(بسم الله الرحمن الرحیم ) :آغاز می کند خدای متعال کلام رابا نام خود ،که گرامی باد نامش ،تاآنچه ازمعنا دراین کلام افاده می شود مرتبط با او باشد و برای آنکه ادبی باشد که بندگان درگفتار و کردار به آن مؤدب باشند و رعایت نمایند وبانام اوآغاز کنند تا عمل آنها باطل و بی ثمر نباشد،چون هرعملی که برای وجه الله نباشد باطل و بی نتیجه است ،پس هر امری ازامور همان مقدارش که برای خدای تعالی درآن بهره ای باشد ،مقبول درگاه الهی است و آنچه برای غیرخداباشد،پس خداوندبه آن اعتنایی نمی کند،ورسول گرامی اسلام (ص) می فرماید:(کل امر ذی بال لم یبداء فیه باسم الله فهو ابتر)،(هرامری ازامور که اهمیتی داشته باشد اگر به نام خدا آغاز نشود ناقص و ناتمام و بی نتیجه می ماند)،وهدف قرآن هدایت است و بسم ا... درآغاز هرسوره به غرض خاص همان سوره ارتباط می یابد.پس هدایت بانام خداوند بخشنده مهربان آغاز می شود، و اوست خدایی که مرجع بندگان است و اوست بخشنده ای که آشکار می کند بربندگانش (اعم ازمؤمن و کافر)راههای رحمت خاص به مؤمنین را، که آن نیک بختی و سعادت مؤمنان درآخرت و درجوار لقای پروردگارشان است .پس بسم ا... کلامی است که خداوند درآن به نیابت ازبنده اش سخن می گوید،تاادب درمقام اظهار عبودیت رابه بندگان خود بیاموزد،چون اظهاربندگی درعبد،دراعمالش که مطابق به روش عبودیت باشدتجلی می یابد.و(اسم )مشتق است از(سمه )به معنی علامت ،یااز (سمو)به معنی رفعت وبلندی که این صحیحتر است .و لفظ جلاله (الله )اصل آن (ال اله )بوده است ،(اله )ازریشه (اله )یعنی پرستش کرد و یا ازریشه (وله )یعنی متحیر و سرگردان شد چون عقلها درباره خدا حیران می شود.ولفظ جلاله (الله )اسمی است برای آن ذات مقدس ازلی که در بردارنده ومستجمع تمام صفات کمالیه است و اوست که بندگانش رابه بسوی خویش هدایت می کند .و (الرحمن )صیغه مبالغه است که دلالت می کند برکثرت و زیادی رحمت و(الرحیم )صفت مشبهه است که دلالت می کند برثبات و بقاء و دوام رحمت ،پس صفت رحمان دلالت می کند بررحمتی که شامل همه بندگان اعم ازمؤمن وکافراست اما صفت رحیم ،دلالت می کندبررحمت خاصی که خداوند برمؤمنین افاضه می کند و گویای نعمت دائمی و رحمت ثابت و باقی است . [ نظرات / امتیازها ]

خداوند صفات متعددی دارد ولی در تمام مواقع در کنار عبارت «بسم الله » «الرحمن الرحیم » را می آورد و خود را با این صفات یاد می کند. و حال آن که ممکن بود بگوید «بسم الله العلیم الحکیم »، «بسم الله الجبار المنتقم » و همچنین سایرصفات.

نکته مطلب، در جلب قلوب مردم از راه رحمت است. برای جمع آوری مردم هیچ نیرویی بهتر از رحمت - که موجد امید است - نیست.

مردم وقتی امید پیدا کردند حرکت می کنند و امید از راه رحمت وبشارت میسر است. پیغمبری که می خواهد تمام طبقات مردم جمع وآنان را امیدوار کند. باید قدرتی در اختیار داشته باشد که به وسیله آن در مردم روح امید ایجاد کند، بشارت و رحمت بهترین ابزار برای ایجاد امید است. از این رو می گوید: سبقت رحمته غضبه (1) ، فضل و رحمتش بر غضبش سبقت دارد. آوردن رحمن و رحیم در«بسم الله » باعث امیدواری و تجمع مردم بر گرد پیغمبر است،از این رو تمام مظاهر مختلف اسلام «رحمت » معرفی شده است،قرآن (هدی و رحمه للمؤمنین) (2) و رسول (و ما ارسلناک الا رحمه للعالمین) (3) و (اشداء علی الکفار رحماء بینهم) (4) بر می شمرد.
[ نظرات / امتیازها ]

بسم الله الرحمن الرحیم
الف) کسی که می خواهد قومی را از آداب و عقاید غلطی نجات دهدباید به جای هر یک از آداب و اخلاق باطل عمل خوبی را ارایه کند.

قبل از اسلام عرب های مشرک کارها را به نام بت ها شروع می کردند باسم اللات و العزی - مکتب اسلام آمد تا بت را بردارد، برای اشباع حس عادت باید چیزی به جای آن بگذارد. «باسم الله » راگذارد که در تمام مواقع آن را بگویند.

ب) اسلام دین توحید است و تبلیغ توحید هنگامی به نتیجه کامل می رسد که همواره نام خداوند برده شود و دل های مردم رنگ توحیدبگیرد. یکی از راه های حصول این نتیجه تکرار لسان است. از این رو اسلام بر «بسم الله الرحمن الرحیم » تاکید کرده و هر امری که شانی دارد باید به نام خداوند شروع شود. اثر این دستورتمرین همیشگی «توحید» و روح خداپرستی در اجتماع است.
[ نظرات / امتیازها ]

همین که اولین آیه از قرآن کریم اشاره به نام الله و بخشندگی و مهربانیت او می نماید می خواهد به ما بفهماند که با چه بزرگواری روبه رو هستیم. [ نظرات / امتیازها ]

به نظرم یاد آوری رحیم بودن خدا، یاد آور معامله با خداست؛ و بیان آن، بیان باور به معامله ی با خداست؛ یعنی یادآوری و بیان اینکه هر کس در راستای رضای خدا کاری کند شامل پاداش و رحمت خدا می شود بیش از آنچه انجام داده. [ نظرات / امتیازها ]

نکته‏ها:‏
در میان اقوام و ملل مختلف، رسم است که کارهاى مهم و با ارزش را به نام بزرگى از بزرگان خویش که مورد احترام و ‏علاقه‏ى آنهاست، شروع مى‏کنند تا آن کار میمون و مبارک گردد و به انجام رسد. البتّه آنان بر اساس اعتقادات صحیح یا فاسد ‏خویش عمل مى‏کنند. گاهى به نام بت‏ها و طاغوت‏ها و گاهى با نام خدا و به دست اولیاى خدا، کار را شروع مى‏کنند. چنان که ‏در جنگ خندق، اوّلین کلنگ را رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله بر زمین زد.‏
‏ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» سر آغاز کتاب الهى است. «بِسْمِ اللَّهِ» نه تنها در ابتداى قرآن، بلکه در آغاز تمام کتاب‏هاى آسمانى ‏بوده است. در سر لوحه‏ى کار و عمل همه‏ى انبیا «بِسْمِ اللَّهِ» قرار داشت. وقتى کشتى حضرت نوح در میان امواج طوفان به ‏راه افتاد، نوح علیه السلام به یاران خود گفت: سوار شوید که «بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها»‏
یعنى‏ حرکت و توقّف این کشتى با نام خداست.‏
حضرت سلیمان علیه السلام نیز وقتى ملکه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله‏ى «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» ‏آغاز نمود.‏
حضرت على علیه السلام فرمود: بِسْمِ اللَّهِ»‏
، مایه برکت کارها و ترک آن موجب نافرجامى است.‏
همچنین آن حضرت به شخصى که جمله‏ى بِسْمِ اللَّهِ را مى‏نوشت، فرمود:‏
‏ «جَوِّدها»آن را نیکو بنویس. ‏
بر زبان آوردن «بِسْمِ اللَّهِ» در شروع هر کارى سفارش شده است در خوردن و خوابیدن و نوشتن، سوارشدن بر مرکب و ‏مسافرت و بسیارى کارهاى دیگر. حتّى اگر حیوانى بدون نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن ‏است که خوراک انسان‏هاى هدف‏دار و موحّد نیز باید جهت الهى داشته باشد.‏
در حدیث مى‏خوانیم: «بِسْمِ اللَّهِ»‏
را فراموش نکن، حتّى در نوشتن یک بیت شعر.‏
و روایاتى در پاداش کسى که اوّلین بار «بِسْمِ اللَّهِ» را به کودک یاد بدهد، وارد شده است.‏
سؤال: چرا در شروع هر کارى «بِسْمِ اللَّهِ» سفارش شده است؟
پاسخ: «بِسْمِ اللَّهِ» آرم و نشانه‏ى مسلمانى است و باید همه کارهاى او رنگ الهى داشته باشد. همانگونه که محصولات و ‏کالاهاى ساخت یک کارخانه، آرم و علامت آن کارخانه را دارد خواه به صورت جزیى باشد یا کلّى. مثلًا یک کارخانه چینى ‏سازى، علامت خود را روى تمام ظروف مى‏زند، خواه ظرف‏هاى بزرگ باشد یا ظرف‏هاى کوچک. یا اینکه پرچم هر ‏کشورى هم بر فراز ادارات و مدارس و پادگان‏هاى آن کشور است و هم بر فراز کشتى‏هاى آن کشور در دریاها، و هم بر ‏روى میز ادارى کارمندان.‏
سؤال: آیا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیه‏اى مستقل است؟
پاسخ: به اعتقاد اهل بیت رسول اللَّه علیهم السلام که صد سال سابقه بر سایر رهبران فقهى مذاهب دارند و در راه خدا به ‏شهادت رسیده و در قرآن نیز عصمت و پاکى آنها به صراحت بیان شده است، آیه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیه‏اى مستقل و ‏جزء قرآن است. فخر رازى در تفسیر خویش شانزده دلیل آورده که «بِسْمِ اللَّهِ» جزء سوره است. آلوسى نیز همین اعتقاد را ‏دارد. در مسند احمد نیز «بِسْمِ اللَّهِ» جزء سوره شمرده شده است. برخى از افراد که بسم اللَّه را جزء سوره ندانسته و یا در ‏نماز آن را ترک کرده‏اند، مورد اعتراض واقع شده‏اند. در مستدرک حاکم آمده است:‏
روزى معاویه در نماز بسم اللَّه نگفت، مردم به او اعتراض نمودند که «أ سرقت أم نَسیتَ»، آیه را دزدیدى یا فراموش ‏کردى؟! امامان معصوم علیهم السلام اصرار داشتند که در نماز، بسم اللَّه را بلند بگویند. امام باقر علیه السلام در مورد کسانى ‏که «بِسْمِ اللَّهِ» را در نماز نمى‏خواندند و یا جزء سوره نمى‏شمردند، مى‏فرمود: «سَرقوا اکرم آیة»‏
بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند.‏
در سنن بیهقى در ضمن حدیثى آمده است:‏
چرا بعضى «بِسْمِ اللَّهِ‏» را جزء سوره قرار نداده‏اند!‏
شهید مطهّرى قدس سره در تفسیر سوره حمد، ابن عباس، عاصم، کسایى، ابن عمر، ابن زبیر، عطاء، طاووس، فخر رازى ‏و سیوطى را از جمله کسانى معرّفى مى‏کند که بسم اللَّه را جزء سوره مى‏دانستند.‏
در تفسیر قرطبى از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «بِسْمِ اللَّهِ»تاج سوره‏هاست.‏
تنها در آغاز سوره برائت (سوره توبه) بسم اللَّه نیامده و این به فرموده حضرت على علیه السلام به خاطر آن است که «بِسْمِ ‏اللَّهِ»‏
کلمه امان و رحمت است، و اعلام برائت از کفّار و مشرکین، با اظهار محبّت و رحمت سازگار نیست. سیماى‏ «بسمِ اللَّهِ»‏
‏1 «بِسْمِ اللَّهِ» نشانگر رنگ و صبغه‏ى الهى و بیانگر جهت‏گیرى توحیدى ماست. ‏
‏2 «بِسْمِ اللَّهِ» رمز توحید است و ذکر نام دیگران به جاى آن رمز کفر، و قرین کردن نام خدا با نام دیگران، نشانه‏ى شرک. نه ‏در کنار نام خدا، نام دیگرى را ببریم و نه به جاى نام او. ‏
‏3 «بِسْمِ اللَّهِ» رمز بقا و دوام است. زیرا هر چه رنگ خدایى نداشته باشد، فانى است. ‏
‏4 «بِسْمِ اللَّهِ» رمز عشق به خدا و توکّل به اوست. به کسى که رحمن و رحیم است عشق مى‏ورزیم و کارمان را با توکّل به ‏او آغاز مى‏کنیم، که بردن نام او سبب جلب رحمت است.‏
‏5 «بِسْمِ اللَّهِ» رمز خروج از تکبّر و اظهار عجز به درگاه الهى است.‏
‏6 «بِسْمِ اللَّهِ» گام اوّل در مسیر بندگى و عبودیّت است.‏
‏7 «بِسْمِ اللَّهِ» مایه‏ى فرار شیطان است. کسى که خدا را همراه داشت، شیطان در او مؤثّر نمى‏افتد.‏
‏8 «بِسْمِ اللَّهِ» عامل قداست یافتن کارها و بیمه کردن آنهاست.‏
‏9 «بِسْمِ اللَّهِ» ذکر خداست، یعنى که خدایا من تو را فراموش نکرده‏ام.‏
‏10 «بِسْمِ اللَّهِ» بیانگر انگیزه ماست، یعنى خدایا هدفم تو هستى نه مردم، نه طاغوت‏ها و نه جلوه‏ها و نه هوس‏ها.‏
‏11 امام رضا علیه السلام فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ»‏
به اسم اعظم الهى، از سیاهى چشم به سفیدى آن نزدیک‏تر است. ‏
پیام‏ها:‏
‏1 «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» در آغاز سوره، رمز آن است که مطالب سوره، از مبدأ حقّ و مظهر رحمت نازل شده است.‏
‏2 «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» در آغاز کتاب، یعنى هدایت تنها با استعانت از او محقّق مى‏شود. ‏
‏3 «بِسْمِ اللَّهِ» کلامى که سخن خدا با مردم و سخن مردم با خدا، با آن شروع مى‏شود.‏
‏4 رحمت الهى همچون ذات او ابدى و همیشگى است. «اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»‏
‏5 بیان رحمت الهى در قالب‏هاى گوناگون، نشانه‏ى اصرار بر رحمت است.‏
‏ (هم قالب «رحمن»، هم قالب «رحیم») «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» 6 شاید آوردن کلمه رحمن و رحیم در آغاز کتاب، نشانه این باشد ‏که قرآن جلوه‏اى از رحمت الهى است، همانگونه که اصل آفرینش و بعثت جلوه لطف و رحمت اوست. «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»‏

[ نظرات / امتیازها ]

بسم الله الرحمن الرحیم بسیار مى شود که مردم ، عملى را که مى کنند، و یا مى خواهند آغاز آن کنند، عمل خود را با نام عزیزى و یا بزرگى آغاز مى کنند، تا باین وسیله مبارک و پر اثر شود، و نیز آبروئى و احترامى به خود بگیرد، و یا حداقل باعث شود که هر وقت نام آن عمل و یا یاد آن به میان مى آید، به یاد آن عزیز نیز بیفتند.
آغاز با نام خدا ادب و عمل را خدائى و نیک فرجام مى کند
این معنا در کلام خداى تعالى نیز جریان یافته ، خدایتعالى کلام خود را به نام خود که عزیزترین نام است آغاز کرده ، تا آنچه که در کلامش هست مارک او را داشته باشد، و مرتبط با نام او باشد، و نیز ادبى باشد تا بندگان خود را به آن ادب ، مودب کند، و بیاموزد تا در اعمال و افعال و گفتارهایش این ادب را رعایت نموده ، آن را با نام وى آغاز نموده ، مارک وى را به آن بزند، تا عملش خدائى شده ، صفات اعمال خدا را داشته باشد، و مقصود اصلى از آن اعمال ، خدا و رضاى او باشد، و در نتیجه باطل و هالک و ناقص و ناتمام نماند، چون به نام خدائى آغاز شده که هلاک و بطلان در او راه ندارد. [ نظرات / امتیازها ]

الله جامع ترین نام خداونداست بررسی نامهای پروردگار که در قرآن مجید یا سایر منابع اسلامی آمده نشان می دهدکه هرکدام ازآنها یک بخش خاص از صفات خدارا منعکس می سازدوتنها نامی که جامع صفات جلال و جمال اوست الله می باشد [ نظرات / امتیازها ]

در بسم الله پس از نام ویژه الله تنها روی صفت رحمانیت و رحیمیت او تکیه می شود.در اینجا این سوال پیش می آید که چرا از دیگر صفات خداوند سخن به میان نیامده؟در پاشخ باید بگوییم در آغاز هر کار لازم است از صفتی استمداد کنیم که آثار آ« بر سراسر جهان پرتو افکن است،همه موجودات را فرا گرفته وگرفتاران را در لحظات بحرانی نجات بخشیده است. [ نظرات / امتیازها ]

به نام خداوند بخشنده مهربان

1 - قرآن، کتابى تحقق یافته و نشأت گرفته از اسم «اللّه» است.

بسم اللّه

«بسم اللّه» در آغاز قرآن را به دو گونه مى توان لحاظ کرد: 1 ـ سخنى باشد که خداوند آن را براى تعلیم به مردم بیان کرده است. در این لحاظ «بسم اللّه» دستورى به مردم است که چگونه کارهاى خویش را آغاز کنند. 2 ـ خداوند خود گوینده این سخن باشد. در این صورت «بسم اللّه» در آغاز قرآن اشاره به آن است که خداوند قرآن را با اسم «اللّه» تحقق بخشیده و به ظهور رسانده است; یعنى، قرآن مظهر اسم «اللّه» است.

2 - قرآن ، کتابى است آغاز شده با نام خدا و همراه با اعلام رحمت بر بندگان.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

3 - لزوم آغاز کردن کارها با نام خدا و گفتن «بسم اللّه»

بسم اللّه

از آنجا که قرآن کتاب هدایت است و سخن خویش را با «بسم اللّه» آغاز کرده این نکته را به مخاطبانش القا مى کند که کارهاى خود را با «بسم اللّه» شروع کنند.

4 - خداوند، رحمان (داراى رحمتى گسترده) و رحیم (مهربان) است.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

5 - همه موجودات و مخلوقات، بهره مند از رحمت گسترده الهى هستند.

بسم اللّه الرحمن

کلمه «رحمان» صیغه مبالغه است و دلالت بر شدت رحمت و گستردگى آن دارد.

6 - خداوند به بندگان خویش مهربان است.

بسم اللّه ... الرحیم

در این که چرا دو صفت رحمانیت و رحیمیت در پى یکدیگر آمده اند ـ در حالى که هر دو حکایت از رحمت الهى دارند ـ چند نظر ابراز شده است. آنچه از کاربرد آن دو صفت در قرآن به دست مى آید این است که رحمانیت در رابطه با همه مخلوقات است و رحیمیت تنها در ارتباط با انسان و دیگر مکلفان مى باشد. بنابراین رحیمیت خدا به رحمت ویژه الهى به انسانها و سایر مکلفان اشاره دارد.

7 - رحمت گسترده خداوند و مهربانى او به بندگان، دلیل لزوم انجام کارها با نام او

بسم اللّه الرحمن الرحیم

توصیف «اللّه» به رحمان و رحیم پس از اشاره به لزوم انجام کارها با نام خدا، گویاى حکمت این دستور است ; یعنى، چون خدا رحمان و رحیم است، کارها را با نام او آغاز کنید.

8 - انجام کارها با نام خدا، مایه جلب رحمت اوست.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

توصیه به انجام دادن کارها با نام خدا و تذکر به رحمانیت و رحیمیت او به عنوان حکمت این توصیه، گویاى این است که نام خدا در کارها، موجب جلب رحمت الهى و در نتیجه به کمال رسیدن آن کارهاست.

9 - قرآن جلوه اى از رحمانیت و رحیمیت خداست.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

از آنجا که غالباً گوینده در آغاز سخن به اهداف کلى برنامه خویش اشاره مى کند، مى توان گفت که از اهداف انتخاب دو صفت رحمانیت و رحیمیت خدا در آغاز قرآن، رساندن این حقیقت است که قرآن جلوه اى از رحمت الهى براى بشر است.

10 - عبداللّه بن سنان مى گوید از امام صادق (ع) از معناى «بسم اللّه الرحمن الرحیم» سؤال کردم، آن حضرت فرمود: «الباء بهاء اللّه و السین سناء اللّه و المیم مجد اللّه ـ و روى بعضهم ملک اللّه ـ واللّه إله کل شىء [و] الرحمن لجمیع العالم و الرحیم بالمؤمنین خاصة;(1)

«باى» بسم اللّه، نشانگر خوبى و حسن خداوند و «سین» اشاره به رفعت او و «میم» اشاره به مجد و عظمت اوست. و بعضى روایت کرده اند که: [میم] اشاره به ملک و سلطنت خداوند است و «اللّه» معبود همه چیز است [و] «رحمان» نظر به رحمت او در باره همه عالم و «رحیم» نظر به رحمت او فقط درباره مؤمنان دارد.

11 - اسماعیل بن مهران گوید: امام رضا (ع) فرمود: «ان بسم اللّه الرحمن الرحیم أقرب إلى إسم اللّه الأعظم من سواد العین إلى بیاضها;(2)
«بسم الله الرحمن الرحیم» به اسم اعظم خدا نزدیکتر از سیاهى چشم به سفیدى آن است.


12 ـ حسن بن فضال گوید: «سألت الرضا (ع) على بن موسى (ع) عن «بسم اللّه»، فقال: معنى قول القائل «بسم اللّه» اسم على نفسى سمة من سمات اللّه عز و جل و هى العبادة ... ;(3)

امام رضا(ع) در پاسخ سؤال از معناى «بسم اللّه» فرمود: معناى سخن کسى که مى گوید «بسم اللّه» این است که یکى از نشانه هاى بندگى خداى عز و جل را بر خود مى نهم ...».

13 ـ ابو سعید خدرى روایت مى کند که رسول خدا (ص) فرمود: «... قال عیسى (ع) ... «الرحمان» رحمان الدنیا و الآخرة و «الرحیم» رحیم الآخرة;(4)

... حضرت عیسى (ع) فرمود: ... «رحمان» نظر به رحمت واسعه خدا در دنیا و آخرت و «رحیم» نظر به رحمت ویژه او در آخرت دارد». [ نظرات / امتیازها ]

و اما امّ الکتاب از بهر آن خوانند که مادر همه قرآن این سورة است و همه قرآن ازین سورة گشاده شود و از این شکافد، و پیشتر از همه قرآن اینست
پس الحمد للَّه شکر کردن است خداى را عز و جل بر آفریدن تو و تن درستى دادن ترا «1» و از امة محمد کردن که او خاتم الانبیاء است، و خداى عزّ و جلّ این جهان و آن جهان از بهر او آفرید. و دیگر شکر آنست که چون ترا پدید آورد بآخر زمان پدید آورد که نزدیک رستخیز باشد و مر پیغامبر را و یاران او را هیچ ندیده‏اى و بدین سیاهى که نبشته‏اند همى کارکنى و بدان بگروى و ایمان دهى [ نظرات / امتیازها ]

بسم الله . . .
در قرآن مکتوب از همان آغاز که قرآن به کتابت درآمده است در اول هر سوره‏اى باستثناى - سوره برائت -بسم الله الرحمن الرحیم است; یعنى سوره با بسم الله آغاز مى‏شود. ولى دیر زمانى است که بین شیعه و سنى بر سر اینکه آیا این آیه جزء هر سوره است‏یا نه، اختلاف عظیمى وجود دارد. اهل تسنن آن را جزء هیچ سوره‏اى نمى‏دانند و شروع هر سوره را با بسم‏الله از قبیل شروع هر کار دیگر با بسم‏الله مى‏شمارند که بسم‏الله جزء آن کار نیست; بلکه در عمل گاهى سوره‏ها را بدون بسم‏الله آغاز مى‏کنند. در نماز حمد و یا هر سوره‏اى را که احیانا بخواهند بعد از حمد بخوانند بدون بسم‏الله مى‏خوانند.
شیعه به پیروى از ائمه اطهار علیهم السلام بشدت با این مسئله مخالفت دارند، تا آنجا که ائمه اطهار فرموده‏اند خداى بکشد کسانى را که بزرگترین آیه از آیات قرآن را از قرآن حذف کرده‏اند. اگر بسم الله را از اول سوره‏ها برداریم دیگر این آیه را ما در قرآن نداریم جز در سوره نمل که آنهم در ضمن نقل قولى است که قرآن از ملکه سبا مى‏کند، که هنگامیکه نامه سلیمان را قرائت کرد گفت: انه من سلیمان و انه بسم الله الرحمن الرحیم. این نامه را سلیمان است و این‏گونه آغاز مى‏گردد: بسم الله ... الى آخر
در هر حال شیعه آن را مسلم جزء قرآن مى‏داند، نه اینکه آن را جداى از قرآن محسوب مى‏کند و مانند آنکه در آغاز هر امرى، بسم الله را مى‏افزاید، و در قرائت قرآن هم این آیه را از خارج بر آن اضافه کند
[ نظرات / امتیازها ]

ادامه:
آغاز کارها به نام خدا
توجه دارید که آیه مورد بحث روى هم یک جار و مجرور است و یک جمله تمام نیست. متعلق این جار و مجرور محذوف است. مفسرین در اینکه متعلق محذوف آن چیست نظرهاى گوناگون داده‏اند، از جمله، «استعین‏» (یارى مى‏طلبیم) - «ابتداء» (ابتدا مى‏کنم) و «اسم‏» (نشانه و علامت مى‏نهیم)، که احتمال اخیر قوى‏تر بنظر مى‏رسد.
در نام‏گذارى‏ها، هدفها و انگیزه‏ها مختلف است، گاهى شخص مؤسسه‏اى را بنام فردى نام مى‏گذارد، بمنظور هدفى مادى که مى‏تواند در سایه این نام بآن غرض نائل گردد. و یا چنانکه معمول است مولود جدید را بنام شخصى که در گذشته مورد علاقه بوده مى‏نامند و مى‏خواهند با این نامگذارى شخص مورد نظر، حیاتى جدید یافته و به بقاء این نام زنده بماند.
ولى اینکه به بشر دستور داده شده است که کارهایش را بنام خدا بنامد، روى چه انگیزه‏اى مى‏تواند باشد؟ براى این است که کارهاى انسان جنبه قدس و عبادت پیدا کند و بنام او برکت‏یابد.
انسان که احساس فطرى از خداوند دارد و او را به عنوان یک موجود قدوس و منبع خیرات مى‏شناسد، وقتى کارش را بنام او نامید معنایش این استکه در سایه قدس و شرافت و کرامت او، این عمل نیز مقدس گردد.
و چون آغاز کردن به نام کسى مفهومش این استکه او را موجودى قدوس و منزه از جمیع نقص‏ها و سرچشمه کمالات داسنته، و مى‏خواهد که عملش را با انتساب به او برکت بخشد; لذا کارها را بنام هیچکس حتى نام پیغمبر، نمى‏توان آغز کرد و این است معنى تسبیح نام الله که در اول سوره اعلى به آن دستور داده شده است.
تعبیر «یسبح لله‏» و یا «سبح لله‏» و یا «سبحان الله‏» تسبیح براى خداوند و یا تسبیح خداوند مکرر در قرآن آمده است ولى تسبیح نام الله در قرآن تنها در اول سوره اعلى است که مى‏فرماید: سبح اسم ربک الاعلى; تسبیح کن نام پروردگار بزرگت را.
بنظر مى‏رسد که بهترین نظریه در اینجا نظر صاحب المیزان است که مى‏فرماید معنى تسبیح نام خدا اینستکه آنجا که مقام تقدیس و تکریم است نام مخلوق در ردیف نام الله قرار نگیرد و یا در حائى که نام الله باید برده شود، نام موجود دیگرى بمیان نیاید. یعنى نه با نام خدا نام دیگرى را و نه بجاى نام خدا نام دیگرى را، که هر دو شرک است.
اخیرا در میان گروهى که دم از مبارزه با شرک مى‏زنند عملى رایج‏شده که خود از مظاهر شرک است. بجاى اینکه کارها را به نام خدا بنامند و بنام او آغاز کنند، مى‏گویند: بنام خلق! اگر قرار شود که نام پیغمبر را در کنار نام خدا قرار دادن شرک باشد، پس اگر بنام خلق هم آغاز کنیم جانشین براى خدا ساختن است و این دستور قرآن است که نام خدا همواره تسبیح گردد و کارهاى بشر بنام او نامیده شود; و نه بنام دیگرى. و بدین وسیله اعمال او قداست‏یافته و در سایه او تبرک جوید.
[ نظرات / امتیازها ]

الله
الله یکى از نامهاى خداست. نامگذارى‏هائى که براى افراد و یا اشیاء مى‏کنند گاهى از نوع علامت است و گاهى از نوع وصف
[ نظرات / امتیازها ]

الرحمن الرحیم
بجاى این دو کلمه نیز در فارسى نمى‏توان واژه‏اى یافت که عینا ترجمه آن باشد و اینکه بخشنده مهربان معمولا ترجمه مى‏کنند ترجمه رسائى نیست. زیرا بخشنده ترجمه جواد است و مهربان ترجمه رؤف و هر دو از صفات پروردگار است که در قرآن آمده است.
جواد (بخشنده) یعنى کسیکه چیزى دارد و بدون عوض به دیگران مى‏بخشد. ولى رحمان و رحیم هر دو از رحمت مشتقند و در کلمه رحمت‏یک معنا اضافه‏اى نهفته است و آن اینکه:
در مواردى که موجودات; نیازمند و مستحق است; بالفظ و یا با زبان تکوین دستش دراز است و به اصطلاح قابل ترحم است و استحقاق دارد که چیزى به او برسد; در اینگونه موارد رحمت است. منتهى; رحمت انسان وقتى به مستحقى مى‏رسد که تحت تاثیر حالت او قرار گیرد; و رقت قلبى رد او پدید آید، ولى خداى متعال از این امور منزه است.
پس وقتى مى‏گوییم رحمان و رحیم دو معنا در ذهن ما مجسم مى‏گردد: یکى نیاز عظیم و فراوان مخلوقات که گوئى سراسر مخلوقات با زبان قابلیت‏هاى خودشان همه دست نیاز بدرگاه بى‏نیاز او دراز کرده و التماس مى‏کنند، و دیگر اینکه او رحمت بى‏حساب خویش را بسوى آنان فرستاده و نیازهاى آنان را تامین نموده است.
این استکه بعضى از مترجمان اخیر وقتى دیده‏اند که هیچ کلمه‏اى رساننده معانى این کلمات نیست; آیه شریفه; بسم الله الرحمن الرحیم را «به نام الله رحمن الرحیم‏»; ترجمه نموده‏اند.
فرق رحمان با رحیم چیست؟ قبلا باید توضیح بدهیم که در زبان عربى کلماتى که بر وزن فعلان است دلالت بر کثرت مى‏کند مثل عطشان که به معناى عطش کثیر است. و کلماتى که بر وزن فعیل است که اصطلاحا آنرا صفت مشبه مى‏گویند دلالت بر نوعى ثبات و دوام مى‏کند.
رحمان که بر وزن فعلان است دلالت بر کثرت و وسعت مى‏کند و مى‏رساند که رحمت‏حق همه جا گسترش پیدا کرده و همه چیز را فرا گرفته است.
اصولا هر چیزى; چیز بودنش مساوى با رحمت‏حق است چون وجود و هستى عین رحمت است; چنانکه در سوره اعراف آیه 56 آمده است و رحمت و سعت کلى شى‏ء (رحمت من همه چیز را فرا گرفته است) و در دعاى کمیل مى‏خوانیم و برحمتک التى وسعت کلى شى‏ء.
این گونه رحمت‏حق استثناء ندارد; و اینطور نیست که شامل انسانها باشد و غیر انسانها را شامل نشود و یا در انسان‏ها تنها انسانهاى مؤمن را فرا گیرد، خیر; بلکه سراسر گیتى مشمول رحمانیت‏حق است و یا عین آن است‏یعنى آنچه در عالم هستى هست رحمت‏حق است.
درسى که مى‏توان از جمله بسم الله الرحمن الرحیم آموخت این است که آنچه که از خدا به عالم مى‏رسد دو گونه نیست; خیر و شر. بلکه آنچه از او مى‏رسد جمله نیکو و رحمت است و این رحمت‏شامل جماد و نبات و حیوان و انسان به تمام اقسامش مى‏گردد چون اصولا فاتحه و گشایش هستى با رحمت‏حق است.
و اما رحیم که بر وزن فعیل است دلالت بر رحمت لاینقطع و دائم حق مى‏کند. رحمان که دلالت بر رحمت واسعه پروردگار مى‏کرد و شامل همه موجودات مى‏گشت ولى بالاخره در این عالم یک سلسله از موجودات پس از هستى معدوم مى‏شوند و فانى مى‏گردند. ولى رحیم نوعى از رحمت است که جاودانگى دارد و تنها شامل آن بندگانى است که از طریق ایمان و عمل صالح; خود را در مسیر نسیم رحمت‏خاصه حق قرار داده‏اند!!
پس پرودگار یک رحمت عام دارد و یک رحمت‏خاص. با رحمت عام خودش همه موجودات را آفریده است که از جمله آنان انسان است.
انسان که تنها موجود مکلف است و خودش مسئول خویش است اگر وظائف و تکالیفى که به عهده‏اش نهاده شده بود انجام دهد; مشمول رحمت‏خاص الهى خواهد شد. رحمان اشاره به آن رحمت بى‏حسابى است که همه جا کشیده و مؤمن و کافر و حتى انسان و جماد و نبات و حیوان ندارد ولى رحیم اشاره به رحمت‏خاص است که به انسانهاى مطیع و فرمانبردار اختصاص دارد
[ نظرات / امتیازها ]

بسم الله الرحمن الرحیم
کلید هشت در بهشت، درون سوره‌ی مبارک حمد
سوره فاتحه را کلید بهشت می‌دانند از آن رو که درهای بهشت هشت است و این سوره هم هشت قسم است، تا آن هشت قسمت را تحصیل نکنی و به آن معتقد نشوی این درها برتو گشوده نشود. این هشت قسم عبارتنداز:
اوّل: (الحمد) یاد ذات خداوند؛
دوم: (الرحمن) ذکر صفات او؛
سوم: (ملک یوم الدین) ذکر معاد؛
چهارم: (ایاک نعبد) ذکر افعال او؛
پنجم: (اهدنا) ذکر تزکیه نفس؛
ششم: (صرط المستقیم) ذکر آراستن نفس به نیکی‌ها؛
هفتم: (صرط الذین انعمت) ذکر احوال دوستان و رضای خداوند از آنان؛
هشتم: (غیرالمغضوب) ذکر احوال بیگانگان و نارضایی خداوند از آن‌ها.
هر یک از این هشت علم دری است از درهای بهشت؛ پس، هرکس این سوره را به اخلاص برخواند، در هشت بهشت بر روی او باز شود، امروز بهشت عرفان (قلب مؤمن) و فردا بهشت (مقام) رضوان درجوار رحمان است.
منبع: اقتباس از تفسیر ادبی و عرفانی/ خواجه عبدالله انصاری. [ نظرات / امتیازها ]

19. The Arabic words "Rahman and Rahim," translated "Most Gracious" and "Most Merciful" are both intensive forms referring to different aspects of Allah's attribute of Mercy. The Arabic intensive is more suited to express Allah's attributes than the superlative degree in English. The latter implies a comparison with other beings, or with other times or places, while there is no being like unto Allah, and He is independent of Time and Place. Mercy may imply pity, long-suffering, patience, and forgiveness, all of which the sinner needs and Allah Most Merciful bestows in abundant measure. But there is a Mercy that goes before even the need arises, the Grace which is ever watchful, and flows from Allah Most Gracious to all His creatures, protecting them, preserving them, guiding them, and leading them to clearer light and higher life. For this reason the attribute Rahman (Most Gracious) is not applied to any but Allah, but the attribute Rahim (Merciful), is a general term, and may also be applied to Men. To make us contemplate these boundless gifts of Allah, the formula: "In the name of Allah Most Gracious, Most Merciful": is placed before every Surah of the Qur'an (except the ninth), and repeated at the beginning of every act by the Muslim who dedicates his life to Allah, and whose hope is in His Mercy. Opinion is divided whether the Bismillah should be numbered as a separate verse or not It is unanimously agreed that it is a part of the Qur'an. Therefore it is better to give it an independent number in the first Surah. For subsequent Surahs it is treated as an introduction or headline, and therefore not numbered. [ نظرات / امتیازها ]

«اسم» در اصل «سموّ» بوده است، زیرا جمعش «أسماء» و مصغّر آن «سمىّ» بر وزن «فعیل» است.
«اللَّه»، در اصل «إله» بوده، همزه، حذف و به جاى آن حرف تعریف «ال» افزوده شده است، از این رو به هنگام ندا گفته مى‏شود: یا اللّه با همزه قطع، چنان که یا إله نیز گفته مى‏شود.
«إله» به معناى کسى است که شایسته پرستش است و این شایستگى به خاطر قدرت و توانایى او بر ایجاد نعمتهاست [یعنى قدرت او اساس هر نعمتى است‏] بنا بر این لفظ «اللَّه» اسم چنین معبودى است و جز بر معبود حقیقى اطلاق نمى‏شود. «اللَّه» اسم است نه صفت به دلیل این که موصوف واقع مى‏شود و مى‏توان گفت: إله واحد (خداى یکتا) ولى صفت چیزى واقع نمى‏شود و نمى‏توان گفت: شى‏ء إله (چیزى که این صفت دارد إله است).
«رحمن» مانند «غضبان» بر وزن «فعلان» و «رحیم» مانند «علیم» بر وزن «فعیل»، هر دو مشتق از «رحم» است و در «الرّحمن» مبالغه‏اى است که در «الرّحیم» نیست. از این رو گفته شده است: «رحمن» یعنى رحمت عام خدا شامل حال تمام خلق [اعم از دوست و دشمن، مؤمن و کافر، نیکوکار و بدکار] مى‏شود و «رحیم» یعنى رحمت خاص پروردگار ویژه مؤمنان است. و از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «رحمن» اسم خاص و صفت عام و «رحیم» اسم عام و صفت خاص است‏ [ نظرات / امتیازها ]

به نام خداوند گسترده رحمت و مهربان،

1- «اللَّهِ» نام خدا در زبان عرب‏
بِسْمِ اللَّهِ‏
2- قرآن، مظهر نام خدا (الله) است.
بِسْمِ اللَّهِ‏
«بِسْمِ اللَّهِ» در آغاز قرآن را به دو گونه مى‏توان لحاظ کرد:
1- سخنى باشد که خداوند آن را براى تعلیم به مردم بیان کرده است. در این لحاظ «بِسْمِ اللَّهِ» دستورى به مردم است که چگونه کارهاى خویش را آغاز کنند. 2- اخبارى باشد درباره خود قرآن، در این صورت «بِسْمِ اللَّهِ» در آغاز قرآن اشاره به آن است که خداوند، قرآن را با اسم «اللَّهِ» تحقق بخشیده و به ظهور رسانده است؛ یعنى، قرآن مظهر اسم «اللَّهِ» است.
3- قرآن، کتابى آغاز شده با نام خدا و همراه با اعلام رحمت به بندگان‏
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏
4- لزوم آغاز کردن کارها با نام خدا و گفتن «بِسْمِ اللَّهِ ...»
بِسْمِ اللَّهِ‏
از آنجا که قرآن کتاب هدایت است و سخن خویش را با «بِسْمِ اللَّهِ» آغاز کرده این نکته را به مخاطبانش القا مى‏کند که کارهاى خود را با «بِسْمِ اللَّهِ» شروع کنند.
5- همه موجودات و مخلوقات، بهره‏مند از رحمت گسترده الهى هستند.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ‏
کلمه «رحمن» صیغه مبالغه است و دلالت بر شدت رحمت و گستردگى آن دارد.
6- خداوند به بندگان خویش مهربان است.
بِسْمِ اللَّهِ ... الرَّحِیمِ‏
در این که چرا دو صفت رحمانیت و رحیمیت در پى یکدیگر آمده‏اند- در حالى که هر دو حکایت از رحمت الهى دارند- چند نظر ابراز شده است. آنچه از کاربرد آن دو صفت در قرآن به دست مى‏آید این است که رحمانیت در رابطه با همه مخلوقات است و رحیمیت تنها در ارتباط با انسان و دیگر مکلفان مى‏باشد. بنابراین رحیمیت خدا به رحمت ویژه الهى به انسانها و سایر مکلفان اشاره دارد.
7- رحمت گسترده خداوند و مهربانى او به بندگان، دلیل لزوم انجام کارها با نام او
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏
توصیف «اللَّهِ» به رحمان و رحیم پس از اشاره به لزوم انجام کارها با نام خدا، گویاى حکمت این دستور است؛ یعنى، چون خدا رحمان و رحیم است، کارها را با نام او آغاز کنید.
8- انجام کارها با نام خدا، مایه جلب رحمت اوست.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏
توصیه به انجام دادن کارها با نام خدا و تذکر به رحمانیت و رحیمیت او به عنوان حکمت این توصیه، گویاى این است که نام خدا در کارها، موجب جلب رحمت الهى و در نتیجه به کمال رسیدن آن کارهاست.
9- قرآن، جلوه رحمانیت و رحیمیت خداست.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏
از آنجا که غالباً گوینده در آغاز سخن به اهداف کلى برنامه خویش اشاره مى‏کند، مى‏توان گفت که از اهداف انتخاب دو صفت رحمانیت و رحیمیت خدا در آغاز قرآن، رساندن این حقیقت است که قرآن جلوه رحمت الهى براى بشر است.
10- «رحمن» و «رحیم» از اسما و صفات خداوند [ نظرات / امتیازها ]

در «الرّحمن‏ الرّحیم»، دلیل پیشى گرفتن واژه «الرّحمن» بر «الرّحیم» که هر دو از صفات خدا هستند، این است که «رحمن» تنها به خدا گفته مى‏شود و بس؛ امّا اطلاق «رحیم» بر دیگرى نیز جایز است.
از پیامبر گرامى (ص) نقل کرده ‏اند که فرمود: مسیح گفت: خداوند در دنیا رحمن و در آخرت رحیم است.
و برخى از تابعین نیز برآنند که «رحمن» به‏ معناى «پرمهر به همه بندگان» است، خواه با ایمان باشند یا مشرک؛ و «رحیم» به‏ مفهوم «مهربان به ایمان‏ آوردگان و شایستگان» و مربوط به سراى آخرت است.
روشن است که گستردگى و فراگیرى مهر او در این جهان، بدین معناست که همه، خواه باایمان و سپاسگزار و یا ناسپاس، را آفریده و از نعمت هاى رنگارنگ حیات بهره ‏ور ساخته است و به آنان روزى مى‏بخشد؛ و فراگیرى رحمت او در سراى آخرت، که تنها مردم باایمان و شایسته کردار را دربر مى‏گیرد، به این مفهوم است که در این جهان به آنان توفیق آگاهى و ایمان و انجام کارهاى شایسته ارزانى داشته است و در آخرت، آمرزش و تکریم خاصّ خود را نثارشان خواهد کرد و آنان را به بهشت پرطراوت و زیبا وارد خواهد ساخت.
از ششمین امام نور(ع) آورده‏ اند که فرمود: «رحمن» نام خاصّ خدا و بیانگر ویژگى مهر فراگیر او در دنیا است.
عکرمه مى‏گوید: خدا به اعتبار یک جنبه از مهر و رحمت خویش، «رحمن» است و به اعتبار صد رحمت خود، «رحیم». و این نکته را از بیان روشن گر پیامبر(ص) الهام گرفته است که فرمود: خدا صد رحمت دارد که تنها یکى از آن ها را به زمین فرستاده و میان مردم تقسیم کرده است؛ از ای ن‏رو، مهر مردم به یکدیگر و عواطف و احساساتى که به هم نشان مى‏دهند، همه در نتیجه همان یک رحمت است. و نود و نه رحمت دیگر خدا، ویژه خود اوست؛ تا در روز رستاخیز و سراى آخرت، بندگان شایسته و بایسته خویش را مشمول آنها قرار دهد.
و نیز آورده ‏اند که در سراى آخرت، این یک بخش از رحمت او نیز به آن 99 بخش دیگر ضمیمه مى‏شود و با همه آنها به بندگان مهر خواهد ورزید. [ نظرات / امتیازها ]

این سوره (حمد) در میان سوره هاى قرآن درخشش فوق العاده اى دارد که از مزایاى زیر سرچشمه مى گیرد:

اول: آهنگ این سوره

این سوره اساسا با سوره هاى دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنى دارد به خاطر این که سوره هاى دیگر همه بعنوان سخن خدا است ، اما این سوره از زبان بندگان است ، و به تعبیر دیگر در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است .
آغاز این سوره با حمد و ستایش پروردگار شروع مى شود .
و با ابراز ایمان به مبدء و معاد (خداشناسى و ایمان به رستاخیز) ادامه مى یابد، و با تقاضاها و نیازهاى بندگان پایان مى گیرد.

دوم: سوره حمد، اساس قرآن است

در حدیثى از پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) مى خوانیم که ((الحمد ام القرآن )) و این به هنگامى بود که جابر بن عبدالله انصارى خدمت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) رسید، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) به او فرمود:

((الا اعلمک افضل سورة انزلها الله فى کتابه ؟ قال فقال له جابر بلى بابى انت و امى یا رسول الله ! علمنیها، فعلمه الحمد، ام الکتاب ))
((آیا برترین سوره اى را که خدا در کتابش نازل کرده به تو تعلیم کنم ، جابر عرض کرد آرى پدر و مادرم به فدایت باد، به من تعلیم کن ، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) سوره حمد که ام الکتاب است به او آموخت سپس اضافه فرمود: این سوره شفاى هر دردى است مگر مرگ )).

سوم: سوره حمد افتخار بزرگ پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم )

جالب اینکه در آیات قرآن سوره حمد به عنوان یک موهبت بزرگ به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) معرفى شد، و در برابر کل قرآن قرار گرفته است ، آنجا که مى فرماید: ((و لقد آتیناک سبعا من المثانى و القرآن العظیم )): ((ما به تو سوره حمد که هفت آیه است و دو بار نازل شده دادیم همچنین قرآن بزرگ بخشیدیم )) (سوره حجر آیه 87).
قرآن با تمام عظمتش در اینجا در برابر سوره حمد قرار گرفته است ، نزول دوباره آن نیز به خاطر اهمیت فوق العاده آن است .

چهارم: تأکید بر تلاوت این سوره

با توجه به بحث هاى فوق که تنها بیان گوشه اى از فضیلت سوره حمد بود روشن که چرا در احادیث اسلامى در منابع شیعه و سنى اینهمه تأکید بر تلاوت آن شده است ، تلاوت آن به انسان ، روح و ایمان مى بخشد، او را به خدا نزدیک مى کند، صفاى دل و روحانیت مى آفریند، اراده انسان را نیرومند و تلاش او را در راه خدا و خلق افزون مى سازد، و میان او و گناه و انحراف فاصله مى افکند.

به همین دلیل در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم ((رن ابلیس اربع رنات اولهن یوم لعن ، و حین اهبط الى الارض ، و حین بعث محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) على حین فترة من الرسل ، و حین انزلت ام الکتاب )):

((شیطان چهار بار فریاد کشید و ناله سر داد نخستین بار روزى بود که از درگاه خدا رانده شد سپس هنگامى بود که از بهشت به زمین تنزل یافت ، سومین بار هنگام بعثت محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) بعد از فترت پیامبران بود، و آخرین بار زمانى بود که سوره حمد نازل شد))!.
[ نظرات / امتیازها ]

بنام خداوند بخشنده بخشایشگر
محتوای کلی سوره حمد:
این سوره با بزرگداشت نام خدای رحمان و رحیم آغاز میشود
و با ستایش و بر شمردن صفات خدا ادامه می یابد
وسپس با آموختن اینکه تنها خداوند سزاوار عبادت شدن و تنها از او باید کمک خواست و با درخواست هدایت از خداوند به پایان می رسد.
خداوند ،علوم و معارف قرآن کریم شامل سه اصل خداشناسی، معاد شناسی و نبوت شناسی را در این سوره به طور خلاصه بیان کرده است.
نامهای دیگر سوره حمد عبارتند از: فاتحه الکتاب، ام القرآن، سبع مثانی، وافیه، شافیه، اساس، صلاه، والحمد.
محور سوره حمد (( اهدنا الصراط المستقیم )) است.
فضیلت سوره حمد: حضرت محمد(ص) فرمودند: هر کس فاتحه الکتاب را بخواند مثل این است که (( فرقان، زبور، انجیل و تورات )) را خوانده است.
1. به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
شاید معنای اینکه می گویند: تمام قرآن در سوره حمد، و تمام سوره حمد در بسم الله، و تمام بسم الله در حرف (باء) خلاصه می شود، این باشد که آفرینش هستی و هدایت آن ، همه با استمداد از اوست. چنانکه رسالت پیامبر اکرم (ص) نیز با نام او آغاز گردید. * اقرا بسم ربک *
بسم الله نشانگر رنگ الهی و بیانگر جهت گیری توحیدی ماست. بسم الله رمز توحید و بقا و دوام و روز عشق به خدا و توکل به اوست و رمز خروج از تکبر و اظهار عجز به درگاه الهی است.
2. ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است
رب به کسی که هم مالک و صاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش آن نقش دارد گفته می شود. خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبرو پروردگار آن. پس همه هستی حرکت تکاملی دارد و در مسیری که خداوند معین کرده هدایت می شود.
3. (خداوندی که) بخشنده و بخشایشگر است
رحمان : به معنای کثرت و فراوانی رحمت الهی و رحمت عام خداوند است که شامل همه مخلوقات و همه بندگان اعم از مومن و کافر می شود
رحیم : رحمت خاص خداوند است که بیانگر رحمت جاودان و نعمت دائمی اوست که ویژه بندگان مومن است.
[ نظرات / امتیازها ]

سیماى سوره حمد
سوره‏ى حمد که نام دیگرش «فاتحة الکتاب» است، هفت آیه دارد(1) وتنها سوره‏اى است که بر هر مسلمانى واجب است روزانه ده بار آن را در نمازهاى شبانه روزى بخواند و در صورت ترک عمدى نماز او باطل است. «لاصلاة الاّ بفاتحة الکتاب»(2)
بنا به روایت جابربن عبداللّه انصارى از رسول اکرم صلى الله علیه وآله: این سوره بهترین سوره‏هاى قرآن است. و به نقل ابن عباس؛ سوره‏ى حمد اساس قرآن است. در حدیث نیز آمده است: اگر هفتاد مرتبه این سوره را بر مرده خواندید و زنده شد، تعجّب نکنید.(3)
از نامگذارى این سوره به «فاتحة الکتاب» توسط پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله،(4) معلوم مى‏شود که تمام آیات قرآن در زمان رسول خداصلى الله علیه وآله جمع آورى شده و به صورت کتاب در آمده است و به امر ایشان این سوره در آغاز و شروع کتاب (قرآن) قرار گرفته است.
همچنین در حدیث ثقلین مى‏خوانیم که پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود: «انّى تارک فیکم الثقلَین کتاب اللَّه و عترتى»(5) من دو چیز گرانبها در میان شما مى‏گذارم، کتاب خدا و خاندانم. از این حدیث نیز معلوم مى‏شود که آیات الهى در زمان پیامبرصلى الله علیه وآله به صورت «کتاب اللّه» جمع آورى شده و به همین نام در میان مسلمانان معروف و مشهور بوده است.
آیات سوره‏ى مبارکه فاتحه، اشاراتى در باره‏ى خداوند و صفات او، مسأله معاد، شناخت و درخواست رهروى در راه حقّ و قبول حاکمیت و ربوبیّت خداوند دارد. همچنین به ادامه‏ى راه اولیاى خدا، ابراز علاقه واز گمراهان و غضب‏شدگان اعلام بیزارى و انزجار شده است.
سوره‏ى حمد - همانند خود قرآن - مایه‏ى شفاست، هم شفاى دردهاى جسمانى و هم شفاى بیمارى‏هاى روحى.(6)
درسهاى تربیتى سوره‏ى حمد
قبل از تفسسیر سوره حمد سیمایى از درسهاى این سوره را ترسیم نموده و در صفحات بعد به شرح آن مى‏پردازیم؛
1- انسان در تلاوت سوره‏ى حمد با «بسم‏اللَّه» از غیر خدا قطع امید مى‏کند.
2- با «ربّ العالمین» و «مالک یوم الدین» احساس مى‏کند که مربوب و مملوک است و خودخواهى و غرور را کنار مى‏گذارد.
3- با کلمه «عالمین» میان خود و تمام هستى ارتباط برقرار مى‏کند.
4- با «الرّحمن الرّحیم» خود را در سایه لطف او مى‏داند.
5 - با «مالک یوم الدین» غفلتش از آینده زدوده مى‏شود.
6- با گفتن «ایّاک نعبد» ریا و شهرت طلبى را زایل مى‏کند.
7- با «ایّاک نستعین» از ابرقدرت‏ها نمى‏هراسد.
8 - از «انعمت» مى‏فهمد که نعمت‏ها به دست اوست.
9- با «اهدنا» رهسپارى در راه حقّ و طریق مستقیم را درخواست مى‏کند.
10- در «صراط الّذین انعمت علیهم» همبستگى خود را با پیروان حقّ اعلام مى‏کند.
11- با «غیر المغضوب علیهم» و «لا الضّالّین» بیزارى و برائت از باطل و اهل باطل را ابراز مى‏دارد.1) عدد هفت، عدد آسمان‏ها، ایّام هفته، طواف، سعى بین صفا ومروه و پرتاب سنگ به شیطان نیز مى‏باشد.
2) مستدرک، ج‏4، ح‏4365.
3) بحار، ج 92، ص 257.
4) عیون اخبار الرضا، ج‏2، ص‏27.
5) بحار، ج 2، ص 100.
6) علاّمه امینى‏قدس سره در تفسیر فاتحة الکتاب، روایات زیادى را در این زمینه نقل نموده است. [ نظرات / امتیازها ]

به نام خداوند هستی بخش مهربان
به نام وجودی که وجودم ز وجودش شده موجود [ نظرات / امتیازها ]

علی بن ابراهیم بسند های خود از حضرت باقر(ع) و حضرت صادق(ع) و حضرت موسی بن جعفر(ع) و حضرت رضا(ع) روایت کرده در تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم فرمودند ”باء” اشاره است به بها خدا و سین به سنا و میم به ملک و سلطنت پروردگار و الله ملجاء و پناه هر موجودیست و رحمن نعمت دهنده به تمام مخلوقات و رحیم نعمت عطا کردن به المومنین خاصه در عالم آخرت میباشد.
و نیز بسند خود از حضرت صادق(ع) روایت نموده فرمود: سزاوار است بسم الله بلند تلاوت بشود و همان آیه ای میباشد که اشاره فرمود به او در سوره بنی اسرائیل آیه 49 ”و اذا ذکرت فی القرآن وحده و لو علی ادبارهم نفورا ” ای پیغمبر زمانیکه که تلاوت قرآن نمایی خدا را به یگانگی یاد کن تا کافران پشت گردانیده و گریزان شوند [ نظرات / امتیازها ]

مقدمه برای سوره ی مبارکه ی حمد و تفسیر آیه ی یک:
با تفکر و تعمق در سوره ی مبارکه ی حمد که نخستین سوره ی قرآن کریم است و با دقت و توجه به پیوستگی و همبستگی شگفت انگیز آیه ها، عبارتها، کلمات و مفاهیم به کار رفته در آن در می یابیم که این سوره ی مبارکه در واقع طرح و نقشه ی کلی هدایت انسان است. طرح و نقشه ای که از جانب پروردگار رحمن و رحیم و مخصوص هدایت انسان هبوط کرده طراحی و ترسیم شده است. جایگاه ویژه ی این سوره در ابتدای قرآن و اطلاق القابی چون فاتحه الکتاب نیز موید همین موضوع است و نشان می دهد که این سوره نه تنها طرح و نقشه ی کلی و رئوس برنامه های هدایتی انسان است بلکه فهرست عناوین و سرفصلهای آخرین کتاب آسمانی نیز هست، و یکصد و سیزده سوره ای که پس از سوره ی مبارکه ی حمد آمده، درواقع شرح و بسط این سوره است.
اما پیش از آن که غواص دریای شگفت انگیز این سوره شویم ذکر مقدمه ای ضروری به نظر می رسد:
فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه انه هو التواب الرحیم
(پس پروردگار آدم به او کلماتی القا کرد و سپس توبه اش را پذیرفت همانا او توبه پذیر مهربان است)
هنگامی که آدم از مقام خود هبوط کرد و بیمناک و محزون و سرگردان به جابگاه سفلای خویش فرود آمد، رحمت واسعه ی الهی به صورت برنامه ای هدایتی و در قالب کلماتی که به او القا شد تجلی کرد. بدین ترتیب آدم که میان خود و خالق خود حجابی از ظلم افکنده و موجبات هبوط و ویرانی خود را فراهم کرده بود، طبق وعده ی پروردگار(قلنااهبطوا منها جمیعاً فاما یاتینکم منی هدیً فمن تبع هدای فلاخوف علیهم و لاهم یحزنون) و به لطف و رحمت او به طرح و نقشه ای دست یافت که بر اساس آن می توانست خود را از نو بسازد و با پیروی از آن نه تنها به مقام و جایگاه نخستین خویش، که به مقامات والاتری دست یابد.
اما این برنامه ی هدایتی و این کلمات معجزه گر و سازنده چه بود که آدم را از سیر قهقرایی و توقف و سرگشتگی در جریان هستی نجات داد؟ آیا این کلمات که از یکسو نیایش و خطاب آدم(ع) به خالق و معبود خویش است و از سوی دیگر نقشه ی الهی و آسمانی رستگاری اوست همان سوره ی مبارکه ی حمد نیست؟ آیا "مثانی" بودن سوره ی حمد بدین معنا نیست که این سوره مبارکه دو بار یا بر دو پیامبر، یکبار بر آدم(ع) و یک بار بر خاتم(ص) نازل شده است؟
(بسم الله الرحمن الرحیم)
ترجمه: به نام یکتاخدای گسترده مهرِ بنده نواز
مفهوم: روی آوردن به خدای یکتا- متوجه خدا شدن- عزم خدا کردن- به یاد خدا افتادن- مایوس شدن از غیر خدا- تغییر جهت دادن به یمت خدای بی شریک- آهنگ پاک کردن خانه ی دل از غیر خدا- التماس و تضرعی ضمنی که حکایت از پشیمانی دارد- ابراز آمادگی برای رها کردن همه ی دستاویزهای غیر خدایی- داوطلب شدن برای آمدن به قربانگاه خدایی که رحمن و رحیم است- اظهار و ابراز انسان به گرایش درونی اش به سوی خدای بی همتا- قصد و تصمیم و نیت بازگشت به سوی الله.
وقتی انسان می گوید "بسم الله الرحمن الرحیم"، معنایش این است که در مملکت وجود خویش پادشاهی همه ی پادشاهان پیشین را نفی می کند و سکه ی دلش را به نام "الله" می زند و بدین وسیله اظهار آمادگی می کند تا تغییر روش داده و در برابر حکومت حاکمی رحمن و رحیم سر تسلیم فرود آورد. بنابراین این آیه را می توان آیه ی توبه دانست زیرا تصمیم انسان را برای روی آوردن به خدا و پشت کردن به هرچه غیر اوست می رساند. "بسم الله الرحمن الرحیم" سخنی است از زبان بنده ای که قصد توبه دارد، بنده ای که نیت کرده است به سوی خالق بی شریکش بازگردد.
همانگونه که می دانیم این آیه آغازگر یکصد و سیزده سوره از سوره های قرآن است و تنها سوره ای که این آیه در ابتدای آن نیامده است سوره ی مبارکه ی توبه است. شاید دلیل این امر این باشد که مخاطبین اصلی سوره ی توبه کسانی هستند که به قصد و نیت توبه نرسیده اند و در واقع فضای اصلی سوره ی توبه تبشیر و تنذیر چنین کسانی است، بنابر این آیه ی "بسم الله الرحمن الرحیم" در ابتدای این سوره نیامده است. ممکن است این حذف آسمانی اشاره ای به این موضوع باشد که مخاطبین روی گردانده از حق سوره ی توبه، از ابتدایی ترین چیزی که برای اصلاحشان لازم است یعنی از قصد و تصمیم توبه خالی مانده اند. [ نظرات / امتیازها ]