(فان کذبوک فقل ربکم ذو رحمه واسعه و لا یرد باسه عن القوم المجرمین ):(پس اگر تو را تکذیب نمودند، بگو پروردگارتان دارای رحمتی وسیع است و عذاب سخت او از گروه مجرمین دفع نخواهد شد)، در این آیه مشرکان را به عذاب الهی که هیچ گریزی از آن نیست تهدید نموده و از آن می ترساند،البته به گونه ای که آنها را دچار یأس و نومیدی نمی سازد، بلکه بیان به گونه ای است که آمیخته به ایجاد امید و رجاء نیز هست و به همین سبب ،ابتدا عبارت (ذورحمه واسعه ) ذکر شده است و آنگاه صحبت از عذاب به میان آمده تا یأس ونومیدی بر آنها غلبه نکند و با توبه در صدد کسب رحمت الهی بر آیند. [ نظرات / امتیازها ]

پیه و چربى موجود در بدن گاو و گوسفند را نیز بر آنها حرام کرده بودیم (و من البقر و الغنم حرمنا علیهم شحومهما).
و به دنبال آن ، سه مورد را استثناء مى کند، نخست چربیهائى که در پشت این دو حیوان قرار دارد (الا ما حملت ظهورهما).
و چربیهائى که در پهلوها و لابلاى امعاء قرار گرفته (او الحوایا).
و چربیهائى که با استخوان آمیخته شده است (او ما اختلط بعظم ) ولى در پایان آیه تصریح مى کند که اینها در حقیقت بر یهود حرام نبود، اما به خاطر ظلم و ستمى که مى کردند، از اینگونه گوشتها و چربیها که مورد علاقه آنها بود به حکم خدا محروم شدند (ذلک جزیناهم ببغیهم ).
و براى تاکید اضافه مى کند: این یک حقیقت است و ما راست مى گوئیم (و انا لصادقون ).
در اینجا به دو نکته باید توجه کرد
1 - در اینکه بنى اسرائیل چه ظلم و ستمى کرده بودند که خداوند پاره اى از نعمتهائى را که مورد علاقه آنها بود بر آنها تحریم کرد؟ در میان مفسران گفتگو است ، ولى آنچه از آیه 160 و 161 سوره نساء استفاده مى شود این است که علت تحریم مزبور چند چیز بوده است :
ظلم و ستم بر ضعفاء و جلوگیرى کردن از دعوت انبیاء در مسیر هدایت
مردم ، و رباخوارى ، و اموال مردم را به ناحق خوردن ، آنجا که مى فرماید
فبظلم من الذین هادوا حرمنا علیهم طیبات احلت لهم و بصدهم عن سبیل الله کثیرا و اخذهم الربا و قدنهوا عنه و اکلهم اموال الناس بالباطل
2 - جمله و انا لصادقون که در آخر آیه آمده است ، ممکن است اشاره به این نکته باشد که صدق و حقیقت مطلب در مورد تحریم این غذاها آن است که ما گفتیم نه آن است که یهود در پاره اى از سخنان خود مى گفتند، و آن را به عنوان فرمانى دائر بر تحریم این امور از ناحیه اسرائیل (یعقوب ) معرفى مى کردند زیرا یعقوب چنانکه در آیه 93 سوره آل عمران آمده است هرگز، حکم به حرام بودن این اموال نکرده بود، و این تهمتى بود که یهود بر او بستند از آنجا که لجاجت یهود و مشرکان روشن بوده و امکان داشته پافشارى کنند و پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را تکذیب نمایند، در آیه بعد خداوند به پیامبرش دستور مى دهد که اگر ترا تکذیب کنند به آنها بگو پروردگارتان رحمت وسیع و پهناورى دارد و شما را زود مجازات نمى کند بلکه مهلت مى دهد، شاید از اشتباهات خود برگردید و از کرده خود پشیمان شوید و به سوى خدا باز آئید (فان کذبوک فقل ربکم ذو رحمة واسعة ).
ولى اگر از مهلت الهى باز هم سوء استفاده کنید، و به تهمتهاى نارواى خود ادامه دهید، بدانید کیفر خداوند قطعى است ، و سرانجام دامان شما را خواهد گرفت ، زیرا مجازات او از جمعیت مجرمان دفع شدنى نیست (و لا یرد باسه عن القوم المجرمین ).
این آیه به خوبى عظمت تعلیمات قرآن را روشن مى سازد که بعد از شرح این همه خلافکاریهاى یهود و مشرکان باز آنها را فورا تهدید به عذاب نمى کند
بلکه نخست با تعبیرهاى آکنده از محبت مانند ربکم (پروردگار شما) ذو رحمة (صاحب رحمت است ) واسعة (رحمتش پهناور مى باشد) راه بازگشت را به سوى آنها گشوده ، تا اگر کمترین آمادگى براى این موضوع در آنها وجود داشته باشد، تشویق شوند و به سوى حق باز گردند، اما براى اینکه رحمت پهناور الهى باعث جرئت و جسارت و طغیان آنان نگردد، و دست از لجاجت بردارند در آخرین جمله آنها را تهدید به مجازات قطعى خدا مى کند. [ نظرات / امتیازها ]

برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 660
(آیه 147)- از آنجا که لجاجت یهود و مشرکان روشن بوده و امکان داشته پافشارى کنند و پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را تکذیب نمایند، در این آیه خداوند به پیامبرش دستور مى‏دهد که «اگر تو را تکذیب کنند به آنها بگو: پروردگارتان رحمت وسیع و پهناورى دارد» (فَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ رَبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ واسِعَةٍ).
و شما را زود مجازات نمى‏کند بلکه مهلت مى‏دهد، شاید از اشتباهات خود برگردید و از کرده خود پشیمان شوید و به سوى خدا باز آیید.
ولى اگر از مهلت الهى باز هم سوء استفاده کنید، و به تهمتهاى نارواى خود ادامه دهید، بدانید کیفر خداوند قطعى است، و سر انجام دامان شما را خواهد گرفت، زیرا «مجازات او از جمعیت مجرمان دفع شدنى نیست» (وَ لا یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِینَ).
این آیه به خوبى عظمت تعلیمات قرآن را روشن مى‏سازد که بعد از شرح این همه خلافکاریهاى یهود و مشرکان، باز آنها را فورا تهدید به عذاب نمى‏کند بلکه نخست با تعبیرهاى آکنده از محبت راه بازگشت را به سوى آنها گشوده، تا تشویق شوند و به سوى حق بازگردند، اما براى این که رحمت پهناور الهى باعث جرأت و جسارت و طغیان آنان نگردد، و دست از لجاجت بردارند در آخرین جمله آنها را تهدید به مجازات قطعى خدا مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر کشاف
(فإن کذبوک ) فی ذلک و زعموا أن الله واسع الرحمة ، و أنه لا یؤاخذ بالبغی و یخلف الوعید جودا و کرما (فقل ) لهم (ربکم ذو رحمة واسعة) لأهل طاعته (و لا یرد بأسه ) مع سعة رحمته (عن القوم المجرمین ) فلا تغتر برجاء رحمته عن خوف نقمته . [ نظرات / امتیازها ]

تفسیر نور
1- رهبر باید آماده‏ى شنیدن تکذیب و تهمت از سوى برخى مردم باشد. «فان کذّبوک فقل...» 2- با تکذیب کنندگان، باید برخوردى خیرخواهانه کرد و اگر تأثیر نداشت، از تهدید استفاده شود. «ذو رحمة - لا یردّ بأسه» 3- مربّى باید دریاى رحمت باشد. «ربّکم ذو رحمة» 4- بیم و امید، در کنار هم کارساز است. «ذورحمة، بأسه» 5 - درهاى رحمت الهى حتّى به روى مخالفان هم بسته نیست. «فان کذّبوک ربّکم ذورحمة» 6- رحمت خداوند، پیش از قهر اوست. «ذو رحمة... بأسه» 7- گستردگى رحمت الهى، مانع کیفر کردن او نیست. «ربّکم ذو رحمة... و لایردّ بأسه» هرچند کیفر او نیز در مسیر تربیت انسان و از رحمت و ربوبیّت او سرچشمه مى‏گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

(آیه 147)- از آنجا که لجاجت یهود و مشرکان روشن بوده و امکان داشته پافشارى کنند و پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را تکذیب نمایند، در این آیه خداوند به پیامبرش دستور مى‏دهد که «اگر تو را تکذیب کنند به آنها بگو: پروردگارتان رحمت وسیع و پهناورى دارد» (فَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ رَبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ واسِعَةٍ).

و شما را زود مجازات نمى‏کند بلکه مهلت مى‏دهد، شاید از اشتباهات خود برگردید و از کرده خود پشیمان شوید و به سوى خدا باز آیید.

ولى اگر از مهلت الهى باز هم سوء استفاده کنید، و به تهمتهاى نارواى خود ادامه دهید، بدانید کیفر خداوند قطعى است، و سر انجام دامان شما را خواهد گرفت، زیرا «مجازات او از جمعیت مجرمان دفع شدنى نیست» (وَ لا یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِینَ).

این آیه به خوبى عظمت تعلیمات قرآن را روشن مى‏سازد که بعد از شرح این همه خلافکاریهاى یهود و مشرکان، باز آنها را فورا تهدید به عذاب نمى‏کند بلکه نخست با تعبیرهاى آکنده از محبت راه بازگشت را به سوى آنها گشوده، تا تشویق شوند و به سوى حق بازگردند، اما براى این که رحمت پهناور الهى باعث جرأت برگزیده تفسیر نمونه، ج‏1، ص: 660

و جسارت و طغیان آنان نگردد، و دست از لجاجت بردارند در آخرین جمله آنها را تهدید به مجازات قطعى خدا مى‏کند.

[ نظرات / امتیازها ]

1- رهبر باید آماده‏ى شنیدن تکذیب و تهمت از سوى برخى مردم باشد. «فان کذّبوک فقل...»
2- با تکذیب کنندگان، باید برخوردى خیرخواهانه کرد و اگر تأثیر نداشت، از تهدید استفاده شود. «ذو رحمة - لا یردّ بأسه»
3- مربّى باید دریاى رحمت باشد. «ربّکم ذو رحمة»
4- بیم و امید، در کنار هم کارساز است. «ذورحمة، بأسه»
5 - درهاى رحمت الهى حتّى به روى مخالفان هم بسته نیست. «فان کذّبوک ربّکم ذورحمة»
6- رحمت خداوند، پیش از قهر اوست. «ذو رحمة... بأسه»
7- گستردگى رحمت الهى، مانع کیفر کردن او نیست. «ربّکم ذو رحمة... و لایردّ بأسه» هرچند کیفر او نیز در مسیر تربیت انسان و از رحمت و ربوبیّت او سرچشمه مى‏گیرد.
[ نظرات / امتیازها ]

1- رهبر باید آماده‏ى شنیدن تکذیب و تهمت از سوى برخى مردم باشد. «فان کذّبوک فقل...»
2- با تکذیب کنندگان، باید برخوردى خیرخواهانه کرد و اگر تأثیر نداشت، از تهدید استفاده شود. «ذو رحمة - لا یردّ بأسه»
3- مربّى باید دریاى رحمت باشد. «ربّکم ذو رحمة»
4- بیم و امید، در کنار هم کارساز است. «ذورحمة، بأسه»
5 - درهاى رحمت الهى حتّى به روى مخالفان هم بسته نیست. «فان کذّبوک ربّکم ذورحمة»
6- رحمت خداوند، پیش از قهر اوست. «ذو رحمة... بأسه»
7- گستردگى رحمت الهى، مانع کیفر کردن او نیست. «ربّکم ذو رحمة... و لایردّ بأسه» هرچند کیفر او نیز در مسیر تربیت انسان و از رحمت و ربوبیّت او سرچشمه مى‏گیرد.

[ نظرات / امتیازها ]

بعد از آن خطاب بر رسول صلى اللّه علیه و آله فرماید: فَإِنْ کَذَّبُوکَ :پس اگر تکذیب تو کنند جحودان در آنچه وحى نموده ام به تو فَقُلْ رَبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ وٰاسِعَةٍ :پس بگو به ایشان آرى، پروردگار شما صاحب بخشایش بسیار است بر اهل طاعت یا واسع الرحمة است به اینکه مهلت مى دهد شما را در تکذیب و تعجیل عذاب نفرماید، تا شاید از کفر و تکذیب برگردید، پس مغرور مشوید به امهال، زیرا امهال حق تعالى اهمال نیست وَ لاٰ یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ اَلْقَوْمِ اَلْمُجْرِمِینَ :و بازداشته نخواهد شد عذاب او در وقت معین و مقرر او قومى که مکذبانند چون چنین است، پس به رجاء رحمت او ایمن مشوید از نقمت او

در کتاب کافى ابى اسامه از حضرت صادق علیه السّلام یقول: تعوّذوا باللّه من سطوات اللّه باللّیل و النّهار قال قلت: و ما سطوات اللّه ؟ قال الاخذ على المعاصى فرمود پناه ببرید به خدا از سطوات قهارى در شب و روز عرض کردم سطوات الهى چیست ؟ فرمود: گرفتن به عقوبت معاصى [ نظرات / امتیازها ]

«ذُو رَحْمَةٍ وٰاسِعَةٍ » تا آخر 148 عموم مفسّرین نوشته اند: یعنى اگر خداوند این عربها را بسزاى تکذیب و بدرفتاریشان گرفتار نمى کند بواسطه ى رحمت و مغفرت او است، ولى عاقبت گرفتار خواهند شد

سخن ما: 1 شاید مقصود از نقل وظائف که در چندین قرن پیش بر یهود معیّن شده است، راهنمائى باشد براى مردم آن روز که اگر احکام و مقرّرات از جانب خدا و مصلحت بشر باشد، بایستى از راه وحى و الهام و به وسیله ى پیغمبران باشد، چنانکه بر یهود چیزهائى حرام بوده ولى نه خود آنها اختراع کرده بودند، بلکه به وسیله ى حضرت موسى بوده است آن هم مصلحتى داشته است که مجازات گناه و ریاضت در زندگى و اصلاح نفس باشد

2 مردار و خون با ساختمان معده و ظرافت طبع آدمى و لطافت روحى و پاکیزگى معنوى او سازگار نیست و همچنین خوک، و آنچه بآداب بت پرستان سر بریده شود با دین و خداپرستى ناسازگار است و بجاى گذاشتن آثار شرک است، پس باید مکرّر به مردم خشن نافهم بیابانى گوشزد شود تا بتدریج بفهمند و خوددارى کنند، 3 آیت «وَ إِنْ کَذَّبُوکَ » تا آخر در دنباله ى بیان وظائف مردم امروز و نقل احکام گذشتگان، دستورات براى پیغمبر و هرکس عهده دار تربیت و پیشوائى ملّتى باشد که پس از تشریح مطلب و یادآورى و ابلاغ اوّل با نوید و وعده ى به خوشى باید مردم را امیدوار کرد، و در دنباله ى آن با تهدید و اعلام بخطر بزرگ و گرفتارى همیشگى

تفسیر صفى علیشاه:
بر فقیران چونکه بگرفتند تنگ
آن سبب بر قهر حقّ شد بى درنگ
چونکه درویش از غنى سوزد دلش
آتش اندازد بکشت و حاصلش
این بود آثار لطفش بر فقیر
تا نباشى بر فقیران سخت گیر
پس نمایند ار که تکذیب یهود
ز آنچه کردم بر تو وحى اندر حدود
پس به ایشان گو بود ربّ شما
رحمتش واسع بکلّ ما سوى
گر دهد مهلت شما را در عذاب
نیست در امهالش اهمال از عقاب [ نظرات / امتیازها ]

فَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ رَبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ وٰاسِعَةٍ وَ لاٰ یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ اَلْقَوْمِ اَلْمُجْرِمِینَ ؛ یعنى اى محمّد! گرچه آنها تو را تکذیب کردند، اما آنان را از رحمت خدا ناامید مکن و به ایشان بگو: اگر شما توبه و زارى کنید، خدا شما را مى پذیرد و از گناهانتان مى گذرد؛ چنان که اگر بر گناهانتان پافشارى کنید، از شما انتقام مى گیرد در این آیه، هم مژده وجود دارد و هم وعدۀ عذاب، هم خشنودى خدا و هم خشم او خشنودى خدا از کسى که به او پناه برد و درخواست آمرزش کند و خشم او بر کسى که بر مخالفت و دشمنى پاى فشارد: « اگر مرا سپاس گویید، بر نعمت شما مى افزایم و اگر کفران کنید، بدانید که عذاب من سخت است» [ نظرات / امتیازها ]

خداوند پس از بیان یک سلسله از حقایق پیغمبر خود را مأمور بابلاغ فرمود و آنکه در صورت تکذیب بگوید خدا داراى رحمت واسعه رحیمیّه است پرده ناموس بندگان را بخطاء فاحش ندرد و روزى روزى خواران را به گناه ظاهر نبرد تا مغرور نشوند بعدم نزول عذاب فورى بر آنها و نیز گوشزد فرماید که مقتضاى حکمت و عدالت الهى آنست که دست ردّ بر سینه احدى از اهل جرم و عصیان نگذارد و هرکس را بمجازات عملش در وقت مقرر برساند تا از عاقبت امر خویش بیندیشند و پیرامون معاصى نگردند [ نظرات / امتیازها ]