(اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم وانتم تتلون الکتاب ):(شما که کتاب آسمانی خوانده اید چگونه مردم را امر به نیکی می کنید و خودتان را از یادمی برید؟) خطاب به علماء یهود است که دین را حرفه قرار داده اند نه عقیده وایمان ،و به زبان چیزی را می گویند که درقلبشان نیست و امر به نیکی می کنند، اماخود آن را انجام نمی دهند،(افلا تعقلون ):(پس چرا تعقل نمی کنید) چون ازبدیهیات عقل آنست که کسی که امر به خیر می کند خود پایبند به آن باشد، چون کسب خیر برای نفس خود، مقدم است برکسب آن برای غیر. [ نظرات / امتیازها ]

از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است که رسول خدا می‌فرماید : «رأیت لیلة أسری بی الی السماء قوماً تقرض شفاههم بمقاریض من نار ثمّ ترمی» در معراج گروهی را دیدم که لب‌های این‌ها با مقراض قیچی می‌شود و قطع می‌شود با مقراضی از آتش و این لب‌ها را به دور می‌اندازند حضرت فرمود: من گفتم که «یا جبرئیل! من هؤلاء؟ فقال خطباء امّتک یأمرون النّاس بالبرّ و ینسون أنفسهم و هم یتلون الکتاب أفلا یعقلون» [ نظرات / امتیازها ]

Have you then no sense) of what you are doing to yourselves, so that you might become aware of your slumber and restore your sight from blindness'' `Abdur-Razzaq said that Ma`mar stated that Qatadah commented on Allah's statement,
(Enjoin you Al-Birr (piety and righteousness and every act of obedience to Allah) on the people and you forget (to practise it) yourselves,) "The Children of Israel used to command people to obey Allah, fear Him and perform Al-Birr. Yet, they contradicted these orders, so Allah reminded them of this fact.'' As-Suddi said similarly. Ibn Jurayj said that the Ayah:
Enjoin you Al-Birr on the people) "Is about the People of the Book and the hypocrites. They used to command people to pray and fast. However, they did not practice what they commanded others. Allah reminded them of this behavior. So whoever commands people to do righteousness, let him be among the first of them to implement that command.'' Also, Muhammad bin Ishaq narrated that Ibn `Abbas said that,
(And you forget yourselves,) means, "You forget to practice it yourselves,

(While you recite the Scripture (Tawrah)! Have you then no sense) You forbid the people from rejecting the prophethood and the covenant that you have mentioned with you in the Tawrah, while you yourselves have forgoten it, meaning that `you have forgotten the covenant that I made with you that you will accept My Messenger. You have breeched My covenant, and rejected what you know is in My Book.' ''


[ نظرات / امتیازها ]

1 - عالمان بنى اسرائیل، مردمان رابه کارهاى نیک دعوت مى کردند.

أتأمرون الناس بالبر

چون مخاطبان «أتأمرون» باید غیر از «الناس» باشند، مى توان گفت: مراد از مخاطبان - به قرینه «و أنتم تتلون الکتاب» - عالمان دینى و مقصود از «الناس» توده هاى مردم است.

2 - عالمان بنى اسرائیل، خود به آنچه مردمان رابه آن فرا مى خواندند، عمل نمى کردند.

أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسکم

3 - عالمان بنى اسرائیل، مورد نکوهش و سرزنش خداوند به خاطر عمل نکردن به محتواى دعوتهاى خویش

أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسکم

استفهام در «أتأمرون ...» استفهام انکار توبیخى است.

4 - عالمان به کتابهاى آسمانى و تلاوت کنندگان آن، داراى مسؤولیت بیشتر در عمل کردن به کردارهاى نیک (دستورات کتابهاى آسمانى)

و تنسون أنفسکم و أنتم تتلون الکتب

روشن است که هر کس دیگران را به نیکیها فرمان دهد و خود بدانها عمل نکند، سزاوار سرزنش است; چه از عالمان باشد یا از غیر آنان، بنابراین جمله حالیه «و أنتم تتلون الکتاب» تأکیدى است در مورد عالمان کتابهاى آسمانى و تلاوت کنندگان آن.

5 - آمران به معروف و مبلغان دین، باید خود به محتواى دعوتشان عمل کنند.

أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسکم

6 - کتابهاى آسمانى بنى اسرائیل، توبیخ کننده مبلغان و ارشادگران بى عمل

أتأمرون الناس ... و أنتم تتلون الکتب

چون جمله حالیه «و أنتم تتلون الکتاب» (در حالى که شما کتاب [تورات یا انجیل]را تلاوت مى کنید) به عنوان دلیل نکوهش و مذمت ارشاد کنندگان بى عمل مطرح شده، معلوم مى شود: در کتابهاى آسمانى بنى اسرائیل بر ناروایى چنین کردارى تأکید شده است.

7 - کسانى که دیگران را به کارهاى نیک دعوت کرده و خود به آن عمل نمى کنند،سزاوار توبیخ و سرزنش هستند.

أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسکم

8 - پذیرش اسلام و ایمان به قرآن، از فرمانهاى تورات و انجیل به پیروان خویش

أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسکم و أنتم تتلون الکتب

جمله «و تُنسون أنفسکم» را مى توان به قرینه آیات پیشین - که سخن از دعوت به ایمان بود - در ارتباط با ایمان به قرآن دانست. بر این اساس آیه اشاره به این معنا دارد که: شما عالمان اهل کتاب مردم را به نیکیها دعوت مى کنید; ولى وظیفه خویش را که ایمان به قرآن است، فراموش مى کنید; سپس با جمله «و أنتم تتلون الکتب» بیان مى دارد که: آنان از این وظیفه مطلع بودند; یعنى، در کتابهاى آسمانى، این حقیقت وجود داشت.

9 - عالمانى که مردم را به نیکیها فرا مى خوانند و خود به آنها عمل نمى کنند، مردمى فاقد فهم و درک هستند.

أتأمرون الناس بالبر ... أفلا تعقلون

10 - باور به معارف الهى و حقایق دینى، نشانه فهم و درک صحیح است.

أفلا تعقلون

11 - امام صادق (ع) فرموده اند: «من لم ینسلخ عن هواجسه و لم یتخلص من آفات نفسه و شهواتها و لم یدخل فى کنف اللّه و أمان عصمته لایصلح له الأمر بالمعروف و النهى عن المنکر ... قال تعالى «أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسکم» ...;(1)

کسى که از خاطرات نفسانى جدا نشود و از آفتهاى نفس و شهوتهاى آن خلاص نگردد و در کنف رحمت، امان و حفظ خدا داخل نشود، سزاوار نیست امر به معروف و نهى از منکر کند ... خداى تعالى فرموده است: آیا شما مردم را به خـــوبى امر مى کنید و خود را فرموش مى کنید؟ ... ».
[ نظرات / امتیازها ]

«أتأمرون النّاس بالبرّ و تنسون انفسکم»

شما اى دانشوران یهود که به نزدیکان باایمان خویش سفارش مى کنید در ایمانشان به اسلام پایدار باشند! آیا خود را به فراموشى سپرده اید؟! چرا خود اسلام را بعنوان آخرین پیام نمى پذیرید؟!

با این تفسیر، واژه «برّ» که به معناى «خوبى و شایستگى» آمده، در آیه شریفه، ایمان به محمّد (ص) و کتاب اوست؛ و خدا آنان را سرزنش مى کند که چرا با اینکه مى دانند اسلام حق است و پیامى است ازجانب خدا، و دیگران را به آن تشویق و ترغیب مى کنند، خود در این راه پیشگام نمى شوند؟

ابومسلم مى گوید: همین دانشمندان یهود بودند که پیش از بعثت پیامبر (ص)، جامعه عرب را به ایمان به آخرین پیامبر و آیینى که در راه بود، فرا مى خواندند؛ امّا پس از فرارسیدن آن دو، راه حق ستیزى درپیش گرفتند.

ابن عبّاس در تفسیر آیه شریفه مى گوید: آنان دیگران را به پیروى از کتاب دینى خویش وامى داشتند، امّا خود آن را وامى نهادند.

قتاده بر آن است که: آنان مردم را به فرمانبردارى از خدا فرا مى خواندند، امّا خود نافرمانى مى کردند.

از پیامبر گرامى (ص) نقل کرده اند که فرمود:

«مررت لیلة اسرى بى على اُناس تقرض شفاههم بمقاریضى من نار، فقلت: من هولاء یا جبرائیل؟ فقال: هؤلاءِ خطباء من اهل الدّنیا ممّن کانوا یأمرون النّاس بالبرّ و ینسون انفسهم.»

در شب معراج و سیر آسمانى خویش، بر مردمى گذشتم که لبهایشان را با ابزار آتشین مى بریدند. از فرشته وحى پرسیدم: اینان کیانند و گناهشان چیست؟ گفت: اینان گویندگان و اندرزدهندگانى هستند که خود بدانچه به مردم مى گفتند، عمل نمى کردند.

«و انتم تتلون الکتاب»

درحالیکه تورات را مى خوانید و صفات و ویژگیهاى آخرین پیامبر را در آن مى نگرید، باز هم ایمان نمى آورید.

«افلاتعقلون»

آیا خرد خویش را بکار نمى گیرید؟

در مفهوم این جمله، دیدگاهها متفاوت است:

1. بعضى گفته اند: منظور این است که آنچه شما انجام مى دهید، براستى ازنظر اندیشمندان کار زشتى است.

2. و برخى مى گویند: مقصود این است که کار شما، کار انسانهاى آگاه و دانا نیست.

3. عدّه اى نیز برآنند که: خدا شما را بر این شیوه کار، بشدّت کیفر خواهد کرد.

4. و پاره اى بر این اندیشه اند که: آنچه در تورات آمده، درست است؛ بنابراین، به محمّد (ص) - همانگونه که نویدِ آمدنش را در کتاب خود خوانده اید - ایمان بیاورید و او را پیروى کنید.

یک پرسش: اگر همانگونه که در قرآن و فرهنگ دینى آمده، دعوت به ارزشها و نیکیها واجب و گاه پاداش آن به اندازه انجام دادن نیکى است، پس چرا خدا آنان را بر این کار نکوهش مى کند؟

پاسخ: سرزنش آنان به این دلیل نیست که چرا دیگران را به نیکیها و شایستگیها فرا مى خوانند، بلکه بدین جهت است که آنان دیگران را فرا مى خواندند، امّا خود به گفتارشان عمل نمى کردند؛ و عمل نکردن به شایستگیها و آراسته نشدن به ارزشها، براى همه زشت و گناه است، بویژه براى فراخوانان به سوى ارزشها؛ براستى که براى اینان زشت تر و نکوهیده تر است. [ نظرات / امتیازها ]

به دیگران توصیه مى‏کنید اما خودتان چرا ؟ !

گرچه روى سخن در آیات فوق همچون آیات قبل و بعد ، به بنى اسرائیل است ، ولى مسلما مفهوم آن گسترده است و دیگران را نیز شامل مى‏شود .

به گفته مفسر معروف طبرسى در مجمع البیان علما و دانشمندان یهود قبل از بعثت محمد (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) مردم را به ایمان به وى دعوت مى‏کردند و بشارت ظهورش را مى‏دادند ولى خود هنگام ظهور آن حضرت از ایمان آوردن خود دارى کردند.

و نیز همان مفسر بزرگ نقل مى‏کند که بعضى از علماى یهود به بستگان خود که اسلام آورده بودند توصیه مى‏کردند به ایمان خویش باقى و ثابت بمانند ولى خودشان ایمان نمى‏آورند.

تفسیر نمونه ج : 1ص :215

لذا نخستین آیه مورد بحث آنها را بر این کار مذمت کرده مى‏گوید آیا مردم را به نیکى دعوت مى‏کنید ولى خودتان را فراموش مى‏نمائید ( ا تامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم ) .

با اینکه کتاب آسمانى را مى‏خوانید آیا هیچ فکر نمى‏کنید ( و انتم تتلون الکتاب ا فلا تعقلون).

اصولا یک برنامه اساسى مخصوصا براى علماء و مبلغین و داعیان راه حق این است که بیش از سخن ، مردم را با عمل خود تبلیغ کنند همانگونه که در حدیث معروف از امام صادق (علیه‏السلام‏) مى‏خوانیم : کونوا دعاة الناس باعمالکم و لا تکونوا دعاة بالسنتکم مردم را با عمل خود به نیکیها دعوت کنید نه با زبان خود.

تاثیر عمیق دعوت عملى از اینجا سرچشمه مى‏گیرد که هر گاه شنونده بداند گوینده از دل سخن مى‏گوید و به گفته خویش صددرصد ایمان دارد گوش جان خود را به روى سخنانش مى‏گشاید و سخن که از دل برخیزد بر دل مى‏نشیند ، و در جان اثر مى‏گذارد ، و بهترین نشانه ایمان گوینده به سخنش این است که خود قبل از دیگران عمل کند ، همانگونه که على (علیه‏السلام‏) مى‏فرماید .

ایها الناس انى و الله ما احثکم على طاعة الا و اسبقکم الیها ، و لا انها کم عن معصیة الا و اتناهى قبلکم عنها : اى مردم به خدا سوگند شما را به هیچ طاعتى تشویق نمى‏کنم مگر قبلا خودم آنرا انجام مى‏دهم و از هیچ کار خلافى باز نمى‏دارم مگر اینکه پیش از شما از آن دورى جسته‏ام .

در حدیثى از امام صادق (علیه‏السلام‏) مى‏خوانیم من اشد الناس عذابا یوم القیامة من وصف عدلا و عمل بغیره از کسانى که در روز قیامت عذابشان از همه شدیدتر است کسى است که سخن حقى بگوید و خود به غیر آن عمل کند.

تفسیر نمونه ج : 1ص :216

علماى یهود از این مى‏ترسیدند که اگر به رسالت پیامبر اسلام اعتراف کنند کاخ ریاستشان فرو ریزد و عوام یهود به آنها اعتنا نکنند ، لذا صفات پیامبر اسلام را که در تورات آمده بود دگرگون جلوه دادند . [ نظرات / امتیازها ]

(أتأمرون ) الهمزة للتقریر مع التوبیخ و التعجیب من حالهم . و البر سعة الخیر و المعروف . و منه البر لسعته ، و یتناول کل خیر. و منه قولهم : صدقت و بررت . و کان الاحبار یأمرون من نصحوه فی السر من أقاربهم و غیرهم باتباع محمد صلی الله علیه و سلم و لا یتبعونه . و قیل کانوا یأمرون بالصدقة و لا یتصدقون ، و إذا أتوا بصدقات لیفرقوها خانوا فیها. و عن محمد بن واسع : بلغنی أن ناسا من أهل الجنة اطلعوا علی ناس من أهل النار فقالوا لهم : قد کنتم تأمروننا بأشیاء عملناها فدخلنا الجنة. قالوا کنا نأمرکم بها و نخالف إلی غیرها (و تنسون أنفسکم ) و تترکونها من البر کالمنسیات (و أنتم تتلون الکتاب ) تبکیت مثل قوله (و أنتم تعلمون ) یعنی تتلون التوراة و فیها نعت محمد صلی الله علیه و سلم ، أو فیها الوعید علی الخیانة و ترک البر و مخالفة القول العمل (أفلا تعقلون ) توبیخ عظیم بمعنی : أفلا تفطنون لقبح ما أقدمتم علیه حتی یصدکم استقباحه عن ارتکابه ، و کأنکم فی ذلک مسلوبو العقول ، لان العقول تأباه و تدفعه . و نحوه (أف لکم و لما تعبدون من دون الله أفلا تعقلون [ نظرات / امتیازها ]

أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ (44)
بعد از آن بر سبیل توبیخ به علماى غیر عامل خطاب فرماید که:

أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ: آیا امر مى‌کنید مردمان را به نیکوئى، وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ‌: و حال آنکه فراموش کنید نفسهاى خود را، یعنى ترک مى‌کنید نیکوئى به نفسهاى خود را مانند کسى که نفس خود را فراموش کرده باشد.

وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ‌: و حال آنکه تلاوت مى‌کنید کتاب آسمانى تورات را که متضمن است وصف پیغمبر و امر به متابعت آن حضرت و وعید به مخالفت قول با عمل را. أَ فَلا تَعْقِلُونَ‌: آیا پس چرا تعقل نمى‌کنید در قبح گفتار بدون عمل و وخیم بودن عاقبت آن، زیرا عقل براى درک حسن و قبح افعال مى‌باشد، در صورتى که عقل کارفرما و تعقل که لازمه آن است ظهور یابد. و آیه شریفه توبیخ عظیمى است نسبت به این جماعت که با دارا بودن عقل تعقل ننمایند.

تبصره: توهّم نشود که مفاد آیه شریفه منع نماید امر به معروف و نهى از منکر را، بلکه در مقام تذکر و نصیحت مشفقانه باشد از جانب خدا نسبت به بندگان که آنچه امر و نهى نمایند دیگران را، البته خود هم اقدام نمایند به عمل، نه آنکه فقط آمر و ناهى باشند. و نیز مذمتى باشد براى اشخاصى که‌قول دارند بدون عمل. و آیه شریفه گرچه در شأن احبار یهود نازل شده لکن شامل باشد عموم مؤمنین را تا قیامت که در گفتار خود به عمل کوشند، بلکه مردم را دعوت به حق و اسلام نمایند، به عمل کردن قوانین مقدسه آن و لذا حضرت صادق علیه السّلام فرماید:
کونوا دعاة النّاس باعمالکم و لا تکونوا دعاة بالسنتکم‌ «1». یعنى باشید دعوت کننده مردم به اعمال خودتان، نه به زبان خود فقط.

و نیز در احادیث معراجیه است: قال رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلّم:

مررت لیلة اسرى بی على اناس تقرض شفاهم بمقاریض من نار فقلت من هؤلاء یا جبرئیل قال هم خطباء من اهل الدّنیا ممّن کانوا یأمرون النّاس بالبرّ و ینسون انفسهم‌ «2». فرمود حضرت رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم: مرور کردم شب معراج بر مردمى که مى‌چیدند لبهاى آنها را به مقراضهاى آتشین.
گفتم: کیستند اى جبرئیل؟ گفت: ایشان خطباء اهل دنیا هستند که امر مى‌کردند مردمان را به نیکوئى و حال آنکه فراموش مى‌نمودند نفسهاى خودشان را [ نظرات / امتیازها ]

أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ (44)
ترجمه‌

آیا امر میکنید مردم را بخوبى و فراموش میکنید خودتان را با آن که شما میخوانید کتاب را آیا تعقل نمى‌کنید..

تفسیر
در شأن علماء یهود و رؤساء منافق آنها نازل شده است که اموال فقرا را جمع و ضبط مینمایند و طعمه براى اغنیا تهیه میکنند و امر بخیرات مینمایند با آنکه خودشان تار کند و نهى از شرور میکنند در صورتى که خودشان مرتکبند با آنکه توریة را میخوانند که در آن امر بخیرات و نهى از منکرات شده است و تعقل نمیکنند که در امر بچیزیکه خودشان عمل بآن نمیکنند و در نهى از چیزیکه خودشان مرتکب میشوند عقاب است براى آنان و بنظر حقیر تعقل نمیکنند قبح این عمل را که انسان واعظ غیر متعظ باشد و قمى فرموده که نازل شده است در شأن خطبا و سخن‌وران چنانچه امیر المؤمنین (ع) فرموده که بر هر منبرى از ایشان خطیب سخن ورى است که با صوت رسا دروغ بر خدا و رسول و قرآن میبندد فیض ره فرموده این آیه شامل است هر کس را که توصیف امر خیرى را بنماید و خود عمل نکند و در مصباح الشریعه نقل فرموده از حضرت صادق (ع) که کسیکه فارغ نشده باشد از اصلاح باطن خود و خلاص نگشته باشد از آفات نفس و شهوات خویش و فرار نداده باشد شیطان را و داخل نشده باشد در کنف امان و حفظ خداوند صلاحیت ندارد از براى امر به معروف و نهى از منکر زیرا وقتى که موصوف باین صفات نباشد هرچه را اظهار میکند حجت بر او میشود و مردم هم بگفته او منتفع نمیشوند خداوند فرموده آیا امر میکنید مردم را بخوبى و فراموش میکنید خودتان را و باو میفرماید اى خائن آیا مطالبه میکنى از خلق من چیزیرا که بسبب آن با نفس خود خیانت کردى و عنانش را از دست دادى بنظر حقیر این آیه و روایات راجع بکسانى است که شغلشان امر به معروف و نهى از منکر است و باید مبلغ احکام اسلام باشند و تکلیف و شرائط آنها غیر از عامه مردم است که باید
امر به معروف و نهى از منکر بنمایند خواه عامل و تارک باشند خواه نباشند چنانچه در سوره آل عمران در ذیل آیه و لتکن منکم امة یدعون الى الخیر انشاء اللّه تعالى بیان خواهد شد چه خوب گفته است‌
دامن آلوده اگر خود همه حکمت گوید

از سخن گفتن زیباش کسان به نشوند

و آنکه پاکیزه دل است ار بنشیند خاموش‌

همه از سیرت صافیش نصیحت شنوند

کلام وقتى از قلب خارج شد داخل در قلب میشود و چون از زبان بیرون آید از گوش تجاوز نمیکند خداوند بما توفیق عمل کرامت فرماید. [ نظرات / امتیازها ]