1) سوره غاشیه سوره انذار و بشارت است و «غاشیه» همان روز قیامت است که بر مردم از هر سو احاطه پیدا مى‏کند و در این سوره قیامت را با شرح حال مردم توصیف مى‏کند از این جهت که به دو دسته تقسیم مى‏شوند سعیدها و شقى‏ها و هر طائفه‏اى در جایى که برایشان آماده شده مستقر مى‏گردند یکى در بهشت و دیگرى در دوزخ و رشته کلام بدینجا کشیده مى‏شود که رسول خدا (صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را دستور مى‏دهد که مردم را تذکر دهد به اینکه مقام ربوبى چه فنونى از تدبیر در این عالم بکار برده، فنونى که هر یک دلالت دارد بر ربوبیت او براى همه عالم و براى خصوص ایشان و اینکه بازگشتشان به سوى او و حسابرسى اعمالشان با او است، و این سوره به شهادت سیاقى که آیاتش دارد در مکه نازل شده است. [ نظرات / امتیازها ]

1) جمله «هل اتیک حدیث الغاشیة» استفهامی است اما نه به منظور سؤال جدی بلکه به منظور مهم جلوه دادن مطلب. [ نظرات / امتیازها ]

1) مراد از کلمه «غاشیه» روز قیامت است و اگر آن را غاشیه نامیده‏اند یا براى این است که انسانها را از هر جهت فرا مى‏گیرد هم چنان که در جاى دیگر درباره فراگیرى قیامت به طور شکفته و باز فرموده: «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً» (کهف/47)، و یا به قول بعضى‌ها (تفسیر فخر رازى، ج 31، ص 150) از این جهت است که مواقف و مناظر هولناکش ناگهان مردم را فرا مى‏گیرد و یا به خاطر این بوده که روز قیامت وجوه کفار را به عذاب خود فرا مى‏گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

2) معنای آیه این است که چهره‏هایى در آن روز از شدت اندوه و عذاب ذلیل و شرمسار است و این شرمسارى بر آن چهره‏ها فراگیر مى‏شود و «خشوع»، حالت و وصف انسان‏ها است ولى در این آیه به وجوه آنان نسبت داده و این بدان جهت است که چهره از هر عضو دیگرى حالت خشوع درونى را مى‏نمایاند. [ نظرات / امتیازها ]

3) مصدر «نصب» که اسم فاعل ناصبه از آن مشتق است به معنای تعب و کوفتگی است. [ نظرات / امتیازها ]

3) در این آیه کلمه «عاملة» خبر بعد از خبرى است که از وجوه داده. و همچنین کلمه «ناصبة» که بعد از عامله آمده، و نیز کلمات «تصلى» (غاشیه/4)، و «تسقی» (غاشیه/5)، و «لیس لهم» (غاشیه/6)، همه خبرهایى هستند براى کلمه «وجوه». [ نظرات / امتیازها ]

3) مراد از عمل و نصب، به قرینه اینکه در مقابل صفت اهل جنت یعنی جمله «لسعیها راضیة» (غاشیه/9) قرار گرفته، این است اهل دوزخ که خستگی تلاشی که در دنیاکردند از تنشان در نمی‏آید، به خلاف اهل بهشت که وقتى تلاش خود را سودمند مى‏یابند خستگى از تنشان بیرون مى‏آید، چون انسان هر تلاشى که در دنیا مى‏کند به منظور تامین سعادت خود مى‏کند، منظورش این است که به هدف خود نائل آید، و دوزخیان در قیامت مى‏بینند که آنچه در دنیا تلاش کردند بى‏نتیجه مانده و خردلى سودمند نبوده، هم چنان که در جاى دیگر فرموده: «وَ قَدِمْنا إِلى‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً» (فرقان/23)، در نتیجه از اعمالى که داشتند چیزى به جز خستگى عایدشان نمى‏شود، به خلاف اهل بهشت که از سعى و عمل خود راضیند، چون همه به صورت بهشت و راحتى مبدل گشت.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

6) بعضی (مجمع البیان، ج 10، ص 479) گفته‏اند: ضریع نام نوعی از تیغ‏ها است که به آن شبرق هم می‏گویند، و اهل حجاز آن را وقتی خشک شد ضریع می‏نامند، و ناگوارترین و تهوع‏آورترین گیاه است که هیچ حیوانی آن را نمی‏خورد، و شاید نامیدن آنچه در آتش است به نام ضریع، صرفا از نظر شباهت در شکل و خاصیت بوده باشد. [ نظرات / امتیازها ]

3) ابو عبد الله امام صادق (علیه‏السلام‏) فرمود: هر مسلمان ناصبی که با علی (علیه‏السلام‏) و دودمانش دشمنی می‏ورزد، هر چند اهل عبادت و ریاضت باشد، سرانجامش به این آیه است که می‏فرماید: «عامِلَةٌ ناصِبَةٌ تَصْلى‏ ناراً حامِیَةً» (غاشیه/3-4).

علامه طباطبایی: این روایت را صاحب کتاب ثواب الاعمال (ص 247، ح 3) هم با ذکر سند نقل کرده، به این عبارت که هر ناصبی هر چند اهل عبادت و ریاضت باشد سرانجام به این عاقبت مى‏رسد که آیه «عامِلَةٌ ناصِبَةٌ تَصْلى‏ ناراً حامِیَةً» بیانگر آن است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

6) رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) فرمود: ضریع چیزی است که در آتش دوزخ شبیه بخار که از صمغ صبر تلخ‏تر، و از جیفه متعفن بدبوتر، و از آتش سوزنده‏تر است، و نام ضریع را خدای تعالی بر آن نهاده.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1) این سوره بیست و شش آیه دارد و در مکّه نازل شده است.
«غاشیه» یکى از نام‏هاى قیامت است که در آیه اول این سوره و نام سوره نیز قرار گرفته است.
همانند دیگر سوره‏هاى مکى، این سوره نیز به حالات بهشتیان و دوزخیان در قیامت پرداخته و در مقام انذار مشرکان و بشارت به مؤمنان است.
آنگاه نشانه‏هاى قدرت الهى در آفرینش زمین و آسمان و برخى موجودات، بیان شده است، که هم استدلالى بر یگانگى مبدء هستى است و هم دلیلى بر قدرت خداوند بر آفرینش دوباره انسان‏ها در قیامت. و در پایان، پیامبرش را فرمان مى‏دهد تا همواره مردم را تذکّر دهد و ارشاد کند و البتّه بداند که قرار نیست همه به او ایمان آورند و خداوند اراده کرده است که انسان‏ها با اختیارشان راه خود را انتخاب نمایند. [ نظرات / امتیازها ]

1) «غاشیة» به معناى پوشاننده است، و منظور از آن، حادثه قیامت است که همه را تحت پوشش قرار مى‏دهد. [ نظرات / امتیازها ]

2) ممکن است مراد از «وجوه»، صاحبان وجوه و چهره‏هاى برجسته باشد، یعنى چهره‏هاى شاخص هر یک از دو گروه نیک و بد. [ نظرات / امتیازها ]

3) «عاملة» به معناى کوشنده و «ناصبة» به معناى کار پرمشقت است که انسان را خسته مى‏کند. [ نظرات / امتیازها ]

4) «حامیة» به معناى بسیار داغ. [ نظرات / امتیازها ]

5) «ءانیة» نهایت درجه سوزندگى است. [ نظرات / امتیازها ]

6) «ضریع» به فرموده پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) چیزى است در دوزخ شبیه به خار که از مردار بد بوتر و از آتش داغ‏تر و بسیار تلخ است.
شاید گذاردن نام «ضریع» بر این خار به خاطر آن باشد که خوردن آن انسان را به فریاد و تضرّع وادار مى‏کند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

3) کارهاى پر زحمت فراوانى در دنیا انجام مى‏شود ولى به خاطر آنکه اخلاص در آن نیست یا طبق دستور الهى انجام نشده است و یا با عجب و غرور و منت و گناه و شرک همراه بوده، حبط مى‏شود و هدر مى‏رود و در قیامت مورد بهره قرار نمى‏گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

3) در جهان بینى الهى، عنصر کار باید با عنصر هدف و جهت و عنصر رهبرى هم‏سو و مقدّس باشند. [ نظرات / امتیازها ]

2) در این آیه و آیه 8 به جای ذکر خوشحالی و ناراحتی افراد، اثر خوشحالی و ناراحتی را در چهره آنها بیان کرده است. شاید دلیلش این باشد که انسان در آن روز دیگر توانایی کتمان حق را ندارد و هر چه درونش است آشکار می شود، فلذا آثار گناه و اعمال نیک در چهره ها نمایان می شود.
در سوره الرحمن نیز آمده است که مجرمون در روز قیامت از چهره هایشان مشخص می شوند. شاید اشعار دارد به اینکه اثر عمل و ناراحتی فرد از عملش در چهره اش نمایان می شود. [ نظرات / امتیازها ]

3) همانند این آیه، آیات 103 تا 105 سوره کهف است و به نوعی شرح این آیه می باشند. در آن آیات آمده است: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالاً * الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فىِ الحْیَوةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ یحَسَبُونَ أَنَّهُمْ یحُسِنُونَ صُنْعًا * أُوْلَئکَ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِایَاتِ رَبِّهِمْ وَ لِقَائهِ فحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِیمُ لهَمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَزْنًا» می فرماید: خاسرترین انسانها کسانی هستند که تمام اعمالشان در دنیا باقی می ماند و در آخرت اثری ندارند مانند جمع کردن مال- تلاش برای زندگی مرفهانه و ... . این افراد در دنیا گمان می کردند که بهترین کارها را انجام می دادند ولی در اشتباه بودن و در نتیجه تمام اعمالشان حبط خواهد شد و در آخرت دچار خسران خواهند شد و در نامه اعمالشان وزنی برای اعمال خیر ندارند. [ نظرات / امتیازها ]

1) در آغاز این سوره به نام تازه‏اى در باره قیامت برخورد مى‏کنیم که آن" غاشیه" است، مى‏فرماید:
" آیا داستان غاشیه به تو رسیده است"؟! (هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ)" غاشیه" از ماده" غشاوة" به معنى پوشاندن است، انتخاب این نام براى قیامت به خاطر آن است که حوادث وحشتناک آن ناگهان همه را زیر پوشش خود قرار مى‏دهد.
بعضى گفته‏اند به خاطر آن است که خلق و اولین و آخرین در آن روز براى حساب جمع مى‏شوند.
و نیز گفته‏اند که منظور آتشى است که چهره‏هاى کفار و مجرمان را مى‏پوشاند.
ولى تفسیر اول از همه مناسبتر است.
[ نظرات / امتیازها ]

1) ظاهر این است که مخاطب در این آیه شخص پیامبر ص است و ذکر این جمله به صورت استفهام از شخص پیغمبر اکرم ص براى بیان عظمت و اهمیت آن روز بزرگ است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) " تصلى" از ماده" صلى" (بر وزن نفى) به معنى ورود در آتش و ماندن و سوختن با آن است‏..... [ نظرات / امتیازها ]

5) " آنیة" مؤنث" آنى" از ماده" انى" (بر وزن حلى) به معنى تاخیر افکندن است، و براى بیان فرا رسیدن وقت چیزى گفته مى‏شود، و در اینجا به معنى آب سوزانى است که حرارتش به منتها درجه رسیده است. [ نظرات / امتیازها ]

6) در اینکه" ضریع" چیست؟ مفسران تفسیرهاى گوناگونى دارند:
1- بعضى (تفسیر قرطبى جلد 10 صفحه 7119) گفته‏اند: نوعى خار است که به زمین مى‏چسبد، هنگامى که تر باشد قریش آن را" شبرق" مى‏نامیدند، و هنگامى که خشک مى‏شد آن را " ضریع" مى‏گفتند، گیاهى است سمى که هیچ حیوان و چهارپایى به آن نزدیک نمى‏شود.
2- خلیل از علماى لغت مى‏گوید:" ضریع":" گیاه سبز بدبویى است که از دریا بیرون مى‏افتد".
3- ابن عباس گفته است:" درختى است از آتش که اگر در دنیا باشد زمین و هر چه را بر آن است مى‏سوزاند"! ولى در حدیثى از پیغمبر اکرم ص مى‏خوانیم:" ضریع چیزى است که در آتش دوزخ، شبیه خار، تلخ‏تر از صبر، و متعفن‏تر از مردار، و سوزنده‏تر از آتش، خداوند آن را ضریع نام نهاده است" (الضریع شى‏ء یکون فى النار یشبه الشوک، اشد مرارة من الصبر، و انتن من الجیفة، و احر من النار، سماه اللَّه ضریعا).
4- بعضى (تفسیر قرطبى جلد 10 صفحه 7120) نیز گفته‏اند:" ضریع" طعامى است ذلت آفرین که دوزخیان براى رهایى از آن به درگاه خدا تضرع مى‏کنند (فراموش نکنیم که ماده" ضرع" به معنى ضعف و ذلت و خضوع است).
این تفسیرها با هم منافاتى ندارد و ممکن است در معنى این واژه جمع باشد. [ نظرات / امتیازها ]

1) سوره مبارکه غاشیه است که باز از سور مکیه قرآن است و مانند اغلب سوره های مکیه دارای آیاتی است کوتاه کوتاه، در آهنگ انذار و بیم دهندگی و ناظر به انسان و گناهان انسان در دنیا از یک طرف و به آثار گناهان در آخرت از طرف دیگر. با استفهام و پرسش آغاز می شود و مکرر گفته ایم که استفهام یا الفاظی که به صورت سؤال مطرح می شود حالت ابتدایی اینها (یعنی وقتی که یک عنایت فصاحت و بلاغتی در کار نباشد) همان سؤال عادی است. سؤال عادی یعنی یک کسی از کس دیگر چیزی را می پرسد که نمی داند، برای اینکه بداند. ولی این در حال عادی است یعنی یک سؤال ساده به این صورت است. انسان به منظورهای خاصی ]نیز از سؤال استفاده می کند.[ گاهی می خواهد یک مطلب را خیلی با قوت و نیرو وارد ذهن طرف کند. به جای این که مطلب را به او القا کند می خواهد از خود او اقرار بگیرد. یا می خواهد تعجب او را برانگیزد. یعنی منظور ، سؤال نیست که از او جوابی بخواهد، منظور بیشتر این است که مثلا تعجب طرف را برانگیزد یا اقرار از او بگیرد. به عنوان مثال، در یک جلسه ای که عده ای حضور دارند، میان شما و یک نفر مجادله ای می شود، بعد آن شخص بر خلاف انتظار از کوره در می رود، حرفهایی را که نباید بزند می زند. جلسه تمام می شود. بعد شما در کوچه به یکی از حضار که او هم در آن جا بوده می رسید و می گویید دیدی او با ما چه کرد؟ معلوم است که او آنجا بوده و دیده، چشمهایش باز بوده گوشهایش هم باز بوده. دیده که او چه کرده، و شنیده که چه گفته است. انسان در حال عادی وقتی که این «آیا دیدی» را به صورت سؤال ذکر می کند سؤال واقعی است. ولی در یک چنین حالی وقتی می خواهد اظهارتعجب کند یا می خواهد اقرار بگیرد یا می خواهد این حرف خودش را از زبان طرف بشنود، به صورت سؤال مطرح می کند: دیدی چه گفت؟ دیدی این آدم چه کرد؟ [ نظرات / امتیازها ]

1) در این جا از قیامت یا از حوادث قیامت به عنوان «غاشیه» نام برده شده است. غشیان به معنی فراگیرندگی است که در قرآن این کلمه زیاد به کار برده شده است به همین معنای در برگرفتن، احاطه کردن. دو عنایت در این جا ممکن است باشد که هر دو درست است. یکی اینکه ما در این عالم دنیا هیچ روزی و هیچ زمانی را نداریم که در برگیرنده همه مردمها باشد. همیشه هر زمانی یک عده کمی را در بر می گیرد، باقی دیگر را نه. روزهای گذشته، سال های گذشته و قرنهای گذشته مردمی را در برگرفته بود که مثلاً مردم زمان ما را در برنگرفته بود. قرن ما، ما را در برگرفته است، مردم گذشته و مردم آینده را در برنگرفته است. ولی همه این متفرق ها در این سلسله زمان، در قیامت در یک وضع حاضر ] قرار دارند،[ گذشته و آینده به گونه ای هستند که آن ظرف همه مردم را در بر گرفته، اولین و آخرین را در برگرفته است. پس خیلی قضیه بزرگ است. او در برگیرنده است که همه مردم، اولین و آخرین را یکجا در برگرفته است. گذشته ها و آینده هایی که در دنیا گذشته و آینده بودند، این گذشتگی و آیندگی از میانشان برداشته شده است. این یک معنا، که در سوره اذا وقعت الواقعه و سوره های دیگر به آن تصریح شده است: قل ان الاولین و الاخرین. لمجموعون الی میقات یوم معلوم (واقعه 05-94) اولین و آخرین، «جمع شده» و «گردآورده شده» در آن میقات و میعادگاه معین ]هست.[ پس، از این جهت او غاشیه است.
[ نظرات / امتیازها ]

1) ز یک جنبه دیگر هم آن روز برای عده ای از مردم غاشیه است و آن این است که گناهان اهل عذاب بر آنها احاطه می کند، دور آنها را می گیرد چون هر عملی که انسان در این دنیا مرتکب می شود، چه خوب و چه بد، تجسم یافته آن را در آن جهان می بیند یعنی خود عملش را مجسم در آن جا می بیند. مثل کسی که فرزند تولید می کند و این فرزندان می آیند دور و بر انسان را می گیرند اعمال دور انسان را می گیرد، با این تفاوت که کسی که فرزند دارد یک یا چند فرزند دور او را می گیرد اما اعمال انسان میلیون ها عمل دور انسان را می گیرد. عمل های خیر، آزادکننده و رهایی بخش انسان هستند، به منزله یک مرکوب برای انسان اند و به منزله پروبال برای انسان اند که انسان را پرواز می دهند و به حرکت در می آورند. اعمال شر بر عکس، مثل یک عده فرزندان افلیج اند که بار دوش انسان هستند و بر انسان احاطه می کنند و دور او را می گیرند آنچنان که دیگر منفذی برای وجود او باقی نمی گذارند.
در یک آیه قرآن می خوانیم که بلی من کسب سیئه و احاطت به خطیئته (بقره 18) آن کسی که کسب گناه کرده است، اکتسابش همه گناه بوده و خطیئات و خطایای او بر او احاطه کرده اند. ولی ما راجع به کارهای خیر تعبیر «احاطه» نداریم. احاطه مانند این که کرم ابریشم می تند و کار می کند ولی به دور خودش می تند، آنقدر به دور خودش می تند و می تند که ناگهان در آن وسط، خودش خفه می شود. گناهان انسان مثل حالت همین کرم ابریشم است، یعنی مثل این است که انسان هر چه گناه می کند مرتب دارد به دور خودش دیوار می کشد اما دیوارهای آتشین، تا آنجا که آخرین منفذها را هم بر خودش می بندد و دیگر راه بیرون آمدن ندارد.

در مورد جهنم آمده است که و ان جهنم لمحیطه بالکافرین (عنکبوت 45) ولی در مورد بهشت نگفته اند که بهشت محیط به ]مؤمنین[ است چون بهشت فضای باز و آزاد است نه زندان، و جهنم است که برای انسان زندان است. گناه، انسان را در زندان خودش محبوس می کند ولی طاعت به منزله بال است، انسان را با خودش حرکت و پرواز می دهد.
[ نظرات / امتیازها ]

3)
1- گروه اشقیا
در آن روز، آن روز غاشیه، آن روزی که همه مردم را در یک جا گرد آورده و آن روزی که گناهان اهل گناه بر آنها احاطه کرده است مردم دوچهره هستند. یعنی مردم را در دو چهره و در دو قیافه و از نظر کلی در دو گروه خواهی دید. گو این که گروه صلحا خودشان دو گروه هستند: گروه سابقین و گروه اصحاب یمین، ولی از یک نظر که حساب بکنیم گروه سعدا یک گروه اند و گروه اشقیا گروه دیگری؛ گروه مردود شده ها و شکست خورده ها و گروه موفق ها. اما درباره گروه اول می فرماید: وجوه یومئذ خاشعه چهره هایی سرافکنده، خاشع، شرمگین، شکست خورده. اینها چه کسانی و چگونه هستند؟ عامله ناصیه آیا اینها عمل نکرده اند یا عمل کرده اند؟ عمل کرده اند اما چه عملی؟ عملهایی کرده اند که جز نصب یعنی تعب و رنج و خستگی چیزی به آنها نرسیده. نتیجه اعمالشان فرسوده کردن خودشان است. عامله ناصبه عمل کننده هایی ناصب، در تعب، فرسوده، رنج کشیده، خسته شده، دست خالی از نظر کار خیر. تصلی ناراً حامیه اینها می رسند یا می رسانند خود را (که باز همان تجسم اعمالشان است) به آتشی حامی، داغ. هر آتشی داغ است، ما آتش سرد نداریم، اما می خواهد بگوید که اگر آن آتش با آتشهای دیگر مقایسه شود این آتش های دیگر باید گفت آتش نیست، اینها آتش سردند آن، آتش گرم است. تسقی من عین انیه . تشنه است، که خداوند انسان را با فطرت سیری ناپذیر آفریده است که سیراب نمی شود مگر به معرفت خدا، وصال حق، ذکر خدا و یاد خدا. ولی چون آنچه که آشامیده اند حقیقت نبوده بلکه باطل بوده است، در آنجا از چشمه ای جوشان نوشانیده می شوند. لیس له طعام الا من ضریع.

تغذیه روحی انسان از عمل خود
به کمک روایات از یک جهت و دلایل علمی از جهت دیگر، این مطلب مسلم شده است که آنچه در آن جهان هست جز مکتسبات این جهان چیزی نیست. مثلا در مورد غیبت چنین فرمود (ظاهراً حدیث نبوی است): الغیبه ادام کلاب النار غیبت خورش سگان جهنم است؛ یعنی آن کسی که امروز روحش دارد از غیبت تغذیه می کند ]الان به صورت یک سگ جهنمی درآمده و دارد از این مردار می خورد.[ این خودش یک حقیقتی است: انسان با هر عملی از اعمال خودش به نوعی روحا تغذیه می کند. وقتی که انسان دارد غیبت می کند خیال می کند که دارد حرف می زند و فقط به مخاطب تحویل می دهد، حساب آن را نمی کند که بیش از مقداری که دیگری تحویل می گیرد خودش تحویل می گیرد.

در ]تفسیر[ آیه سوره مطففین گفتیم که انسان نسبت به عمل خودش، هم عامل است هم معمول. آدم خیال می کند وقتی عمل می کند او عامل و عمل کننده است و عمل معمول است یعنی این فاعل است و او مفعول، این علت است و او معلول. قرآن می فرماید انسان هر عملی که مرتکب می شود، در همان حال که او علت است و عملش معلول، عملش هم علت است و خودش معلول. یعنی اگر او عمل را می سازد عمل هم او را می سازد. انسان از عمل خودش واقعا به نوعی تغذیه می کند، یعنی حرف زدن برای انسان نوعی چیز خوردن است، گوش کردن نوع دیگر چیز خوردن است، نگاه کردن نوع دیگر چیز خوردن است، فکر کردن نوع دیگر چیز خوردن است. تمام اینها غذا می شود ولی نه غذای جسمانی، غذای غیر جسمانی برای روح انسان. آن کسی که غیبت می کند همین الان به صورت یک سگ درآمده است و دارد گوشت دیگران را می خورد. این که فرمود غیبت خورش سگهای جهنم است یعنی شخص غیبت کننده همین الان که اینجا هست ]این گونه است[، الان به صورت یک سگ جهنمی درآمده است و دارد از این مردار می خورد (ولا یعتب بعضکم بعضا ایحب احدکم ان یأکل لحم اخیه میتاً)(حجرات21) همین الان دارد مثل یک سگ که روی یک مردار افتاده است گوشت مردار را می خورد. در قیامت هم همین است.

ولی یک چیزهایی هست که انسان وقتی که با آنها تغذیه می کند زمانی که بیرون می رود واقعا احساس می کند که نیرو گرفت، پر و بال پیداکرد. انسان وقتی که از یک معلم یک درس یاد می گیرد، یک حقایقی را یاد می گیرد، حکمت عملی را یاد می گیرد، حکمت نظری را یاد می گیرد، مطلبی را می شنود که قلب او را روشن می کند، زمانی که از آن جا بیرون می رود حالتش درست حالت آدمی است که قبلا گرسنه بوده و رمق نداشته و بعد یک غذای مقوی خورده است (مثل کسی که روزه هفده ساعته را گرفته، بعد موقع افطار رسیده و یک غذای مقوی حسابی خورده، حس می کند که نیرو گرفته). با شنیدن این گونه حقایق و وارد شدن این امور در روحش واقعاً نشاط پیدا می کند. یا وقتی که انسان یک کار نیکی انجام می دهد: عبادتی می کند، قرآنی می خواند، دعایی می خواند، قدم خیری برای مردم برمی دارد، خدمتی می کند برای رضای خدا، احسانی می کند، بعد احساس سبک بالی می کند.

برعکس، آدم وقتی که مدتی مثلا دو ساعت غیبت می کند، در وقتی که غیبت می کند یک نوع لذت نفرت آوری هم دارد و یک لذت نفرت آوری می برد (مثل این که وقتی انسان یک شیء بدبو را دارد می خورد، هم لذت می برد هم از بویش متعفن است) ولی بعد از دو ساعت که کارش تمام می شود بیشتر احساس ناراحتی و اضطراب می کند. آن شبه غذاست. از آن نظر که انسان می خورد غذاست، از آن نظر که اگر تا قیامت هم بخورد سیر نمی شود بلکه گرسنه تر می شود شبه غذاست. یوم نقول لجهنم هل امتلأت و تقول هل من مزید(ق03) به جهنم می گوییم پر شدی؟ می گوید هنوز هم هست؟ بدهید. در این راه ها انسان این جور می شود؟ خودش تبدیل می شود به یک جهنم. اینها غذاست چون انسان می خورد، شبه غذاست چون در انسان سیری ایجاد نمی کند، هرچه می خورد انگار چیزی نخورده، بلکه گرسنه تر می شود و رنج بیشتری نصیبش می شود.

لهذا می فرماید برای اینها در آن جا هم طعامی نیست مگر از ضریع. ضرع و مضارع و مانند اینها به معنی «مشابه» است. ضریع در این جا یعنی چیزی شبه غذا. در عربستان یک نوع خار بوده است که تلخ و بدبو بوده که حیوان اگر از اینها می خورد هیچ تغذیه نمی کرد، به آن می گفتند ضریع، یعنی چیزی که شباهت به گیاه دارد ولی خاصیت گیاه را ندارد. آنچه که در آن دنیا هست چون در این دنیا اسم و لغت ندارد، قهراً یک لغتی که شبیه و نظیر آن باشد می آورند. آنها هم غذا و طعامی ندارند مگر از چیزی که شبیه غذاست، هم خوردنی است هم سیر نکردنی، چون بعد می فرماید: لایسمن ولایغنی من جوع تا آخر دنیا هم که از آن غذا بخوری نه یک ذره چاقت می کند و نه یه ذره گرسنگی ات را رفع می کند. اینها برخی چهره هاست.

2. گروه سعدا
ولی چهره های دیگری نقطأ مقابل اینهاست: وجوه یومئذ ناعمه و چهره هایی در این روز ناعم و نعمت زاست، نعمت و انعام و رحمت از این چهره ها می بارد. آن چهره ها هر مقدار سرشکسته و ناراضی و پشیمان بودند، این چهره ها برعکس، راضی و خشنودند، لسعیها راضیه ولی به چه علت راضی است؟ این رضایت از کجا پیدا شده؟ آیا قرعه به نامش اصابت کرده؟ نه، آنجا قرعه کشی نیست. آیا همین جور بی حساب، یک مرغ روی سرشان پرواز کرده، گفته اند روی سر هر کس نشست ]او غرق در نعمت می شود و[ تصادفاً روی سر این نشست؟ نه، این حرفها نیست، بلکه لسعیها به دلیل مساعی، به دلیل اعمال، به دلیل کوششهایی که در دنیا کرده است (و ان لیس للانسان الا ما سعی (نجم 93) این جا راضی و خشنود است، برعکس آن گروه اول که عامله ناصبه بود. درباره اینها تعبیر «سعی» کرده، درباره آنها تعبیر «عمل». ولی آن جا می گوید عمل ناصب، عملهای خستگی آور و رنج آور. او هم عمل کرده ولی از عملش جز رنج نصیبش نشده، این عمل کرده ولی از عمل خودش رضا و خشنودی نصیبش شده است. به اعمال خودش که نگاه می کند راضی و خشنود است که ما وقت خودمان را تلف نکردیم، عمر خودمان را بیهوده صرف نکردیم.
[ نظرات / امتیازها ]

1) این سوره دارای چند فراز است. در نخستین فراز،سخن از رستاخیز و عظمت آن به میان آمده است و مردم در دو چهره معرّفی شده‌اند:

1-تیره بختان که چهره‌هایی ننگین‌ و ذلّت بار دارند.آنان کسانی هستند که در دنیا رنجی بیهوده برده و آتش سوزان دوزخ را برای خویشتن خریده‌اند و از هر گونه آسایش‌ و لذّتی در آن محرومند.

2-نیکبختان که دارای چهرهایی‌ شاداب و مسرورند و از تلاش و کوشش‌ خهود راضی و خشنودند و در بهشت برین‌ جای گرفته‌اند:بهشتی که از هر گونه کاستی‌ به دور است و سخن بیهوده‌ای در آن به‌ گوش نمی‌رسد...چشمه‌ها در آن جاری‌ است...تختهایی بلند در آن نهاده شده است‌ و بالشها در کنار یکدیگر قرار گرفته و فرشها گسترده شده‌اند..!

در فراز دوّم،بخشی از نشانه‌های‌ قدرت خدا مطرح شده و به آفرینش شتر، آسمان،کوهها و زمین اشارت رفته است تا انسانها از این رهگذر به قدرت پروردگار توجّه یابند.

در سوّمین فراز،وظیفهء پیامبر در برابر مردم که همان تبلیغ رسالت و پند دادن و یاد آوری است مطرح گردیده و به این نکته‌ اشاره شده است که این پند و یاد آوری، برای همگان سودمند است جز برای کسانی‌ که از حق و حقیقت روی گردانده و کفر وزریده‌اند که آنان هرگز در برابر حق تسلیم‌ نمی‌شوند،از این رو خداوند در روز رستخیز آنان را به سخت ترین عذابها کیفر خواهد کرد.

در پایان سوره از واقعیت دیگری سخن‌ به میان آمده و آن این است که در روز واپسین‌ همگان بسوی خدا باز می‌گردند و بررسی‌ اعمال آنان تنها بر عهدهء خداست. [ نظرات / امتیازها ]

1) از امام صادق علیه السلام نقل شده است که‌ فرمود:«من أدمن قراءة هل أتاک حدیث‌ الغاشیة فی فرائضه أو نوافله غشّاه اللّه‌ برحمته فی الدنیا و الآخرة و أعطاه الأمن یوم‌ القیامة من عذاب النّار»1هر کس در نمازهای‌ واجب یا مستحب خود بر خواندن سورهء
«هل أتاک حدیث الغاشیة»

مداومت کند، خداوند او را در دنیا و آخرت زیر پوشش‌ رحمت خود در می‌آورد و روز رستاخیز از عذاب آتش ایمنش می‌دارد. [ نظرات / امتیازها ]

1) بازگویی صحنه های هولناک و مجازات شدید روز قیامت: آیات 1تا 7
آیه 1: آیا خبر قیامت (که از نامهای آن غاشیه است و سختی ها و تر س های آن، مردم را فراگیرد)به تو رسیده است.
[ نظرات / امتیازها ]

1) محتوی این سوره بر سه محور دور میزند: 1- معاد و سرانجام مجرمان و مومنان2- توحید و توجه به نشانه های خدا در خلقت3- نبوت و بیان گوشه ای از وظایف پیامبر (ص) [ نظرات / امتیازها ]

6) ضریع: ضریع طعام اهل جهنم است که نه سیر می کند و نه فربه می گرداند با توجه به آیه 6و 7سوره غاشیه [ نظرات / امتیازها ]

1) حضرت امام صادق علیه السلام فرموده اند : « هر که سوره هل اتاک حدیث الغاشیه را همیشه در نمازهای واجب یا مستحب بخواند خدا در دنیا و آخرت او را از رحمت و مهربانی بهره مند می گرداند و روز قیامت او را از عذاب و شکنجه آتش ایمن و آسوده می نماید . [ نظرات / امتیازها ]

1)


آری، منکران لجوج ربوبیت آفریدگار، برای خدا حق تشریع هم قائل نمی­شوند و به جای عمل به دستورات و فرامین پروردگار، مطابق هوای نفس و منافع زودگذر مادی خویش عمل می­کنند و مسلماً چنین عملی، نتیجه­ای جز خستگی نخواهد داشت. در نقطه مقابل، کسانی که به ربوبیت آفریدگار مؤمن باشند، اعمالشان مطابق تشریع پروردگار و منتهی به جزای خیر است و در رویداد فراگیر قیامت، از سعی خویش در دنیا راضی و خشنود خواهند بود و این رضایت در چهره­هایشان هویدا خواهد شد.

با اندک توجهی به کیفیت آفرینش، تدبیر و ربوبیت را از خالقیت جدا نخواهیم پنداشت و گرفتار کفر به ربوبیت نمی­گردیم. کیفیت خلق شتران، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و تسطیح زمین، به وضوح بر ربوبیت خالق آنها دلالت دارد؛ بدین ترتیب، با این وجود چه جایی برای کفر به ربوبیت الهی باقی خواهد بود؟

به رغم این، می­بینیم که کسانی بر کفر به ربوبیت پافشاری می­کنند؛ تا جایی که رسول مکرم و شفیق اسلام(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) را به اصرار وامی­دارند، اما خدای متعالی چنین ره می­نماید که تذکر کافی است و نیازی به اصرار نیست؛ زیرا بازگشت همگان به سوی خداست و حساب همگان بر عهده خداست. بنابراین هر کس از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی رویگردان باشد و به ربوبیت خدا کفر ورزد، به عذابی سخت گرفتار خواهد شد.

رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت

در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند.

[ نظرات / امتیازها ]

1)


این سوره دارای دو سیاق است: آیه ۱ – ۱۶ و آیه ۱۷ – ۲۶٫

وجه گسست سیاق دوم از سیاق نخست: انفصال ادبی و مفهومی آیه ۱۷ از آیات پیشین.

پیوست درونی سیاق دوم: این سیاق دارای دو مطلب است: آیه ۱۷ تا ۲۰ و ۲۱ تا ۲۶٫ قرینه اتصال سیاقی این دو دسته، وجود «فاء» و وابستگی مفهومی دسته دوم به دسته نخست است. بدین بیان که امر به تذکر (فذکر) در دسته دوم، در ادامه دسته نخست، معنای روشنی دارد و با قطع نظر از دسته اول، مبهم خواهد بود.

[ نظرات / امتیازها ]

1)

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق نخست

فضای سخن: این سیاق در فضای انجام اعمالی خارج از چارچوب قوانین الهی است. در نقطه مقابلِ سعی و تلاشی که مطابق قوانین الهی است؛ به قرینه بجا بودن آیات، بویژه (…عاملة ناصبة… لسعیها راضیة…).
جهت هدایتی: آیه ۱ به صورت مجمل از رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۲ تا ۱۶ این مجمل را در دو فراز با معرفی دو گروه در این رویداد تفصیل داده است. فراز نخست از آیه ۲ تا ۷ و فراز دوم از آیه ۸ تا ۱۶٫

‌أ. فراز نخست: آیه ۲ از چهره­هایی خوار و زبون در رویداد فراگیر قیامت سخن گفته است. آیه ۳ آنان را با وصف «عمل­کننده رنجور» معرفی کرده و آیات ۴ تا ۷ به عذاب سخت آنان اشاره کرده است.

‌ب. فراز دوم: آیه ۸ از چهره­هایی خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۹ آنان را با وصف «رضایتمندی از تلاش خود» معرفی کرده و آیات ۱۰ تا ۱۶ به پاداش آنان اشاره کرده است.

وحدت اسلوب بیانی این دو فراز، راهنمای خوبی برای کشف جهت هدایتی این سیاق است: «اقسام چهره­­ها در رویداد فراگیر قیامت: چهره­هایی خوار و زبون که از اعمالشان جز رنج، نصیبی نبرده­اند و عذاب می­شوند و چهره­هایی خرم و شاداب که از تلاش خویش رضایت دارند و پاداش می­گیرند».

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق دوم

فضای سخن: مطلب اول از این سیاق در فضای انکار ربوبیت پروردگار بجاست. مطلب دوم از این سیاق، تابع مطلب نخست است. بجا بودن آیات این مطلب، قرینه­ای بر اصرار رسول حق(صلی‏الله‏علیه‏وآله) بر ایمان آوردن کافران به ربوبیت است و بی­تردید، اصرار آن حضرت ناشی از لجاجت کافران است. بدین ترتیب، فضای این سیاق، انکار لجوجانه ربوبیت است.
جهت هدایتی: نخستین گام در تشخیص جهت هدایتی این سیاق، فهم منسجم هر یک از مطالب آن است:

‌أ. مطلب نخست: آیات این مطلب با لحنی توبیخ­آمیز، از عدم توجه به کیفیت آفرینش شتر، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و گسترده شدن زمین سؤال می­کند. هدف چیست؟ از تکرار واژه «کیف» می­توان فهمید که هدف، توجه دادن به تدبیر مشهود در خلق این پدیده­هاست. آری، اصل آفرینش از کیفیت آفرینش جدا نیست و به همین دلیل، خلق از تدبیر جدا نیست و نیز آفریدگار، پروردگار هم هست.

‌ب. مطلب دوم: رویکرد آیه ۲۱ و ۲۲ فرمان تذکر به رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و تثبیت آن حضرت در جایگاه تذکر است. رویکرد آیه ۲۳ تا ۲۶ تهدید پشت­کنندگان به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کافران به دعوت آن حضرت است. ارتباط این دو رویکرد روشن است؛ هرچند که سیاق سوره حاکی از اصالت رویکرد دوم است.

ربوبیت خدای خالق (مطلب اول)، محتوای تذکری است که رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) بر آن فرمان یافته است (مطلب دوم). بدین ترتیب، جهت هدایتی این سیاق چنین است: «تهدید پشت­کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی: کسانی که به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت خدای خالق، پشت می­کنند و کفر می­ورزند، منتظر عذاب سخت خدا در روز قیامت باشند».

فضای سخن و جهت هدایتی سوره

فضای سخن: براساس آنچه گذشت، فضای کلی سوره آن است که برخی ربوبیت خدای خالق را قبول ندارند و در نتیجه، اعمالشان مطابق قوانین الهی نیست. تشریع، از شئون ربوبیت است و منکران ربوبیت خدا برای او حق تشریع قائل نمی­شوند و مطابق شریعت الهی عمل نمی­کنند. آنان بر این اعتقاد و رفتار غلط پای می­فشرند و به تذکر پیامبر خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی نیز بی­اعتنایی می­کنند.
جهت هدایتی: برای دستیابی به جهت هدایتی سوره باید به ارتباط دو سیاق توجه شود:

در سیاق اول می­خوانیم که در رویداد فراگیر قیامت، چهره­هایی خوار و زبون و چهره­هایی خرم و شاداب­اند. گروه نخست، کسانی هستند که از عمل خویش در دنیا بهره­ای جز خستگی نصیبشان نشده است و گروه دوم، کسانی­اند که از سعی و تلاش خویش در دنیا راضی و خشنودند. از محتوای این سیاق، علت این وضعیت مشخص نمی­شود و سیاق دوم، علت آن را نشان می­دهد. در این سیاق، سخن از کسانی است که از تذکر پیامبر خدا(صلی‏الله‏علیه‏وآله) برای هدایت به ربوبیت رویگردان هستند و به ربوبیت خدای خالق کفر می­ورزند.

اقتضای انسجام دو سیاق در یک سوره آن است که همینان چهره­های خوار و زبون در رویداد فراگیر «غاشیه» باشند و در نقطه مقابل، پذیرندگان تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و مؤمنان به ربوبیت خدای خالق، چهره­های خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت باشند.

گفتنی است که در محتوای سوره، جنبه انذار بر تبشیر غلبه دارد. از این رو جهت هدایتی سوره با این بیان قابل طرح است: «رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت: در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند».

[۱]. تقابل «عاملة ناصبة» با «لسعیها راضیة» می­فهماند که ظرف «عاملة»، دنیا و ظرف «ناصبة»، آخرت است (المیزان، ج۲۰، ص۲۷۳).

[ نظرات / امتیازها ]

1)

فضای سخن: براساس آنچه گذشت، فضای کلی سوره آن است که برخی ربوبیت خدای خالق را قبول ندارند و در نتیجه، اعمالشان مطابق قوانین الهی نیست. تشریع، از شئون ربوبیت است و منکران ربوبیت خدا برای او حق تشریع قائل نمی­شوند و مطابق شریعت الهی عمل نمی­کنند. آنان بر این اعتقاد و رفتار غلط پای می­فشرند و به تذکر پیامبر خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی نیز بی­اعتنایی می­کنند.
جهت هدایتی: برای دستیابی به جهت هدایتی سوره باید به ارتباط دو سیاق توجه شود:

در سیاق اول می­خوانیم که در رویداد فراگیر قیامت، چهره­هایی خوار و زبون و چهره­هایی خرم و شاداب­اند. گروه نخست، کسانی هستند که از عمل خویش در دنیا بهره­ای جز خستگی نصیبشان نشده است و گروه دوم، کسانی­اند که از سعی و تلاش خویش در دنیا راضی و خشنودند. از محتوای این سیاق، علت این وضعیت مشخص نمی­شود و سیاق دوم، علت آن را نشان می­دهد. در این سیاق، سخن از کسانی است که از تذکر پیامبر خدا(صلی‏الله‏علیه‏وآله) برای هدایت به ربوبیت رویگردان هستند و به ربوبیت خدای خالق کفر می­ورزند.

اقتضای انسجام دو سیاق در یک سوره آن است که همینان چهره­های خوار و زبون در رویداد فراگیر «غاشیه» باشند و در نقطه مقابل، پذیرندگان تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و مؤمنان به ربوبیت خدای خالق، چهره­های خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت باشند.

گفتنی است که در محتوای سوره، جنبه انذار بر تبشیر غلبه دارد. از این رو جهت هدایتی سوره با این بیان قابل طرح است: «رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت: در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند».

[۱]. تقابل «عاملة ناصبة» با «لسعیها راضیة» می­فهماند که ظرف «عاملة»، دنیا و ظرف «ناصبة»، آخرت است (المیزان، ج۲۰، ص۲۷۳). [ نظرات / امتیازها ]

1)

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق نخست

فضای سخن: این سیاق در فضای انجام اعمالی خارج از چارچوب قوانین الهی است. در نقطه مقابلِ سعی و تلاشی که مطابق قوانین الهی است؛ به قرینه بجا بودن آیات، بویژه (…عاملة ناصبة… لسعیها راضیة…).
جهت هدایتی: آیه ۱ به صورت مجمل از رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۲ تا ۱۶ این مجمل را در دو فراز با معرفی دو گروه در این رویداد تفصیل داده است. فراز نخست از آیه ۲ تا ۷ و فراز دوم از آیه ۸ تا ۱۶٫

‌أ. فراز نخست: آیه ۲ از چهره­هایی خوار و زبون در رویداد فراگیر قیامت سخن گفته است. آیه ۳ آنان را با وصف «عمل­کننده رنجور» معرفی کرده و آیات ۴ تا ۷ به عذاب سخت آنان اشاره کرده است.

‌ب. فراز دوم: آیه ۸ از چهره­هایی خرم و شاداب در رویداد فراگیر قیامت سخن به میان آورده است. آیه ۹ آنان را با وصف «رضایتمندی از تلاش خود» معرفی کرده و آیات ۱۰ تا ۱۶ به پاداش آنان اشاره کرده است.

وحدت اسلوب بیانی این دو فراز، راهنمای خوبی برای کشف جهت هدایتی این سیاق است: «اقسام چهره­­ها در رویداد فراگیر قیامت: چهره­هایی خوار و زبون که از اعمالشان جز رنج، نصیبی نبرده­اند و عذاب می­شوند و چهره­هایی خرم و شاداب که از تلاش خویش رضایت دارند و پاداش می­گیرند».

فضای سخن و جهت هدایتی سیاق دوم

فضای سخن: مطلب اول از این سیاق در فضای انکار ربوبیت پروردگار بجاست. مطلب دوم از این سیاق، تابع مطلب نخست است. بجا بودن آیات این مطلب، قرینه­ای بر اصرار رسول حق(صلی‏الله‏علیه‏وآله) بر ایمان آوردن کافران به ربوبیت است و بی­تردید، اصرار آن حضرت ناشی از لجاجت کافران است. بدین ترتیب، فضای این سیاق، انکار لجوجانه ربوبیت است.
جهت هدایتی: نخستین گام در تشخیص جهت هدایتی این سیاق، فهم منسجم هر یک از مطالب آن است:

‌أ. مطلب نخست: آیات این مطلب با لحنی توبیخ­آمیز، از عدم توجه به کیفیت آفرینش شتر، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و گسترده شدن زمین سؤال می­کند. هدف چیست؟ از تکرار واژه «کیف» می­توان فهمید که هدف، توجه دادن به تدبیر مشهود در خلق این پدیده­هاست. آری، اصل آفرینش از کیفیت آفرینش جدا نیست و به همین دلیل، خلق از تدبیر جدا نیست و نیز آفریدگار، پروردگار هم هست.

‌ب. مطلب دوم: رویکرد آیه ۲۱ و ۲۲ فرمان تذکر به رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و تثبیت آن حضرت در جایگاه تذکر است. رویکرد آیه ۲۳ تا ۲۶ تهدید پشت­کنندگان به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کافران به دعوت آن حضرت است. ارتباط این دو رویکرد روشن است؛ هرچند که سیاق سوره حاکی از اصالت رویکرد دوم است.

ربوبیت خدای خالق (مطلب اول)، محتوای تذکری است که رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) بر آن فرمان یافته است (مطلب دوم). بدین ترتیب، جهت هدایتی این سیاق چنین است: «تهدید پشت­کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی: کسانی که به تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت خدای خالق، پشت می­کنند و کفر می­ورزند، منتظر عذاب سخت خدا در روز قیامت باشند». [ نظرات / امتیازها ]

1)

این سوره دارای دو سیاق است: آیه ۱ – ۱۶ و آیه ۱۷ – ۲۶٫

وجه گسست سیاق دوم از سیاق نخست: انفصال ادبی و مفهومی آیه ۱۷ از آیات پیشین.

پیوست درونی سیاق دوم: این سیاق دارای دو مطلب است: آیه ۱۷ تا ۲۰ و ۲۱ تا ۲۶٫ قرینه اتصال سیاقی این دو دسته، وجود «فاء» و وابستگی مفهومی دسته دوم به دسته نخست است. بدین بیان که امر به تذکر (فذکر) در دسته دوم، در ادامه دسته نخست، معنای روشنی دارد و با قطع نظر از دسته اول، مبهم خواهد بود. [ نظرات / امتیازها ]

1)
آری، منکران لجوج ربوبیت آفریدگار، برای خدا حق تشریع هم قائل نمی­شوند و به جای عمل به دستورات و فرامین پروردگار، مطابق هوای نفس و منافع زودگذر مادی خویش عمل می­کنند و مسلماً چنین عملی، نتیجه­ای جز خستگی نخواهد داشت. در نقطه مقابل، کسانی که به ربوبیت آفریدگار مؤمن باشند، اعمالشان مطابق تشریع پروردگار و منتهی به جزای خیر است و در رویداد فراگیر قیامت، از سعی خویش در دنیا راضی و خشنود خواهند بود و این رضایت در چهره­هایشان هویدا خواهد شد.

با اندک توجهی به کیفیت آفرینش، تدبیر و ربوبیت را از خالقیت جدا نخواهیم پنداشت و گرفتار کفر به ربوبیت نمی­گردیم. کیفیت خلق شتران، برافراشتن آسمان، نصب کوهها و تسطیح زمین، به وضوح بر ربوبیت خالق آنها دلالت دارد؛ بدین ترتیب، با این وجود چه جایی برای کفر به ربوبیت الهی باقی خواهد بود؟

به رغم این، می­بینیم که کسانی بر کفر به ربوبیت پافشاری می­کنند؛ تا جایی که رسول مکرم و شفیق اسلام(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) را به اصرار وامی­دارند، اما خدای متعالی چنین ره می­نماید که تذکر کافی است و نیازی به اصرار نیست؛ زیرا بازگشت همگان به سوی خداست و حساب همگان بر عهده خداست. بنابراین هر کس از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت الهی رویگردان باشد و به ربوبیت خدا کفر ورزد، به عذابی سخت گرفتار خواهد شد.

رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) و کفر به ربوبیت

در رویداد فراگیر قیامت، کسانی که به تذکر پیامبر(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله) برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می­کنند و کفر می­ورزند، صاحب چهره­هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت، بهره­ای ندارند و به سختی عذاب می­شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می­پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می­آورند، صاحب چهره­هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می­رسند.
[ نظرات / امتیازها ]

1)

در تقسیم بندی سوره می‌توان سوره را سه دسته در نظر گرفت که دسته سوم که «فذکر» است به هر دو دسته قبلی متفرع باشد، در دسته اول روز قیامت را گفته و در دسته دوم ربوبیت را گفته، وقتی که دسته سوم به دو دسته اول و دوم متفرع می‌شود، پیام سوره می‌شود:

پیامبر! تو به مردم تذکر بده به اینکه ربوبیت را قبول کنید والا در روز قیامت شما همان وجوه یومئذ خاشعه خواهید بود. و این یک نگاهی دقیق به آنچه که گفته شده است، اضافه می‌کند و آن اینکه در بیان قبلی گفته شد: تذکر پیامبر به ربوبیت ولی با این بیان می‌شود: تذکر پیامبر به ربوبیت و به قیامت. [ نظرات / امتیازها ]

1)

تهدید پشت کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی.

کسانی که به تذکر رسول خدا برای هدایت به ربوبیت خدای خالق پشت می‌کنند و کفر می‌ورزند، منتظر عذاب سخت خدا در روز قیامت باشند.

شاید کسی سوال کند که در دسته دوم سیاق دوم، شما جهت را در «تولی و کفر» جستجو کردید و در آخر جهت هدایتی شد تهدید پشت کنندگان به تذکر نبوی و کافران به توحید ربوبی؛ سرّ این مسئله در چیست؟

سرّ این مسئله به ارتباط دو سیاق در سوره برمی‌گردد، یعنی در سیاق اول دو وجوه خاشعه و یک وجوه ناعمه وجود داشت، در ادامه و در دسته اول سیاق دوم با وجوه خاشعه کار داشت و در دسته دوم این سیاق هم با «لست علیهم بمصیطر» به ما خبر می‌دهد که در واقع تذکر دادن پیامبر به نقطه‌ای رسیده که حضرت مستعصل است که چرا مردم ایمان نمی‌آروند، یعنی ایشان انتظار دارند که آنها ایمان بیاورند ولی اینها ایمان نمی‌آروند.

و باز در ادامه چیزی که حلقه وصل سیاق دوم با سیاق اول می‌شود: همین آیات مَنْ تَوَلَّى وَکَفَرَ (٢٣)فَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الأکْبَرَ (٢۴)إِنَّ إِلَیْنَا إِیَابَهُمْ (٢۵)ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا حِسَابَهُمْ (٢۶)

و از این حلقه وصل دو سیاق می‌توان فهمید که جهت کدام سمت است.

سیاق دوم سرّ تقسم انسانها به دو دسته «خاشعه» و «ناعمه» در «حدیث الغاشیه» که در سیاق اول مطرح شده است را بیان می‌کند که سرّ آن پشت کردن به تذکر پیامبر مبنی بر توحید ربوبی است. یعنی هر سه مفهوم اعتقادی توحید و نبوت و معاد در سوره با ترکیب زیبایی در سوره وجود دارند.

کسانی در قیامت دارای وجوه خاشعه هستند که به تذکر پیامبر پشت کردند و به توحید ربوبی کافر شدند.

بنابراین با توجه به ارتباط دو سیاق جهت هدایتی این گونه بیان می‌شود:

[ نظرات / امتیازها ]

1)


رویداد فراگیر قیامت، روز ظهور نتیجه رویگردانی از تذکر رسول خدا و کفر به ربوبیت.

در رویداد فراگیر قیامت کسانی که به تذکر پیامبر برای هدایت به ربوبیت آفریدگار پشت می‌کنند و کفر می‌ورزند، صاحب چهره‌هایی زبون هستند و از اعمال خود جز ملالت بهره‌ای ندارند و به سختی عذاب می‌شوند و کسانی که تذکر آن حضرت را می‌پذیرند و به ربوبیت آفریدگار ایمان می‌آورند، صاحب چهره‌هایی شاداب هستند و از تلاش خود خشنودند و به پاداشی بسیار نیکو می‌رسند.
[ نظرات / امتیازها ]

2) بسم الله الرحمن الرحیم
‏ در متون اسلامی ـ قرآنی، صریحاً زبان حال (علائم غیر کلامی) گویاتر از زبان گفتاری به حساب می‌آید. قرآن، ‏صحنه قیامت را با تصویری از چهره‌ها یاد می‌کند ( صالحی ,1388) ‏
همانطور که در این آیه گناهکاران با چهره هایی زبون نشان داده می شوند , در آیه 8 این سوره نیز نیکوکاران با چهره ‏هایی شادمان به تصویر در می آیند و این موضوع از ویژگی های مهم و تأثیرگذار قرآن کریم است .این موضوع در ‏علوم روانشناسی و ارتباطات نیز به اثبات رسیده است که علائم غیر کلامی یا بهتر بگوییم پیام های تصویری گویاتر , ‏آموزنده تر و مؤثرتر از مطالب کلامی و گفتاری هستند.‏
[ نظرات / امتیازها ]

1) بسم الله الرحمن الرحیم
غشا بمعنى پوشیدن و پوشانیدن آمده و یکى از اسماء قیامت غاشیه است و قیامت را غاشیه نامیده باعتبار آنکه عذاب کفّار را فرا میگیرد. خطاب برسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم است که آیا تو خبر دار شده‏اى از حکایت غاشیه؟ [ نظرات / امتیازها ]

1) سوره غاشیه در مکه نازل شده و شامل بیست و شش آیه و هفتاد و دو کلمه و سیصد و هشتاد و یک حرف میباشد.
در خواص و ثواب تلاوت این سوره ابن بابویه از حضرت صادق(ع) روایت کرده فرمود: هر کس سوره غاشیه را در نمازهای واجب و مستحب تلاوت کند خداوند در دنیا رحمت خود را باو بپوشاند و در آخرت او را از عذاب دوزخ ایمن دارد.

در خواص القرآن از پیغمبر اکرم(ص) روایت کرده فرمود هر کس این سوره را قرائت کند خداوند حسابش را آسان گرداند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]