«سوگند به شب، آنگاه که روی آورد و آنگاه که پشت کند.»
توضیح:
واژه‌ی عَسْعَسَ، از ریشه‌ی «عَسْعَسَة»، به معنای تاریکی رقیق است. این واژه به حالتی از تاریکی اشاره دارد که در آغاز شب هنگام غروب و در انتهای شب پیش از طلوع خورشید پدیدار می‌شود.
راغب اصفهانی در تعریف این واژه گفته است: «عَسْعَسَة» و «عَساس» به معنای رقیق‌شدن تاریکی است. ازاین‌رو، «عَسْعَسَ اللَّیْلِ» هم به آمدن شب و هم به رفتن آن اشاره دارد؛ زیرا در هر دو حالت تاریکی رقیق‌تر است.
دیدگاه مفسران درباره‌ی معنای عَسْعَسَ
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و نیز ابن منظور در لسان‌العرب این واژه را از اضداد دانسته‌اند؛ یعنی واژه‌ای که دو معنای متضاد دارد:
روی‌آوردن شب: زمانی که تاریکی شب آغاز می‌شود.
پشت‌کردن شب: زمانی که تاریکی شب به پایان می‌رسد.
مفسران و مترجمان قرآن گاه یکی از این دو معنا را انتخاب کرده‌اند و گاه هر دو را به عنوان مقصود آیه در نظر گرفته‌اند. برخی معتقدند که این دوگانه‌معنا بودن، نوعی ایجاز بیانی در متن قرآن است. به بیان ابن عاشور، گزینش واژه‌ی «عَسْعَسَ» به‌جای الفاظ دیگری مانند «اَدبر» (پشت‌کرد) یا «اَقبل» (روی‌آورد)، به همین دلیل بوده است که هر دو معنا را به‌طور همزمان برساند.
این تعبیر، عمق معنای قرآنی را در نشان‌دادن دو سویه‌ی تحول شب و روز به شکلی کوتاه و درعین‌حال جامع بیان می‌کند.
[ نظرات / امتیازها ]