1- شفاعت تکوینی که معلوم است از تمامى اسباب کونى سر مى زند و همه اسباب نزد خداوند شفیع هستند. چون میان خدا و مسبب خود واسطه اند.
2- شفاعت تشریعی و مربوط به احکام (که معلوم است اگر واقع شود در دایره تکلیف و مجازات واقع می شود) دو قسم است:
الف) شفاعتی که در دنیا اثر گذارد.
1- توبه از گناه که خود از شفیعان است چون باعث آمرزش گناهان است.
2- ایمان به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) است.
3- عمل صالح.
4- قرآن کریم.
5- هر چیزی که با عمل صالح ارتباطى دارد مانند مسجدها و امکنه شریفه و متبرکه و ایام شریفه و انبیا و رسولان خداوند که براى امت خود طلب مغفرت مى کنند.
6- ملائکه که براى مؤمنین طلب مغفرت مى کنند.
7- خود مؤمنین که براى خود و براى برادران ایمانى خود استغفار مى کنند.
1- انبیا (علیهم السلام).
2- ملائکه.
3- شهدا.
4-مومنین.
توضیح : توبه از گناه: همچنانکه فرمود: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ وَ أَنِیبُوا إِلى رَبِّکُمْ» (زمر/54) که عمومیت این آیه حتى شرک را هم شامل می شود و قبلا هم گفتیم که توبه شرک را هم از بین مى برد.
ایمان به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله): درباره اش فرموده است: «آمِنُوا بِرَسُولِهِ تا آنجا که مى فرماید: یَغْفِرْ لَکُمْ، به رسول او ایمان بیاورید تا چه و چه و چه و اینکه گناهانتان را بیامرزد» (حدید/28).
عمل صالح: درباره اش فرموده است: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ» (مائده/9) و «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ» (مائده/35) و آیات قرآنى در این باره بسیار است.
قرآن کریم: خودش در این باره فرموده است: «یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» (مائده/16).
هر چیزی که با عمل صالح ارتباطى دارد: همچنانکه درباره انبیا فرموده است: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِیماً» (نسا/64).
ملائکه: همچنانکه فرموده است: «الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا» (غافر/7) و «وَ الْمَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ أَلا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (شوری/5).
خود مؤمنین: خداى تعالى از ایشان حکایت کرده است که مى گویند: «وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا» (بقره/286).
انبیا (علیهم السلام): قرآن کریم درباره شفاعتشان مى فرماید: «وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ، تا آنجا که مى فرماید وَ لا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضى» (انبیا/28) که یکى از آنان حضرت عیسى بن مریم (علیه السلام) است که در روز قیامت شفاعت مى کند. نیز مىفرماید «وَ لا یَمْلِکُ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ» (زخرف/86). و این دو آیه شریفه علاوه بر اینکه دلالت مى کنند بر شفاعت انبیا، دلالت بر شفاعت ملائکه نیز دارند چون در این دو آیه گفتگو از فرزند خدا بود که مشرکین ملائکه را دختران خدا مى پنداشتند و یهود و نصارى مسیح و عزیر را پسر خدا مى پنداشتند.
ملائکه: قرآن کریم درباره شفاعت کردن آنان مى فرماید: «وَ کَمْ مِنْ مَلَکٍ فِی السَّماواتِ لا تُغْنِی شَفاعَتُهُمْ شَیْئاً إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَرْضى» (نجم/26) و «یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلًا یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ» (طه/110).
شهدا: آیه «وَ لا یَمْلِکُ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ» (زخرف/86) دلالت بر آن دارد. چون این طائفه نیز به حق شهادت دادند. پس هر شهیدى شفیعى است که مالک شهادت است، چیزى که هست این شهادت همانطور که در سوره فاتحه گفتیم و به زودى در تفسیر آیه «وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ» (بقره/143) نیز خواهیم گفت مربوط به اعمال است نه شهادت به معناى کشته شدن در میدان جنگ.
مومنین: براى اینکه خداى تعالى خبر داده است که مؤمنین نیز در روز قیامت ملحق به شهدا می شوند و فرموده است: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ» (حدید/19) که ان شاء اللَّه به زودى بیانش خواهد آمد.
[ بستن توضیحات ]