قرائت قرآن باید با نام خداوند آغاز شود. {اقرء باسم ربّک} [ نظرات / امتیازها ]

خواندن باید جهت الهى داشته باشد. {اقرء باسم ربّک} [ نظرات / امتیازها ]

خالقیّت، ربوبیّت، کریم بودن و معلم بودن خداوند، مستلزم قرائت کتاب اوست. {اقرء باسم ربّک... خلق... الاکرم... علّم...} [ نظرات / امتیازها ]

خداوند هم جسم انسان را رشد مى‏دهد و هم روح او را. (کلمه «ربّک» میان دو کلمه «خَلَق» و «اِقرء» آمده است.) {اقرء باسم ربّک الّذى خلق} [ نظرات / امتیازها ]

پیام­ها
1. اسلام دین علم و تعلیم و خواندن به نام خداست.
2. توجه به خالق، اساس دین و توسل به نام خالق آغاز دین­داری است.
3. خلقت انسان و تعلیم او، بزرگ­ترینِ نعمت­های الهی است و دلیل وجود خالقی کریم. [ نظرات / امتیازها ]

مشهور در میان مفسران این است که این سوره نخستین سوره‏اى است که بر پیغمبر گرامى اسلام (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) نازل شده ، و محتواى آن نیز مؤید همین معنى است ، و اینکه بعضى گفته‏اند نخستین سوره سوره حمد ، یا سوره مدثر است خلاف مشهور است.
این سوره در آغاز به پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) دستور قرائت و تلاوت مى‏دهد .
و سپس از آفرینش این انسان با عظمت ، از یک قطعه خون بى ارزش ، سخن مى‏گوید : و در مرحله بعد از تکامل انسان در پرتو لطف و کرم پروردگار ، و آشنائى او به علم و دانش و قلم بحث مى‏کند.
در مرحله بعد ، از انسانهاى ناسپاسى که على‏رغم این همه موهبت و اکرام الهى راه طغیان را پیش مى‏گیرند سخن به میان مى‏آورد.
و سرانجام اشاره به مجازات دردناک کسانى که مانع هدایت مردم و اعمال نیک‏اند مى‏کند.
و سوره را با دستور سجده و تقرب به درگاه پروردگار پایان مى‏دهد.
در فضیلت قرائت این سوره از امام صادق (علیه‏السلام‏) نقل شده است که فرمود : من قرأ فى یومه او لیلته اقرأ باسم ربک ثم مات فى یومه او لیلته مات شهیدا و بعثه الله شهیدا ، و احیاه کمن ضرب بسیفه فى سبیل الله مع رسول الله ! : هر کس در روز یا شب سوره اقرأ باسم ربک را بخواند ، و در همان شب یا روز بمیرد شهید از دنیا رفته است و خداوند او را شهید مبعوث مى‏کند و در صف شهیدان جاى مى‏دهد ، و در قیامت همچون کسى است که با شمشیر در راه خدا با پیامبر خدا جهاد کرده است.
این سوره به مناسبت تعبیرهاى مختلفى که در آغاز آن است بنام سوره علق یا سوره اقرأ یا سوره قلم نامیده شده .
[ نظرات / امتیازها ]

این سخنان با مبانی جهان­شناختی مشرکان ناسازگار است. آنان خدا را آفریدگار (خالق) می­خوانند، اما پروردگار (رب) نمی­دانند. این آیات دلیلی است بر اینکه پروردگار همان آفریدگار است. او انسان را از خون بسته آفرید. آفرینش انسان از خون بسته، جز با حرکت دادن و تکامل بخشیدن مرحله به مرحله ممکن نیست و این همان پرورش انسان است که فاعلش جز پروردگار انسان نیست.
در ادامه بر پایه اثبات پروردگار بودن آفریدگار، او را آموزگار انسان معرفی می­کند، زیرا یکی از شئون پروردگاری، آموزگاری است. آری، آفریدگار و پروردگار انسان با قلم وحی، قرآن را نوشت و به انسان آموخت آنچه را که ندانست و پیامبرش(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله)فرمان گرفت که قرآن را بخواند.
انسان خود را از آموزگاریِ خدا بی­نیاز می­بیند و از این رو طغیان می­کند. این بدان جهت است که خدا را پروردگار خود نمی­داند. وقتی که دانست پروردگاریِ خدا از آفریدگاری او جدا نیست، قبول آموزگاری او واجب است و پذیرش آموزگاری او جز با قبول وحی و آن هم جز با استقبال از قرائت قرآن توسط رسول اکرم(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله)ممکن نیست، اما کافری که این سخنان را می­شنود، در مقابل رسول خدا(صلی‏الله‏علیه‏وآله) ایستاده، مصرّانه درصدد نهی آن حضرت از نماز است و بر آن است که اگر اقدام انفرادی سود نبخشد، دیگر ناظران را نیز دعوت کند تا با منع اقامه و ادامه نماز، شروع دعوت عمومی را در نخستین گام با شکست مواجه کند.
خدا رسولش(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) را به سبب این طغیان تسلّی می­­دهد و قرائت آیات وحی از زبان پیامبر خدا(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) این‌گونه ادامه می­یابد:
بدین ترتیب، اقدام انسان طاغی دربرابر نخستین جلوه تبلیغ آشکار وحی قرآنی خنثی می گردد. رسول مکرم حق(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله)، محکم و استوار نماز خود را با قرائت آیات نورانی وحی ادامه می دهد و نخستین سنگر تبلیغ آشکار کلام خدا فتح می گردد.
گفتنی است، هدایت این سوره مبارکه در پشتیبانی از قرائت قرآن توسط شخص پیامبر اسلام(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله)محدود نمی­گردد و از فرهنگ تبلیغ قرآن در فضای طغیان انسان حمایت می کند.
پشتیبانی خدا از قرائت قرآن توسط پیامبر(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله)
انسان جاهل، خود را از قرآن و در حقیقت از تعلیم پروردگار بی نیاز می بیند؛ طغیان می کند و درصدد مانع شدن از قرائت قرآن توسط
رسول اکرم(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) برمی آید. خدای متعالی از قرائت قرآن توسط رسول خویش(صلی‏ الله‏ علیه‏ وآله) حمایت می کند.
[ نظرات / امتیازها ]

این سوره در عهد صحابه و تابعین به نام سوره «اقرأ باسم ربک» مشهور بوده. چنانکه از عایشه و ابى سلمة بن عبد الرحمن و ابى رجاء عطاردى و مجاهد و زهرى چنین نقل شده است و ترمذى هم آن را به همین عنوان نامیده و همینطور بخارى نیز به اسم «اقرأ باسم ربک الذى خلق» از این سوره یاد کرده است. گفتنى است این سوره با نامهاى دیگر نیز مثلِ «اقرأ»، و «علق» (در مصحف و معظم تفاسیر» و «اقراء و علق» (در تلخیص کراشى) آمده است.
گروهى نیز مانند ابن عطیه و ابوبکر بن المغربى آن را سوره قلم نامیده‏اند چنانکه سوره «ن و القلم» را نیز سوره «ن» گفته‏اند، پس این سوره از سوره هایى است که بیش از یک اسم دارد.

توجه انسان به خداوندى که او رب است و آفریدگار و ارجمند و آموزش دهنده است و کنار زننده پرده‏هاى جهل و نادانى؛
توجه بشر به اینکه خداوند او را از علق آفریده است و اینکه او تحت ربوبیت خداوند است و حامل لواى علم و معرفت و هنگامى که خود را مستغنى مى‏یابد فساد و طغیان مى‏کند؛
توجه به این که بازگشت همه چیز به سوى خداست. آغاز و انجام همه به دست او و به سوى اوست ؛
متوجه ساختن انسان به وظایف او که باید قرائتش بلکه همه افعالش به نام خدا و در سبیل هدایت باشد و دستور تقوى دهد، با حق ستیزه نکرده و به آن پشت نکند و بداند که خداوند او را مى‏بیند (و او در محضر و مرءاى خداست)؛
ترساندن از نکال خداوند که او موى سر او را مى‏گیرد و با حقارت و ذلت به سوى عذاب مى‏کشاند؛
و توجه به اینکه خداوند مى‏خواهد از طغات و فاسدین پیروى نشود و بندگان خدا در پیشگاه او به خاک مذلّت بیافتند و قرب و نزدیکى او را بخواهند. [ نظرات / امتیازها ]