عبدا اذا صلی» یعنی اقتضای بندگی او ایجاب می‌کند که او در برابر پروردگار به نماز بایستد و بگوید: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ (١)خَلَقَ الإنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ (٢)
و اقرار به آفریدگاری و پروردگاری و آموزگاری بکند.

اما تو با این بنده ما در می‌افتی، این قبح کار آن شخص را می‌رساند.
[ بستن توضیحات ]

توضیح :
– چون همراه «اذا» آمده است، و حالت ظرفیه شرطیه به آن می‌دهد و محدود بودن در زمانش را از بین می‌برد، بحث این است که ناهی در ظرف صلاه نهی می‌کند، و دلیل دوم هم اینکه مجموع قرائن «ینهی» و «لئن لم ینته» و آیه آخر نشان می‌دهد که نهی در حال نماز صورت می‌گرفته است.
[ بستن توضیحات ]

توضیح : – اولا اگر ما نزول این آیات در غار را قبول کنیم، ۵ آیه اولش بوده است و هیچ منافاتی با این بحث نداشته است، در ثانی الان ما با یک سوره طرف هستیم.
[ بستن توضیحات ]

توضیح : نخستین جلوه تبلیغ از محتوای بیان آیات ۱ تا ۵ قابل استفاده است، و لازم به ذکر است که شاید این حرف تحت تاثیر آن شناخت باشد که این آیات ۱تا ۵ ابتدای وحی بوده است، اگر هم تحت تاثیر آن شناخت هم باشد با شروع سوره هماهنگ است، به عبارتی شروع سوره علق با شروع یک جریان تعلیمی از جانب پرروردگار و مأمور کردن پیامبر به مسئولیت قرائت این متن مکتوب به انسانها متناسب است ولی اصراری هم بر این معنا نداریم.

ولی نخستین جلوه هم نباشد، یک جلوه آشکار است، به این معنا که پیامبر گرامی اسلام بعد از گرفتن دستور قرائت علناً به نماز ایستاده و دستور خدا را اطاعت کرده و با او مخالفت شده و خدا هم این مخالفت را در نطفه خفه کرده، این انسان طغیانگر نهی کننده را سرجایش نشانده است. [ بستن توضیحات ]

توضیح : – آن وجه خلاف ظاهر است، چرا که به این معنا می‌شود که او نهی می‌شود از نماز، تو از ناهی اطاعت نکن! و ظاهر این است که همان کسی که از طرف ناهی نهی از نماز می‌شود از طرف خدا دستور یابد که از او اطاعت نکند.

معنای ظاهر این است که وجهی پذیرفته شود که تبادر بیشتر و قرینه بیشتر و احتمال بیشتری دارد و این ظاهر حجت می‌شود و با وجود احتمالات حجیت ظاهر زیر سوال نمی‌رود، اساس حجیت ظاهر محاورات عرفی و عقلایی است، جایی که بخواهد از این چهار چوب عرف و عقلا خارج شود، احتیاج به دلایل محکم عاقل پسند دارد.

در اینجا یک نفر نهی می‌شود و یک نفر هم نهی می‌کند و به یک نفر هم گفته می‌شود که از نهی آن ناهی اطاعت نکن، با کنار هم قرار دادن این جملات عقل حکم می‌کند که نهی شونده از نماز همان کسی است که به او گفته می‌شود از ناهی اطاعت نکن و سجده کن.
[ بستن توضیحات ]

توضیح :
- خود خدا فرموده قرائت، و همه اینها در قرائت قرآن است.

در نگاه ما به سوره «صلاه» قالب اطاعت و عبادت روح قرائت و امر به تقوا محتوای این قرآن و هدایت تجسم این قرآن است و همه اینها را در قرآن است و قرآن است که به انسان آنچه را که نمی‌داند را تعلیم می‌دهد.
[ بستن توضیحات ]

توضیح : – ممکن است که این وجه درست باشد، ولی اصل بر پیوستگی نزول است، یعنی اگر حکمی بر آیات ۹ تا ۱۹ ثابت شد، اگر قرینه‌ای مشخص در دست نباشد همین حکم بر آیات ۱تا ۸ هم سرایت می‌کند، چون یک سوره است، ولی گاهی ممکن است که دلیل مشخصی در دست باشد که این آیات را نمی‌شود در نماز خواند، در آن صورت می‌پذیریم.

در وجه کنونی هم، آنچه که به عنوان فضای سخن بیان شد، می‌توان تفکیک کرد، مباحث قابل تفکیکند، ولی آنچه که برای ما در تدبر موضوعیت دارد، ترتیب کنونی سوره‌هاست و اینکه کدام آیات اول نازل شده است و کدام آیات بعداً نازل شده است، این مسئله موضوعیت ندارد و چینش کنونی آیات برای ما مهم است.

آن مقداری که به عنوان ارتباط دو مجموعه مورد توجه است، این است که «عبد» بیان شده در مجموعه اول پیامبر است و نمازش قالب اطاعت دستور «اقراء» است و انسان نهی کننده، کارش مصداق طغیان ناشی از احساس بی‌نیازی از وحی است. [ بستن توضیحات ]

توضیح :

«ارأیت» یک اصطلاح است، و در هر جایی متناسب مقام معنا می‌شود. مانند چگونه دیدی؟، آیا دیدی؟، چگونه می‌بینی؟، به من خبر بده. [ بستن توضیحات ]

توضیح : – اولا در اینکه «صلاه» مطابق با همین مناسک عبادی مشخص مد نظر ما باشد که به آن «صلاه» می‌گوییم و شامل تکبیر الاحرام و قیام و رکوع و سجود باشد، این روشن نیست، بلکه «صلاه» هیئت عبادی در برابر پروردگار است. ثانیا دریافت وحی از جانب پیامبر مخلّ نماز نیست و نمونه این هم تغییر قبله در یک نماز است که در آن هم حرکت کرده و هم وحی را شنیده و هم اطاعت کرده است، ارتباط با خداست و مخلّ نماز پیامبر نیست.
[ بستن توضیحات ]