(ارایت الذی یکذب بالدین ):(آیا دیدی آن کس که روز جزا را انکار کرد؟) [ نظرات / امتیازها ]

1 - گروهى از مدعیان اسلام در عصر بعثت، جزاى اخروى را دروغ دانسته، آن را تکذیب مى کردند.

الذى یکذّب بالدین

«دین»، به معناى جزا است و در معانى «عادت»، «عبادت»، «حساب»، «طاعت»، «سیرت» و «ملّت» نیز به کار مى رود (قاموس). آیات بعد ـ که درباره نمازگزاران و ریاکاران سخن مى گوید ـ قرینه بر اراده معناى «جزا» و «حساب» است. از کلمات «مصلّین» و نظایر آن ـ که جمع آمده است ـ استفاده مى شود که مراد از «الذى» در این آیه، جنس است; هرچند در شأن نزول ها بر افرادى نظیر ولید و ابوسفیان، تطبیق داده شده است.

2 - تکذیب کنندگان آخرت، داراى حالات و رفتارى شگفت آور و غیرقابل انتظار

أرءیت الذى یکذّب بالدین

استفهام با جمله «أرءیت» ـ آن هم در زمانى که تکذیب گران معاد، فراوان و در دید همگان اند ـ پرسش حقیقى از دیدن یا دانستن نیست; بلکه مجازى است که براى بیان غیر منتظره بودن حال آن افراد است. ادامه سوره، بیانگر این است که علت این شگفتى، پیدایش آثارى است که تکذیب معاد آنها را در پى دارد. مخاطب آیه شریفه، هر کسى است که این سخن به او مى رسد و مى توان گفت: خطاب به رسول اکرم(ص) است; امّا چون جنبه رسالت او مورد نظر نبوده، اختصاص به شخص آن حضرت ندارد و مفاد آیه، دیگران را نیز دربرمى گیرد.

3 - روز مجازات و حسابرسى، حقیقتى است انکارناپذیر و دروغ پنداشتن آن، شگفت آور و توجیه ناپذیر است.

أرءیت الذى یکذّب بالدین

4 - خداوند، مردم را به روز جزا هشدار داده است.

أرءیت الذى یکذّب بالدین

تکذیب، نوعى واکنش در برابر پیام یا دعوت است. بنابراین در تعالیم الهى، درباره روز جزا، هشدارهایى داده شده بود که مکذبان را، به تکذیب وادار ساخته است.

5 - توجّه به خصلت هاى نارواى تکذیب گران آخرت، بازدارنده انسان از تکذیب آن است.

أرءیت الذى یکذّب بالدین [ نظرات / امتیازها ]

خصلت هاى زشت حق ناپذیران

در سوره پیش قرآن شریف، از نعمت هاى گران خدا به «قریش» و ساکنان مکّه یاد کرد و آنان را به یکتاپرستى و ایمان فراخواند، اینک در ناسپاسى و کفرانگرى پاره اى از آنان مى فرماید:

أَ رَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ

هان اى محمد(ص)! آیا آن کسى را که روز پاداش و کیفر را دروغ مى خواند و بى اساس مى شمرد، دیدى؟

در آیه، روى سخن با پیامبر گرامى است و از آن حضرت مى پرسد که: آیا دیدى آن کسى را که با آن همه دلیل و برهان روشن و روشنگر بر تردیدناپذیر بودن رستاخیز، باز هم آن را دروغ مى شمارد و انکار مى کند.

آیه شریفه بدان دلیل در قالب پرسش آمده است، که به بیشترین و بالاترین درجه اندیشه ها را جذب کند، و آنان را به معاد توجه دهد؛ چرا که انکار رستاخیز و حسابرسى، راه رشد و رستگارى و انجام کارهاى شایسته و دورى جستن از گناه و بیداد را در دنیاى پراسرار وجود انسان ها مى خشکاند و نابود مى کند و او را به راه هاى ناپسندى که بر خلاف فطرت کمال طلب و وجدان بیدارگر و خیرخواه انسان است وسوسه مى کند، و مى کشاند؛ چرا که انسان بدون ایمان به حسابرسى و کیفر و پاداش، دیگر در مورد فرجام کار نمى اندیشد.

داستان فرود

در مورد شأن نزول و داستان فرود این آیات دیدگاه ها متفاوت است:

1 - به باور «کلبى» این آیات در نکوهش «عاص بن وائل» فرود آمد.

2 - امّا به باور «سدى» و «مقاتل» در مورد «ولید بن مغیره» نازل شد.

3 - از دیدگاه «ابن جریح» در سرزنش «ابوسفیان» فرود آمد، چرا که او ثروتى باد آورده داشت و هر هفته دو گوسفند سر مى برید و مصرف مى کرد، امّا اگر یتیمى به سوى او مى رفت و چیزى مى خواست با خشونت و تندى و با عصا او را مى راند.

4 - و از «ابن عباس» آورده اند که در نکوهش یکى از «نفاقگرایان» و ریاکارانى که دین را ابزار سلطه و فریب مى سازند فرود آمد. [ نظرات / امتیازها ]

اثرات شوم انکار معاد

در این سوره نخست پیغمبر اکرم (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) را مخاطب قرار داده و اثرات شوم انکار روز جزا را در اعمال منکران بازگو مى‏کند.

آیا دیدى کسى را که روز جزا را پیوسته انکار مى‏کند ؟ ! ( أ رأیت الذى یکذب بالدین).

سپس بى آنکه در انتظار پاسخ این سؤال بماند مى‏افزاید.

او همان کسى است که یتیم را با خشونت مى‏راند ! ( فذلک الذى یدع الیتیم).

و دیگران را به اطعام مسکین و مستمند تشویق نمى‏کند ( و لا یحض على طعام المسکین).

منظور از دین در اینجا جزا یا روز جزا است ، و انکار روز جزا و دادگاه بزرگ آن ، بازتاب وسیعى در اعمال انسان دارد که در این سوره به پنج قسمت از آن اشاره شده است از جمله : راندن یتیمان با خشونت ، و عدم تشویق دیگران به اطعام افراد مسکین است یعنى نه خود انفاق مى‏کند و نه دیگران را دعوت به این کار مى‏نماید .

بعضى نیز احتمال داده‏اند که منظور از دین در اینجا قرآن یا تمام آئین اسلام است ، ولى معنى اول مناسبتر به نظر مى‏رسد ، و نظیر آن را در سوره انفطار آیه 9 کلا بل تکذبون بالدین ، و سوره تین آیه 7 فما یکذبک بعد بالدین نیز

تفسیر نمونه ج : 27ص :359

آمده است که به قرینه آیات دیگر آن سوره‏ها منظور از دین روز جزا است . [ نظرات / امتیازها ]

قرئ : أریت ، بحذف الهمزة ، ولیس بالاختیار ، لأن حذفها مختص بالمضارع ، ولم یصح عن العرب : ریت ، ولکن الذی سهل من أمرها وقوع حرف الاستفهام فی أول الکلام . ونحوه : صاح هل ریت أو سمعت براع رد فی الضرع ما قری فی الحلاب وقرأ ابن مسعود : أرأیتک ، بزیادة حرف الخطاب ، کقوله ( أرأیتک هذا الذی کرمت علی ) والمعنی : هل عرفت الذی یکذب بالجزاء من هو ؟ إن لم تعرفه [ نظرات / امتیازها ]

أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ (1)

«آیا کسی‌ را که‌ جزا را دروغ‌ می‌خواند، دیدی‌؟» یعنی: آیا کسی‌ را که‌ حساب‌ و کتاب‌ آخرت‌ را انکار می‌کند، شناختی‌؟ این‌ استفهام‌ برای‌ برانگیختن‌ تعجب‌ و درعین‌ حال‌ جهت‌ تشویق‌ شنونده‌ به‌ شناخت‌ امری‌ است‌ که‌ بعد از آن‌ بیان‌ می‌شود.

در بیان‌ سبب‌ نزول‌ اقوال‌ چندی‌ آمده‌است‌؛ ابن‌عباس‌ رضی‌الله عنهما می‌گوید: «این‌ آیه‌ درباه‌ عاصی‌بن‌وائل‌ سهمی‌ نازل‌ گردید». اما سدی‌ می‌گوید: «این‌ آیه‌ درباره‌ ولیدبن‌مغیره‌ نازل‌ شد». به‌ قولی: این‌ آیه‌ درباره‌ ابوجهل‌ نازل‌ شد که‌ وصی‌ یتیمی‌ بود پس‌ آن‌ یتیم‌ با تنی‌ برهنه‌ نزدش‌ آمد و از وی‌ مال‌ خود را طلب‌ کرد اما او یتیم‌ را از خود راند. ابن‌جریح‌ می‌گوید: «این‌ آیه‌ درباره‌ ابوسفیان‌ نازل‌ گردید که‌ در هر هفته‌ شتری‌ می‌کشت‌ در این‌ حال‌ یتیمی‌ از وی‌ چیزی‌ خواست‌ اما او آن‌ یتیم‌ را با چوبدست‌ خود راند». [ نظرات / امتیازها ]

[1] آیا ‌اینکه‌ صفاتی‌ ‌که‌ سوره ماعون‌ ‌بر‌ می‌شمارد، باید ‌به‌ صورت‌ مفرد ‌در‌ نظر گرفته‌ شود ‌ یا ‌ مجموع‌! ‌از‌ بعضی‌ شق‌ّ دوم‌ روایت‌ ‌شده‌ ‌است‌، ‌پس‌ کسی‌ ‌که‌ دین‌ ‌را‌تکذیب‌ می‌کند، سه‌ صفت‌ ‌را‌ ‌در‌ ‌خود‌ جمع‌ دارد، و ظاهرا چنین‌ ‌است‌، بدان‌ سبب‌ ‌که‌ صفات‌ شرّ ‌به‌ همان‌ گونه‌ یکدیگر ‌را‌ فرا می‌خوانند ‌که‌ صفات‌ خیر چنین‌ می‌کنند، و بدین‌ گونه‌ سوره کریمه‌ تکذیب‌ کنندگان‌ ‌را‌ ‌به‌ ‌ما می‌شناساند، ‌تا‌ چنان‌ شود ‌که‌ ‌از‌ صفات‌ ‌ایشان‌ بپرهیزیم‌ و ‌از‌ تکذیب‌ کردن‌ دین‌ ‌در‌ امان‌ می‌مانیم‌.

«أَ رَأَیت‌َ الَّذِی‌ یُکَذِّب‌ُ بِالدِّین‌ِ‌-‌ آیا دیدی‌ ‌آن‌ کس‌ ‌را‌ ‌که‌ تکذیب‌ دین‌ می‌کند!» آیا ‌او‌ ‌را‌ شخصا دیدی‌ و صفات‌ ‌او‌ ‌را‌ شناختی‌! و دین‌ ‌به‌ معنی‌ پاداش‌ ‌در‌ روز پاداش‌ ‌است‌، و بلکه‌ ‌به‌ معنی‌ قرآن‌ و اسلام‌ ‌است‌، ولی‌ محور ‌هر‌ دین‌ ایمان‌ داشتن‌ ‌به‌ پاداش‌ و مکافاتی‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌به‌ صورت‌ احساس‌ مسئولیت‌ ‌در‌ نفس‌ منعکس‌ می‌شود، و معنی‌ فراگیر دین‌ همین‌ ‌است‌. [ نظرات / امتیازها ]

6281. Din may mean either (1) the Judgement to come, the responsibility in the moral and spiritual world, for all actions done by men, or (2) Faith, Religion, the principles of right and wrong in spiritual matters, which often conflict with selfish desires or predilections. It is men who deny Faith or future responsibility, that treat the helpless with contempt and lead arrogant selfish lives. [ نظرات / امتیازها ]

این سوره تهدید کسانی است که خود را مسلمان معرفی کرده‏اند ولی متخلق به
اخلاق منافقینند ، از قبیل سهو از نماز ، و ریا کردن در اعمال ، و منع ماعون ، که هیچ یک از اینها با ایمان به روز جزا سازگاری ندارد .
و این سوره هم احتمال دارد مکی باشد و هم مدنی .
ا رایت الذی یکذب بالدین کلمه رؤیت هم می‏تواند به معنای دیدن با چشم باشد ، و هم به معنای معرفت .
و خطاب در این آیه شریفه به رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) است ، بدان جهت که فردی شنونده است ، نه بدان جهت که پیامبر است ، در نتیجه خطاب به عموم شنوندگان دنیا خواهد بود
و مراد از دین ، جزای یوم الجزاء است ، پس کسی که دین را تکذیب کندمنکر معاد است .
ولی بعضی گفته‏اند : مراد از دین ، همان معنای معروفش یعنی کیش و ملت است . [ نظرات / امتیازها ]

در این سوره صفات واعمال منکران قیامت درپنج مرحله بیان شده است که انهاجگونه به خاطر انکاراین روز بزرگ از انفاق در راه خدا و کمک به یتیمان و مسکینان سر باز میزنند و چگونه در مورد نماز سهل انگار وریاکارند و از کمک به نیازمندان سر بر می تابند.در این ایه شریفه خطاب به پیامبر است بدان جهت که فردی شنونده است نه بدان جهت که پیامبر است درنتیجه خطاب به عموم شنوندگان دنیا خواهد بود کسی که دین (جزای یوم الجزا ) را تکذیب کند منکر معاد است [ نظرات / امتیازها ]

أَ رَأَیْتَ الَّذی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ فَذلِکَ الَّذی یَدُعُّ الْیَتیمَ وَ لا یَحُضُّ عَلی‏ طَعامِ الْمِسْکینِ فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ
این آیه نازل شده در باره کفار قریش عموما و در حق ابوجهل و ابوسفیان و ولید بن مغیره خصوصا چه آنها هر وقت شتر و یا گوسفندی ذبح میکردند چون یتیم و بینوا از ایشان چیزی طلب مینمود با عصا او می زدند و از در خانه خود می راندند و خدایتعالی سوره و آیه فوق را در باره ایشان فرستاد و فرمود ای رسول ما آیا دیدی کفار قریش را که روز جزا را انکار میکردند و یتیم را از در خانه خود می راندند و از حقشان منع میکردند و راغب نبودند بر طعام دادن مسکینان و مستمندان, وای بر آنها نمازگذاران که غافل هستند از یاد خدا و توجه به مخلوق دارند همان آنهاییکه اگر طاعتی بر پا کنند خودنمایی کنند و هر احسانی را (اعم از حق واجب مانند خمس و زکوهَ یا مستحب مثل عاریه دادن اثاث خانه) به محتاجان منع میکنند این آیات در باره منافقین نازل شده است چون مردم را می دیدند نماز و سایر واجبات دیگر بجا می آوردند و چون نمی دیدند بجا نمی آوردند و اگر نماز میخواندند امیدی بخیر آن نداشتند و چنانچه رها میکردند از شرش نمیترسیدند و از بجا نیاوردن نماز و ترک آن باکی نداشتند.

و حضرت صادق(ع) فرمود هر کس تاخیر اندازد نماز را از اول وقت تا آخر وقت بدون عذر و جهتی او در نماز ساهی هست و مصداق آیه شریفه میباشد.
محمد بن عباس ذیل آیه ارایت الذی یکذب بالدین از حضرت صادق (ع) و حضرت رضا (ع) روایت کرده فرمودند مراد از دین در این آیه ولایهّ امیرالمومنین (ع) است.
ابن بایویه از حضرت صادق(ع) روایت کرده فرمود نزد خداوند عملی محبوب تر از نماز نیست ای مردم مشغول نکند امورات دنیا شما را از اوقات نماز پروردگار ذم نموده کسانی را که نماز را سبک میشمارند و در اوقات آن سستی میکنند آنگاه قرائت فرمود آیه الذینهم عن صلوتهم ساهون. [ نظرات / امتیازها ]