(و اذ قال ابرهیم لابیه ازر اتتخذ اصناما الهه انی ارک و قومک فی ضلال مبین ):(و هنگامی که ابراهیم به پدرش آزر گفت :آیا بتها را معبودگرفته ای ؟ همانا من تو و قومت را در گمراهی آشکار می بینم )،علماء تفسیردرکلمه (آزر)اختلاف کرده اند که لقب پدر ابراهیم بوده یا مدح او را می رسانیده ، اگربه معنای کمک گیرنده باشد و یا مذمت او را می فهمانیده ،اگر به معنای لنگ یا کج و معوج باشد،امابنابر آنچه در تورات آمده اسم پدر ابراهیم (تارح )یا(تارخ )بوده ، ودر اینکه کلمه (اب ) به معنای پدر بکار رفته یا به معنای عمو و جد مادری و یارئیس قوم است نیز اختلاف وجود دارد، اما بر حسب آنچه عقل دلالت می کند ونیز براساس روایات وارده ، حق مطلب این است که آزر مردی مشرک و جدمادری یا عموی ابراهیم بوده ، ولی پدران ابراهیم که اجدادرسولخدا(ص )محسوب می شوند مردمانی موحد بوده اند و خود آیات قرآن نیزتاحدودی این معنا را تأیید می کنند،چون (اب ) بر غیر پدر هم اطلاق می شود به خلاف (والد)که فقط در مورد پدر بکار می رود، به هر حال این موارد تفاوتی درمعنای آیه که احتجاج ابراهیم علیه مشرکان و بت پرستان است نمی کند. (صنم )به معنای جثه ای است که از نقره یا مس و یا چوب یا سنگ یا هر جنس دیگرتراشیده و آن را می پرستیدند تا بوسیله آنها به خیال خود به درگاه خدا و یابه درگاه هر معبود نامحسوس دیگر تقرب بجویند و فقط (اصناما)را به صورت نکره ذکر فرموده تا دلالت به حقارت و پستی آنها به جهت نداشتن صفات ربوبیت مثل علم وقدرت بنماید. و در ادامه فرمود:(من تو و قومت را در گمراهی آشکار می بینم )چون پرستش چنین بتهای حقیر و بی ارزش عملی بسیار گمراهانه است ،زیرا مقام خدایی ازعالیترین مراتب و مقامات است که نباید آن را به مشتی سنگ و چوب نسبت دادو آیا ضلالتی بالاتر از عبادت و پستی بندگی در برابر بتهای فاقد علم و قدرت ورها کردن پرستش صانع یکتا و بی همتا و واجد جمیع صفات کمالیه وجوددارد؟ [ نظرات / امتیازها ]

از این آیه تا آیه 83 سخن دربارۀابراهیم(ع)است. ابراهیم مورد قبول و احترام همۀ اقوام بوده است تا آن جا که یهود ونصارا هر یک ابراهیم را به خود منتسب می کردند و بر آن افتخار می نمودند،که قرآن فرمود:منسوب شدن ابراهیم(ع) افتخاری نمی آورد؛ هر کس از افکار و اعمال او پیروی کند،تنها او ابراهیمی است،لذا در این آیه،مبارزۀ ابراهیم با بت پرستی و شرک را مطرح می کند تا اگر کسی می خواهد خود را به اومنسوب کند باید مثل او راه توحید را بپیماید.در این آیه می فرماید:ابراهیم(ع) آزر را مورد سرزنش قرار داد وچنین فرمود:آیابت ها را خدایان می گیری؟(وَاِذقالَ اَبراهیمُ لِاَبیهِ اذَرَ أَتَتَّخِذُ اَصنامًا الِهةً) حقیقت این است که من، تو وقوم تو را در گمراهی روشن و آشکاری می بینم(اِنّی اَریکَ وَقَومَکَ فی ضَلالٍ مُبینٍ)
آیا آزر پدر اصلی ابراهیم(ع)بود؟
گفته اند نام اصلی پدر حضرت ابراهیم(ع) «تارخ» بوده و در تورات فعلی هم چنین ذکر شده است.آزر عموی ابراهیم و به قولی جد مادری آن حضرت بود. و چون ابراهیم تحت سرپرستی او بزرگ شده بود،به او پدر خطاب می کرد واین امر در میان اقوام بشری معمول است که انسان به بزگتر از خود مخصوصاً وقتی که بر او حق تعلیم یا سرپرستی داشته باشد،پدر اطلاق می کند.ما می بینیم که فرزندان یعقوب،خطاب به یعقوب(ع) می گویند:«نَعبُدُ اِلهَکَ وَاِلهَ ابائِکَ» ابراهیم واسماعیل واسحاق(بقره/133) چون می دانیم که یعقوب فرزند اسحاق بود واسماعیل عموی او،و در این آیه از اسماعیل به عنوان پدر یعقوب یاد شده است.در سورۀ توبه می گوید ابراهیم برای این که به خاطر طلب مغفرت برای مشرکی(آزر) مورد ملامت واقع نشود،می گوید:بارالها!من به او وعده داده بودم برایت استغفار خواهم کرد،زیرا او گفته بودایمان خواهدآورد،ولی همین که ابراهیم دید او بر کفر خود باقی است از او بیزاری جست ودیگر هیچ وقت برای او طلب مغفرت ننمود«وَما کانَ استِغفارُلِاَبیهِ اِلاّ عَن مَوعِدَةٍ وَعَدها اِیّاهُ فَلَمّا تَبَیَّنَ لَهُ اَنَّهُ عَدُوٌّ لِلّهِ تَبَرَّءَ مِنهُ(توبه/114):ابراهیم برای پدرش آزر طلب آمرزش نکرد،مگر به خاطر وعده ای که به او داده بودو چون برایش روشن شد که او دشمن خداست از او بیزاری جست.طبق این آیه،ابراهیم(ع) به کلی از آزر قطع رابطه کرده و تا آخر عمرش برای او طلی آمرزش نکرد،زیرا موحد حق ندارد برای مشرک استغفار کند ولو از بستگان وخویشان باشد، ولی با این همه می بینیم ابراهیم دراواخرعمر خویش برای پدر ومادرش طلب آمرزش می کند وآن ها را در ردیف مؤمنان قرار می دهد:رَبَّنا اغفِرلی وَلِوالِدَیَّ وَلِلمُؤمِنینَ یَومَیَقُومُ الحِسابُ(ابراهیم/41):پروردگارا! من وپدر ومادرم ومؤمنان را در روز قیامت بیامرز.اگر مراد آن حضرت از پدردر این آیه،آزر باشد،لازم می آید او از حکم خدا تمرّد کرده و برای مشرک طلی مغفرت کرده باشد در حالی که او معصوم است وچنین خلافی نمیکند.پس معلوم می شودپدر اصلی او «تارخ» در ردیف مؤمنان بوده و آزر که مشرک بود،اطلاق پدر به اوامر مجازی وعرضی بوده است وجالب است که در این آیه به پدر اصلی «اَب» اطلاق نکرده و از او به«والِدَیَّ» تعبیر آورده است که جز به پدر اصلی والد گفته نمی شود و «اَب» اعم از عمو وپدر وسرپرست است.

[ نظرات / امتیازها ]

برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 614
(آیه 74)- از آنجا که این سوره جنبه مبارزه با شرک و بت‏پرستى دارد، در اینجا به گوشه‏اى از سرگذشت ابراهیم، قهرمان بت‏شکن اشاره کرده، مى‏گوید:
ابراهیم پدر (عموى) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بتهاى بى‏ارزش و موجودات بى‏جان را خدایان خود انتخاب کرده‏اى»؟! (وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً).
«بدون شک من، تو و جمعیت پیروان و هم مسلکان تو را در گمراهى آشکارى مى‏بینم» (إِنِّی أَراکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ).
چه گمراهى از این آشکارتر که انسان مخلوق خود را معبود خود قرار دهد، و موجود بى‏جان و بى‏شعورى را پناهگاه خود بپندارد و حل مشکلات خود را از آنها بخواهد.
جمعى از مفسران سنّى، آزر را پدر واقعى ابراهیم مى‏دانند، در حالى که تمام مفسران و دانشمندان شیعه معتقدند آزر پدر ابراهیم نبود، بعضى او را پدر مادر و بسیارى او را عموى ابراهیم دانسته‏اند. [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
(آزر) اسم أبی إبراهیم علیه السلام . و فی کتب التواریخ أن اسمه بالسریانیة تارح . و الأقرب أن یکون وزن (آزر) فاعل مثل تارح و عابر و عازر و شالخ و فالغ و ما أشبهها من أسمائهم ، و هو عطف بیان لأبیه . و قرئ (آزر) بالضم علی النداء . و قیل " آذر " اسم صنم ، فیجوز أن ینبز به للزومه عبادته ، کما نبز ابن قیس بالرقیات اللاتی کان یشبب بهن ، فقیل ابن قیس الرقیات . و فی شعر بعض المحدثین : أدعی بأسماء نبزا فی قبائلها کأن أسماء أضحت بعد أسمائی أو أرید عابد آزر ، فخذف المضاف و أقیم المضاف إلیه مقامه . و قرئ ءأزر تتخذ أصناما آلهة بفتح الهمزة و کسرها بعد همزة الاستفهام و زای ساکنة و راء منصوبة منونة ، و هو اسم صنم . و معناه : أتعبد آزرا علی الإنکار ؟ ثم قال : تتخذ أصناما آلهة تثبیتا لذلک و تقریرا ، و هو داخل فی حکم الإنکار ، لأنه کالبیان له [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر المیزان ( خلاصه )
(74)(و اذ قال ابرهیم لابیه ازر اتتخذ اصناما الهه انی ارک و قومک فی ضلال مبین ):(و هنگامی که ابراهیم به پدرش آزر گفت :آیا بتها را معبودگرفته ای ؟ همانا من تو و قومت را در گمراهی آشکار می بینم )،علماء تفسیردرکلمه (آزر)اختلاف کرده اند که لقب پدر ابراهیم بوده یا مدح او را می رسانیده ، اگربه معنای کمک گیرنده باشد و یا مذمت او را می فهمانیده ،اگر به معنای لنگ یا کج و معوج باشد،امابنابر آنچه در تورات آمده اسم پدر ابراهیم (تارح )یا(تارخ )بوده ، ودر اینکه کلمه (اب ) به معنای پدر بکار رفته یا به معنای عمو و جد مادری و یارئیس قوم است نیز اختلاف وجود دارد، اما بر حسب آنچه عقل دلالت می کند ونیز براساس روایات وارده ، حق مطلب این است که آزر مردی مشرک و جدمادری یا عموی ابراهیم بوده ، ولی پدران ابراهیم که اجدادرسولخدا(ص )محسوب می شوند مردمانی موحد بوده اند و خود آیات قرآن نیزتاحدودی این معنا را تأیید می کنند،چون (اب ) بر غیر پدر هم اطلاق می شود به خلاف (والد)که فقط در مورد پدر بکار می رود، به هر حال این موارد تفاوتی درمعنای آیه که احتجاج ابراهیم علیه مشرکان و بت پرستان است نمی کند. (صنم )به معنای جثه ای است که از نقره یا مس و یا چوب یا سنگ یا هر جنس دیگرتراشیده و آن را می پرستیدند تا بوسیله آنها به خیال خود به درگاه خدا و یابه درگاه هر معبود نامحسوس دیگر تقرب بجویند و فقط (اصناما)را به صورت نکره ذکر فرموده تا دلالت به حقارت و پستی آنها به جهت نداشتن صفات ربوبیت مثل علم وقدرت بنماید. و در ادامه فرمود:(من تو و قومت را در گمراهی آشکار می بینم )چون پرستش چنین بتهای حقیر و بی ارزش عملی بسیار گمراهانه است ،زیرا مقام خدایی ازعالیترین مراتب و مقامات است که نباید آن را به مشتی سنگ و چوب نسبت دادو آیا ضلالتی بالاتر از عبادت و پستی بندگی در برابر بتهای فاقد علم و قدرت ورها کردن پرستش صانع یکتا و بی همتا و واجد جمیع صفات کمالیه وجوددارد؟ [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
کلمه‏ى «أب» بطور طبیعى به معناى پدر است، ولى به معناى جدّ مادرى، عمو و مربّى هم گفته مى‏شود. چنانکه فرزندان یعقوب به پدران و عموى پدر خود حضرت اسماعیل نیز اب گفتند: «نعبد الهک و اله آبائک ابراهیم و اسماعیل و اسحاق» <389> وپیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نیز فرمود: «أنا و علىّ أبَوا هذه الاُمّة» <390> ، من و على، پدران این اُمّتیم. آزر، عموى ابراهیم بود، نه پدرش. پدران ابراهیم همه موحّد بوده‏اند. از علماى اهل سنّت نیز، طبرى، آلوسى و سیوطى مى‏گویند: آزر پدر ابراهیم نبوده است. به علاوه، ابراهیم به پدر و مادر خویش دعا کرد: «ربّنَا اغفِر لى و لوالدىّ...» <391> در حالى که مسلمان حقّ ندارد براى مشرک طلب مغفرت کند، هرچند فامیل او باشد. از مجموع اینها برمى‏آید که «أب» در این آیه به معناى پدر نیست. به علاوه نام پدر ابراهیم‏علیه السلام در کتب تاریخ، «تارُخ» ذکر شده است، نه آزر. <392> استغفار حضرت ابراهیم براى عمویش آزر نیز قبل از روشن شدن روحیّه‏ى کفر او و به خاطر وعده‏اى بود که به او داده بود، و چون فهمید که حقّ‏پذیر نیست، از او تبرّى جست و جدا شد. «فلمّا تبیّن له انّه عدوٌّ للّه تبرّأ منه» <393> 1- خویشاوندى، مانع نهى از منکر نیست. «اذ قال ابراهیم لابیه...» 2- ملاک در برخورد، حقّ است نه سنّ و سال. «قال ابراهیم لابیه» (حضرت ابراهیم به عموى خود که سن بیشتر داشته، آشکارا حقّ را بیان کرده و هشدار داده است.) 3- در شیوه‏ى دعوت به حق، باید از بستگان نزدیک شروع کرد. «لابیه» و باید از مسائل اصلى سخن گفت. «أتتّخذ اصناماً آلهة» 4- سابقه‏ى شرک وبت‏پرستى، به پیش از رسالت حضرت ابراهیم بازمى گردد. «أتتّخذ اصناماً» 5 - اکثریّت، سابقه و سنّ، باطل را تبدیل به حقّ نمى‏کند و همه جا ارزش نیست. «أراک و قومک فى ضلال» 6- بت‏پرستى، انحرافى است که وجدان‏هاى سالم و عقل، از آن انتقاد مى‏کنند. «أتتّخذ أصناماً... ضلال مبین» 7- گرچه ابراهیم‏علیه السلام حلیم بود، «اِنّ أبراهیم لاوّاه حلیم» <394> و پیامبر باید حتّى با فرعون هم نرم حرف بزند، ولى لحن برخورد حضرت ابراهیم در این آیه، به خاطر اصرار عمویش بر کفر بود. «اِنّى اراک و قومک فى ضلال مبین» [ نظرات / امتیازها ]

1- خویشاوندى، مانع نهى از منکر نیست. «اذ قال ابراهیم لابیه...»
2- ملاک در برخورد، حقّ است نه سنّ و سال. «قال ابراهیم لابیه»
(حضرت ابراهیم به عموى خود که سن بیشتر داشته، آشکارا حقّ را بیان کرده و هشدار داده است.)
3- در شیوه‏ى دعوت به حق، باید از بستگان نزدیک شروع کرد. «لابیه» و باید از مسائل اصلى سخن گفت. «أتتّخذ اصناماً آلهة»
4- سابقه‏ى شرک وبت‏پرستى، به پیش از رسالت حضرت ابراهیم بازمى گردد. «أتتّخذ اصناماً»
5 - اکثریّت، سابقه و سنّ، باطل را تبدیل به حقّ نمى‏کند و همه جا ارزش نیست. «أراک و قومک فى ضلال»
6- بت‏پرستى، انحرافى است که وجدان‏هاى سالم و عقل، از آن انتقاد مى‏کنند. «أتتّخذ أصناماً... ضلال مبین»
7- گرچه ابراهیم‏علیه السلام حلیم بود، «اِنّ أبراهیم لاوّاه حلیم» [394] و پیامبر باید حتّى با فرعون هم نرم حرف بزند، ولى لحن برخورد حضرت ابراهیم در این آیه، به خاطر اصرار عمویش بر کفر بود. «اِنّى اراک و قومک فى ضلال مبین»

--------------------------------------------------------------------------------
394) توبه، 114.
[ نظرات / امتیازها ]

(آیه 74)- از آنجا که این سوره جنبه مبارزه با شرک و بت‏پرستى دارد، در اینجا به گوشه‏اى از سرگذشت ابراهیم، قهرمان بت‏شکن اشاره کرده، مى‏گوید:

ابراهیم پدر (عموى) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بتهاى بى‏ارزش و موجودات بى‏جان را خدایان خود انتخاب کرده‏اى»؟! (وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً).

«بدون شک من، تو و جمعیت پیروان و هم مسلکان تو را در گمراهى آشکارى مى‏بینم» (إِنِّی أَراکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ).

چه گمراهى از این آشکارتر که انسان مخلوق خود را معبود خود قرار دهد، و موجود بى‏جان و بى‏شعورى را پناهگاه خود بپندارد و حل مشکلات خود را از برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 614

آنها بخواهد.

جمعى از مفسران سنّى، آزر را پدر واقعى ابراهیم مى‏دانند، در حالى که تمام مفسران و دانشمندان شیعه معتقدند آزر پدر ابراهیم نبود، بعضى او را پدر مادر و بسیارى او را عموى ابراهیم دانسته‏اند.

[ نظرات / امتیازها ]

کلمه‏ى «أب» بطور طبیعى به معناى پدر است، ولى به معناى جدّ مادرى، عمو و مربّى هم گفته مى‏شود. چنانکه فرزندان یعقوب به پدران و عموى پدر خود حضرت اسماعیل نیز اب گفتند: «نعبد الهک و اله آبائک ابراهیم و اسماعیل و اسحاق» <389> وپیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نیز فرمود: «أنا و علىّ أبَوا هذه الاُمّة» <390> ، من و على، پدران این اُمّتیم. آزر، عموى ابراهیم بود، نه پدرش. پدران ابراهیم همه موحّد بوده‏اند. از علماى اهل سنّت نیز، طبرى، آلوسى و سیوطى مى‏گویند: آزر پدر ابراهیم نبوده است. به علاوه، ابراهیم به پدر و مادر خویش دعا کرد: «ربّنَا اغفِر لى و لوالدىّ...» <391> در حالى که مسلمان حقّ ندارد براى مشرک طلب مغفرت کند، هرچند فامیل او باشد. از مجموع اینها برمى‏آید که «أب» در این آیه به معناى پدر نیست. به علاوه نام پدر ابراهیم‏علیه السلام در کتب تاریخ، «تارُخ» ذکر شده است، نه آزر. <392> استغفار حضرت ابراهیم براى عمویش آزر نیز قبل از روشن شدن روحیّه‏ى کفر او و به خاطر وعده‏اى بود که به او داده بود، و چون فهمید که حقّ‏پذیر نیست، از او تبرّى جست و جدا شد. «فلمّا تبیّن له انّه عدوٌّ للّه تبرّأ منه» <393> 1- خویشاوندى، مانع نهى از منکر نیست. «اذ قال ابراهیم لابیه...» 2- ملاک در برخورد، حقّ است نه سنّ و سال. «قال ابراهیم لابیه» (حضرت ابراهیم به عموى خود که سن بیشتر داشته، آشکارا حقّ را بیان کرده و هشدار داده است.) 3- در شیوه‏ى دعوت به حق، باید از بستگان نزدیک شروع کرد. «لابیه» و باید از مسائل اصلى سخن گفت. «أتتّخذ اصناماً آلهة» 4- سابقه‏ى شرک وبت‏پرستى، به پیش از رسالت حضرت ابراهیم بازمى گردد. «أتتّخذ اصناماً» 5 - اکثریّت، سابقه و سنّ، باطل را تبدیل به حقّ نمى‏کند و همه جا ارزش نیست. «أراک و قومک فى ضلال» 6- بت‏پرستى، انحرافى است که وجدان‏هاى سالم و عقل، از آن انتقاد مى‏کنند. «أتتّخذ أصناماً... ضلال مبین» 7- گرچه ابراهیم‏علیه السلام حلیم بود، «اِنّ أبراهیم لاوّاه حلیم» <394> و پیامبر باید حتّى با فرعون هم نرم حرف بزند، ولى لحن برخورد حضرت ابراهیم در این آیه، به خاطر اصرار عمویش بر کفر بود. «اِنّى اراک و قومک فى ضلال مبین» [ نظرات / امتیازها ]

وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ و یاد کن براى اهل مکه قصّه ابراهیم ع را که ایشان دعوى فرزندى او مى کنند پس اولى آنکه بدو اقتدا کنند در توحید و پرستش واجب الوجود و قصّه او آنست که گفت لِأَبِیهِ آزَرَ مر پدر خود آزر را و در کتب تواریخ نام او تاراختست و آزر لقب اوست و معنى آزر پرستنده بت و بر هر تقدیر گفت مر او را که اى پدر أَ تَتَّخِذُ أَصْنٰاماً آلِهَةً آیا فرا مى گیرى بتان را که خود تراشیده به خدائى إِنِّی أَرٰاکَ به درستى که من مى بینم ترا وَ قَوْمَکَ و گروهى را که متابع الثلاثة تواند فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ در گمراهى هویدا
[ نظرات / امتیازها ]

(وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْنٰاماً آلِهَةً إِنِّی أَرٰاکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ مفسرین گفته اند که نام پدر ابراهیم تارخ بوده و نظر به اینکه نمى شود پیمبرى مثل ابراهیم ع از نسل مشرک بعمل آمده باشد آیه را توجیه کرده اند که مقصود از(ابیه)در آیه آزر است که عموى ابراهیم بوده چون تحت پرورش او تربیت شده پدر خطاب کرده خلاصه آیه به رسولش خبر مى دهد که اى محمد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم یاد کن وقتى را که ابراهیم ع به پدرش آزر گفت (أَ تَتَّخِذُ أَصْنٰاماً آلِهَةً ) همزه استفهامى در مقام سرزنش و انکار آمده و ازروى تعجب به پدرش مى گوید آیا تو این بتها را خدایان قرار داده اى همانا تو را و قوم تو را از بت پرستان در گمراهى هویدا مى بینم، ابراهیم[ع]مى خواهد به پدرش بفهماند که من بعیان مشاهده مى کنم که بت پرستى عمل باطلى است و تو و بت پرستان در گمراهى و کج روى ظاهرى رهسپار گردیده اید و به چاه مذلّت و گمراهى فرو خواهید رفت [ نظرات / امتیازها ]

وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْنٰاماً آلِهَةً إِنِّی أَرٰاکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ ظاهر آیه آشکار دلالت دارد بر اینکه آزر پدر حقیقى ابراهیم علیه السّلام است او مشرک بود و بت ها را مى پرستید و ابراهیم او را از شرک نهى کرد و به توحید فراخواند مفهوم آیه، بدون هیچ شرح و تفسیرى همین است که دانا و نادان به طور یکسان آن را مى فهمند با این وجود، مفسّران در این باره سخن را به درازا کشانده و دچار اختلاف نظر شده اند: آیا آزر پدر حقیقى ابراهیم بوده و یا پدر مجازى او؟ این اختلاف از یک اختلاف دیگر ناشى مى شود و آن اینکه، آیا باید تمام پدران حضرت محمّد صلّى اللّه علیه و آله و نیاکان او همگى یکتاپرست باشند و جایز نیست که حتّى یک مشرک در میان آنان وجود داشته باشد و یا اینکه جایز است در میان آنان هم مشرک باشد و هم موحّد؟ برخى از علما در این موضوع کتاب هاى ویژه اى تألیف کرده اند

شیعه مى گوید: تمامى پدران و اجداد حضرت محمّد صلّى اللّه علیه و آله موحدند؛ زیرا در حدیث آمده است: «همیشه از صلب هاى پاک پدران به رحم هاى پاک مادران منتقل مى شدم تا اینکه خدا مرا به این جهان شما آورد» شیعه مى گوید: نام پدر حقیقى ابراهیم، تارح بود و آزر عموى او، و یا جدّ مادرى او بود و در آیۀ شریفه از باب مجاز واژۀ «أب» براى آزر به کار رفته است آلوسى در تفسیر خود مى گوید: جمع کثیرى از اهل سنّت بر همین نظریه اند؛ یعنى آنان نیز قائل به نظریه شیعه مى باشند

لکن صاحب تفسیر المنار و رازى مى گویند: اهل سنّت در این عقیده با شیعه موافق نیستند و از نظر آنان، اگر یکى از اجداد پیامبر مشرک و یا ملحد باشد جایز است ظاهر قرآن با نظر اهل سنّت سازگار است، به ویژه آیۀ 42 از سورۀ مریم: «آن گاه که پدرش را گفت: اى پدر! چرا چیزى را که نه مى شنود و نه مى بیند و نه هیچ نیازى از تو بر مى آورد، مى پرستى ؟»

در هر حال، این نزاع فایده اى ندارد و به درازا کشاندن سخن دراین باره بیهوده است؛ زیرا به عقیدۀ اسلام مربوط نمى شود؛ چرا که آنچه از یک مسلمان خواسته

شده، این است که وى به نبوت و عصمت حضرت محمّد صلّى اللّه علیه و آله و اینکه او سرور پیامبران و آخرین آنهاست ایمان داشته باشد؛ امّا اینکه وى باید ایمان داشته باشد که تمام پدران و اجداد آن حضرت نیز موحدند و آزر عموى ابراهیم است، نه پدر او، به هیچ روى جزء عقیدۀ اسلام نیست [ نظرات / امتیازها ]

در مجمع از زجّاج نقل نموده که میان علماء انساب اختلافى نیست در اینکه نام پدر حضرت ابراهیم (ع) تارخ بوده است و فرموده این قول اصحاب ما را تقویت مى نماید که فرموده اند آزر جدّ مادرى حضرت ابراهیم (ع) یا عموى او بوده است چون به صحت پیوسته نزد ایشان که پدران پیغمبر خاتم (ص) تمام آنها موحد بوده اند و بر این امر اجماع نموده اند و روایت کرده اند از پیغمبر (ص) که آن حضرت فرمود پیوسته خداوند مرا از اصلاب طاهرین منتقل نمود بارحام مطهّرات تا آنکه بیرون آورد مرا در عالم شما و آلوده نکرد مرا به چرک کفر هیچ گاه و اگر یکى از پدران آن حضرت کافر بود موصوف نمى شدند آنها به طهارت با آنکه خداوند فرموده است جز این نیست که مشرکون نجسند و در نفحات چند روایت از ائمه علیهم السلام و پیغمبر (ص) نقل نموده که دلالت بر طهارت مولد آباء آن حضرت دارد تا حضرت آدم (ع) و فرموده است عامّه تمام روایات نبویّه را حمل بر این معنى یعنى طهارت مولد نموده اند و بعید شمرده است براى آنکه این فخر دیگرى است که تمام آباء آن حضرت موحّد یا انبیا بوده باشند و اصلاب طاهرین ظهور در این امر دارد و وجود مشرک را در میان آنها عیب دانسته و بنظر حقیر عیب نیست ولى نبودنش کمال است و چون خداوند تمام کمالات را در این خانواده جمع نموده است این کمال هم باید باشد ولى بودن ولد الزّنا عیب است و البتّه نبوده است و اطلاق اب و پدر بر جد مادرى واضح است و بر عمو بمناسبت آنست که با نبودن پدر به منزله پدر است و در قرآن اطلاق برآن شده است در سوره بقره آیه ام کنتم شهداء اذ حضر یعقوب الموت در هر حال حضرت ابراهیم (ع) براى توبیخ او استفهام انکارى فرمود و قبح این عمل را بوضوح عقلى آن واگذار کرد پس از آن تصریح فرمود که من، تو و کسان تو را که در این امر با تو شرکت نموده اند در گمراهى واضحى مستقر مى بینم [ نظرات / امتیازها ]