1) در این سوره رسول گرامى خود را دستور مى‏دهد به اینکه از شر وسواس خناس، به خدا پناه ببرد، و به طورى که از روایات وارده در شان نزول آن استفاده مى‏شود این سوره در مدینه نازل شده، بلکه از آن روایات بر مى‏آید که این سوره و سوره قبلیش هر دو با هم نازل شده‏اند. [ نظرات / امتیازها ]

1) طبع آدمى چنین است که وقتى شرى به او متوجه مى‏شود و جان او را تهدید مى‏کند، و در خود نیروى دفع آن را نمى‏بیند به کسى پناهنده مى‏شود که نیروى دفع آن را دارد، تا او وى را در رفع آن شر کفایت کند، و انسان در اینگونه موارد به یکى از سه پناه، پناهنده مى‏شود:

یا به ربى پناه مى‏برد که مدبر امر او و مربى او است، و در تمامى حوائجش از کوچک و بزرگ به او رجوع مى‏کند، در این هنگام هم که چنین شرى متوجه او شده و بقاى او را تهدید مى‏کند به وى پناهنده مى‏شود تا آن شر را دفع کرده بقایش را تضمین کند، و از میان آن سه پناهگاه، این یکى سببى است فى نفسه تام در سببیت.
دومین پناه، کسى است که داراى سلطنت و قوتى کافى باشد.
در این میان سبب سومى است و آن عبارت است از الهى که معبود واقعى باشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

2) طبع آدمى چنین است که وقتى شرى به او متوجه مى‏شود و جان او را تهدید مى‏کند، و در خود نیروى دفع آن را نمى‏بیند به کسى پناهنده مى‏شود که نیروى دفع آن را دارد، تا او وى را در رفع آن شر کفایت کند، و انسان در اینگونه موارد به یکى از سه پناه، پناهنده مى‏شود:

یا به ربى پناه مى‏برد که مدبر امر او و مربى او است.

دومین پناه، کسى است که داراى سلطنت و قوتى کافى باشد، و حکمى نافذ داشته باشد، به طورى که هر کس از هر شرى بدو پناهنده شود و او بتواند با اعمال قدرت و سلطنتش آن را دفع کند، نظیر پادشاهان (و امثال ایشان)، این سبب هم سببى است مستقل و تام در سببیت.

در این میان سبب سومى است و آن عبارت است از الهى که معبود واقعى باشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

3) طبع آدمى چنین است که وقتى شرى به او متوجه مى‏شود و جان او را تهدید مى‏کند، و در خود نیروى دفع آن را نمى‏بیند به کسى پناهنده مى‏شود که نیروى دفع آن را دارد، تا او وى را در رفع آن شر کفایت کند، و انسان در اینگونه موارد به یکى از سه پناه، پناهنده مى‏شود:

یا به ربى پناه مى‏برد که مدبر امر او و مربى او است.

دومین پناه، کسى است که داراى سلطنت و قوتى کافى باشد.

در این میان سبب سومى است و آن عبارت است از الهى که معبود واقعى باشد، چون لازمه معبودیت اله و مخصوصا اگر الهى واحد و بى شریک باشد، این است که بنده خود را براى خود خالص سازد، یعنى جز او کسى را نخواند و در هیچ یک از حوائجش جز به او مراجعه ننماید، جز آنچه او اراده مى‏کند اراده نکند، و جز آنچه او مى‏خواهد عمل نکند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) در مجمع البیان(ج 10، ص 570)، آمده که کلمه «وسواس» به معناى حدیث نفس است، به نحوى که گویى صدایى آهسته است که بگوش مى‏رسد. [ نظرات / امتیازها ]

4) کلمه «خناس» صیغه مبالغه از مصدر «خنوس» است که به معناى اختفاى بعد از ظهور است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) در مجمع البیان، آمده که کلمه «وسواس» مانند کلمه «وسوسه» مصدر خواهد بود، و دیگران(روح المعانى، ج 30، ص 286) آن را مصدرى سماعى و بر خلاف قاعده دانسته‏اند، چون قاعده اقتضا مى‏کرد «واو» اول این کلمه به کسره خوانده شود، هم چنان که حرف اول مصدر سایر افعال چهار حرفى به کسره خوانده مى‏شود، مثلا مى‏گویند: «دحرج، یدحرج، دحراجا و زلزل، یزلزل زلزالا» و به هر حال ظاهر این آیه- همانطور که دیگران نیز استظهار کرده‏اند- این است که: مراد از این مصدر معناى وصفى است، که مانند جمله «زید عدل- زید عدالت است» به منظور مبالغه به صیغه مصدر تعبیر شده است.
و از بعضى(روح المعانى، ج 30، ص 286) نقل شده که اصلا کلمه مورد بحث را صفت دانسته‏اند، نه مصدر. [ نظرات / امتیازها ]

1) امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: جبرئیل نزد رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمد در حالى که آن جناب بیمار بود، پس آن جناب را با دو سوره «قُلْ أَعُوذُ» و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»(اخلاص/1) افسون نموده، سپس گفت: «بسم اللَّه ارقیک و اللَّه یشفیک من کل داء یؤذیک خذها فلتهنیک- من تو را به نام خدا افسون مى‏کنم، و خدا تو را از هر دردى که آزارت دهد شفا مى‏دهد، بگیر این را که گوارایت باد» پس رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) گفت: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ...».

علامه طباطبایی: بعضى از روایاتى که در شان نزول این سوره وارد شده در بحث روایتى گذشته گذشت.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

5) این آیه صفت «وسواس خناس» است‏. [ نظرات / امتیازها ]

5) مراد از «صدور ناس» محل وسوسه شیطان است، چون شعور و ادراک آدمى به حسب استعمال شایع، به قلب آدمى نسبت داده مى‏شود که در قفسه سینه قرار دارد، و قرآن هم در این باب فرموده: «وَ لکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ»(حج/46). [ نظرات / امتیازها ]

6) این آیه بیان «وسواس خناس» است، و در آن به این معنا اشاره شده که بعضى از مردم کسانى هستند که از شدت انحراف، خود شیطانى شده و در زمره شیطانها قرار گرفته‏اند، هم چنان که قرآن در جاى دیگر نیز فرموده: «شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ»(انعام/112).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: شیطان پوزه خود را بر قلب هر انسانى خواهد گذاشت، اگر انسان به یاد خدا بیفتد، او مى‏گریزد و دور مى‏شود، و اما اگر خدا را از یاد ببرد، دلش را مى‏خورد، این است معناى وسواس خناس‏.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

5) رسول خدا(صل‍ی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرموده: هیچ مؤمنى نیست مگر آنکه براى قلبش در سینه‏اش دو گوش هست، از یک گوش فرشته بر او مى‏خواند و مى‏دمد، و از گوش دیگرش وسواس خناس بر او مى‏خواند، خداى تعالى به وسیله فرشته او را تایید مى‏کند، و این همان است که فرموده: «وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ- ایشان را به روحى از ناحیه خود تایید مى‏کند»(مجادله/22).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: وقتى آیه «وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ»(آل عمران/135)، نازل شد ابلیس به بالاى کوهى در مکه رفت که آن را کوه «ثویر» مى‏نامند. و به بلندترین آوازش عفریت‏هاى خود را صدا زد، همه نزدش جمع شدند، پرسیدند اى بزرگ ما مگر چه شده که ما را نزد خود خواندى؟ گفت: این آیه نازل شده، کدامیک از شما است که اثر آن را خنثى سازد، عفریتى از شیطانها برخاست و گفت: من از این راه آن را خنثى مى‏کنم. شیطان گفت: نه، این کار از تو بر نمى‏آید. عفریتى دیگر برخاست و مثل همان سخن را گفت، و مثل آن پاسخ را شنید.
وسواس خناس گفت: این کار را به من واگذار، پرسید از چه راهى آن را خنثى خواهى کرد؟ گفت: به آنان وعده مى‏دهم، آرزومندشان مى‏کنم تا مرتکب خطا و گناه شوند، وقتى در گناه واقع شدند، استغفار را از یادشان مى‏برم. شیطان گفت: آرى تو، به درد این کار مى‏خورى، و او را موکل بر این ماموریت کرد، تا روز قیامت.

علامه طباطبایی: در اوائل جلد هشتم این کتاب گفتارى در این باره گذشت.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1) در قرآن، بیش از 300 مرتبه کلمه «قل» آمده که بسیارى از آنها فرمان خداوند به پیامبر است و در پاسخ مخالفان یا موافقان مى‏باشد. [ نظرات / امتیازها ]

1) گفتنِ کلمه «اعوذ» براى نجات از خطرات کافى نیست، بلکه باید در عمل نیز از عوامل خطرساز دورى کرد. وگرنه خانه را در مسیر سیل ساختن و نوشتن «اعوذ باللّه من السّیل» بر سر در خانه به منزله مسخره است. کسى که مى‏گوید: «اعوذ باللّه»، باید در عمل نیز از سرچشمه‏هاى فساد دورى کند. [ نظرات / امتیازها ]

1) اول چیزى که محسوس انسان است، رشد و تکامل و تربیت اوست، {ربّ النّاس} بعد سیاست و تدبیر و حکومت. «ملک النّاس» (ناس/2) و همین که رشد او بالا رفت عبادت و پرستش است. «اله النّاس» (ناس/3) [ نظرات / امتیازها ]

4) کلمه «وسواس» هم به معناى موجود وسوسه‏گر مى‏آید و هم به معناى وسوسه و خطورات و افکار ناروا، ولى در اینجا به معناى وسوسه‏گر است [ نظرات / امتیازها ]

1) به کسى باید پناه برد که اسرار و وسوسه‏هاى درونى را مى‏شناسد. «یعلم خائنة الاعین و ما تخفى الصدور» (غافر/19) او از خیانت چشم‏ها و آنچه سینه‏ها پنهان مى‏کند آگاه است. [ نظرات / امتیازها ]

1) در اول قرآن با «بسم اللّه» از خدا استمداد کردیم و در آخر قرآن نیز به خدا پناه مى‏بریم. [ نظرات / امتیازها ]

1) در قرآن بارها از انسان انتقاد شده است که هرگاه گرفتار مى‏شود دعا مى‏کند و پناهندگى مى‏خواهد و همین که خطر رفع شد، گویا ما را نمى‏شناسد. (یونس/11) [ نظرات / امتیازها ]

1) در این سوره چون وسوسه درون روح و قلب انسان جاى مى‏گیرد و با ایمان و عقل و فکر ما بازى مى‏کند، سه بار نام خداوند یاد شده است: «ربّ النّاس، ملک النّاس، اله النّاس» اما در سوره فلق که شرور خارج از سینه‏هاست، یکبار نام خداوند مطرح است. «ربّ الفلق» آرى خطر انحراف فکرى و تأثیر آن در روح به مراتب بیشتر از خطرات خارجى است و دشمنان فرهنگى و فکرى، از دشمنان نظامى و اقتصادى مرموزتر و خطرناکترند [ نظرات / امتیازها ]

4) «خنّاس» از «خنوس» به معناى پنهان شدن و عقب نشینى است. [ نظرات / امتیازها ]

4) حضرت على (علیه‌السلام) مى‏فرماید: شیطان با ظاهرنمایى حق و باطل را بهم در مى‏آمیزد و بدین شکل بر طرفداران خود غالب مى‏شود. «فهنا لک یستولى الشیطان على اولیائه»

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) حالا که شیطان، خنّاس است، آنقدر مى‏رود و مى‏آید تا موفق شود، ما هم باید یاد خدا را زیاد کنیم [ نظرات / امتیازها ]

4) پیامبر (صلى‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: شیطان بر دل انسان آرمیده است، هرگاه یاد خدا کند پنهان مى‏شود و هرگاه غافل شود او را وسوسه مى‏کند. «فاذا ذکر العبد اللّه خنّس... و اذا غفل وسوس»

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

4) کسانى که دیگران را به تردید و وسوسه مى‏اندازند، کار شیطانى مى‏کنند. مخالفان حضرت صالح به مردم مى‏گفتند: آیا شما علم دارید که صالح پیامبر است؟ و با این کلام در مردم تردید به وجود مى‏آوردند. «أتعلمون انّ صالحاً مرسل» (اعراف/75) [ نظرات / امتیازها ]

4) «خنّاس» از «خنوس» به معناى پنهان شدن و عقب نشینى است. شیطان هم خودش مخفى است و هم کارش، اگر وسوسه او علنى باشد بر مردم مسلط نمى‏شود، ولى با تظاهر و توجیه در لباس زیبا جلوه مى‏کند و موفق مى‏شود. [ نظرات / امتیازها ]

1) حالا که او «ربّ النّاس» است، پس شیوه‏هاى تربیتى دیگران را نپذیریم. حالا که او «ملک النّاس» است، پس خود را برده دیگران قرار ندهیم و حالا که او «اله النّاس» است، پس به غیر او دل نبندیم و این تفکر و اعتقاد بهترین وسیله پناهندگى از وسوسه‏هاست. [ نظرات / امتیازها ]

1) «ناس» در «ربّ النّاس - ملک النّاس - اله النّاس» اشاره به آن است که ربوبیّت، حاکمیّت و الوهیّت خداوند عام است و اختصاص به فرد یا گروه یا نژاد خاصى از بشر ندارد. [ نظرات / امتیازها ]

1) اول «ربّ النّاس» آمد، بعد «ملک النّاس» و سپس «اله النّاس»، شاید به خاطر آن که آنچه به فطرت نزدیکتر و ملموس‏تر است، پناهندگى به مربى است: «ربّ النّاس»
چنانکه کودکان به هنگام خطر اول صداى مادر مى‏زنند، سپس کسى که قدرت دارد، «ملک النّاس» و در مرحله بعد سرچشمه رحمت و حیات. «اله النّاس» [ نظرات / امتیازها ]

4) در روایات آمده است که شیطان از قبول توبه انسان از سوى خداوند ناراحت شد. یاران خود را جمع و از آنان استمداد کرد. هر کدام مطلبى گفتند، ولى یکى از آنها گفت: من انسان را وسوسه مى‏کنم و توبه را از یادش مى‏برم. ابلیس این طرح فراموشى توبه را پسندید.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

5) وسوسه شیطان نسبت به حضرت آدم و سایر اولیاى خدا در حدّ القا و پرتاب وسوسه است: «فوسوس الیه الشیطان» (طه/120)، «القى الشیطان فى امنیّته» (حج/52) اما نسبت به عموم مردم، ورود و نفوذ وسوسه در دل و جان آنهاست. «یوسوس فى صدور النّاس» البته نه به شکل سلطه بر دل انسان به گونه‏اى که راه گریزى از آن نباشد. زیرا قرآن در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «ان الّذین اتقوا اذا مسهّم طائف من الشیطان تذکّروا فاذا هم مبصرون» (اعراف/201) هنگامى که شیطان‏ها به سراغ افراد باتقوا مى‏روند تا از طریق تماس، آنان را وسوسه کنند، آنان متوجه شده و اجازه نفوذ نمى‏دهند. [ نظرات / امتیازها ]

6) آنکه در سینه و قلب و روح مردم وسوسه مى‏کند، ممکن است از نژاد جن و شیطان باشد یا از نژاد انسان. آرى تطمیع‏ها و وعده‏ها، امروز و فردا کردن‏ها از جمله راههاى وسوسه است [ نظرات / امتیازها ]

1) خداوند به نیازهاى انسان و خطراتى که او را تهدید مى‏کند آگاه است، ولى شیوه تربیت الهى آن است که انسان نیاز و استمداد و پناهندگى خود را به زبان آورد و فقر و احتیاج را به خود تلقین کند تا روحیه تواضع و تعبّد و تسلیم در او شکوفا شود. {قل اعوذ...} [ نظرات / امتیازها ]

5) به گفته پیامبر اکرم‏ (صلى‌الله‌علیه‌وآله) خاطرات و وسوسه‏هایى که بى‏اختیار بر انسان عارض مى‏شود، مادامى که از طرف انسان عملى صورت نگیرد، چیزى بر او نیست. «وضع عن امّتى ما حدّثت به نفسها ما لم یعمل به او یتکلّم»

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1) آشنایى با این سوره

در پرتو لطف و مهر او، در آستانه آخرین بوستان قرآن ایستاده ایم، و بر آن هستیم تا به شناسنامه اش بنگریم:

نام این سوره

نام این سوره را «ناس» خوانده اند.

در این سوره فروفرستنده قرآن روى سخن را به بنده محبوب بارگاه اش مى کند و به او فرمان مى دهد که از شرّ وسوسه گر نهانى، به پروردگار مردم پناه برد. نام این سوره از همان آیه نخست اقتباس شده است.

2 - فرودگاه آن

این سوره بسان سوره پیش، در مدینه بر جان نازنین پیامبرِ دانش و آزادى فرود آمده ست. این دو سوره را «معوّذ تین» نیز خوانده اند، چرا که در آغازِ هر دو، به پیامبر و مردم خداجو فرمان داده مى شود که از شرور و فتنه هاى حسودان و افسونگران به خدا پناه برند.

این سوره پس از سوره «فلق» و پیش از «اخلاص» فرود آمده است.

3 - شمار آیه ها و واژه هاى آن

این سوره داراى 6 آیه است؛ و نیز از 20 واژه و 80 حرف شکل گرفته است.

4 - پاداش تلاوت آن

از حضرت باقر آورده اند که در مورد فضیلت و پاداش تلاوت این سوره فرمود: پیامبر گرامى سخت بیمار شد. دو فرشته گرانقدر، جبرئیل و میکائیل به عیادت آن حضرت آمدند. یکى از آن دو کنار سر او نشست و دیگرى کنار پاى آن بزرگوار. جبرئیل سوره «فلق» را خواند و به وسیله آن پیامبر را در پناه پدیدآورنده هستى قرار داد، و میکائیل نیز با تلاوت سوره ناس چنین کرد.(371)

در روایت دیگرى آورده اند که آن بزرگوار از درد بیمارى ناله و دادخواهى مى کرد که فرشته وحى آمد و به وسیله سه سوره «فلق»، «ناس» و «اخلاص» همه شرور و ناراحتى ها را از آن حضرت دور ساخت و او را در پناه خدا قرار داد و گفت: موجودات پلید و شرور را به نام خدا از وجود گرانمایه ات دور مى سازم و از دردى که تو را بیازارد از بارگاه او برایت سلامتى و شفا مى خواهم، بگیر آن را که گوارایت باد. آن گاه به تلاوت این سوره پرداخت که: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ،قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ، مَلِکِ النَّاسِ، إِلهِ النَّاسِ...

5 - دورنمایى از این سوره

مفاهیم این سوره چیزى شبیه به محتواى سوره پیش است، چرا که در هر دو، پیامبر گرامى به عنوان الگو و سرمشق و نمونه پرجاذبه پروا و ایمان و سمبل اخلاص و راستى و بزرگ پرچمدار آزادى و آزادگى و رعایت حرمت و حقوق انسان و احیاگر کرامت او، فرمان مى یابد تا از همه شرور و فتنه هاى زیانبار و آفت ها به خدا پناه برد و به امت خویش با گفتار و عمل بیاموزد که انسان به هر اندازه از نظر موقعیت علمى و اخلاقى پر فراز باشد و در اوجى باشد که خدا او را نمونه اخلاق و معنویت و مدارا و نرمخویى و بشردوستى و خداپرستى وصف کند، باز هم باید هماره به او پناه برد، تا انسان هاى آگاه و کمال طلب بیاموزند که در زندگى چقدر آسب پذیرند

دریابند که هماره در خطر تیرگى ها و تاریکى ها،

در خطر شرارت افسونگران رنگارنگ،

در خطر مشاوران و اطرافیان تاریک اندیش و حسود،

در خطر شرارت حسودان و بداندیشان،

در خطر گمراهگرى چاپلوسان و متملقان و بت سازان،

در خطر وسوسه گران آشکار و نهان از هر گروه و قماشى هستند و جز با ایمان و راستى و درستى و رعایت حقوق خدا و بندگانش و جز با محاسبه از نفس و محاسبه پذیرى از دیگران و پناه بردن به ذات بى همتاى او، افق تیره و تار است و راه نجاتى نیست. [ نظرات / امتیازها ]

1)
1 - خداوند، به پیامبر(ص) فرمان داد که خود را در پناه او قرار دهد.

قل أعوذ بربّ الناس

2 - لزوم به زبان آوردن استعاذه

قل أعوذ بربّ الناس

3 - خداوند، مالک مردم و تدبیرکننده امور آنان

بربّ الناس

«ربّ» بر «مالک»، «سَرْور»، «مدّبر» و «مربّى» اطلاق مى شود. (لسان العرب)

4 - توصیف خداوند، به تدبیرکننده امور مردم، از آداب استعاذه به خداوند

قل أعوذ بربّ الناس

5 - خداوند، آموزنده الفاظ استعاذه به پیامبر(ص)

قل

6 - پیامبر(ص)، در معرض آسیب و خطر و نیازمند امداد الهى

قل أعوذ بربّ الناس

7 - خداوند، بر حفاظت انسان ها از خطرها و آسیب ها توانا است.

قل أعوذ بربّ الناس

8 - توجّه به ربوبیت خداوند و حاکمیت تدبیر او بر امور مردم، وادارسازنده انسان هابه استعاذه و دلگرم کننده پناهندگان به او است.

قل أعوذ بربّ الناس
[ نظرات / امتیازها ]

2)
1 - خداوند، زمام دار مردم و فرمان رواى آنان است.

ملک الناس

«ملک»; یعنى، کسى که در شؤون مردم با امر و نهى خود، دخل و تصرف کند. این کلمه، ویژه اداره موجودات عاقل است. و از این جهت است که «ملک الناس» گفته مى شود; ولى «مَلِک الأشیاء» گفته نمى شود. (مفردات راغب)

2 - خداوند، به دلیل حاکمیت و تسلّط بر مردم، بر محافظت آنان از خطرها و مهارکردن حوادث زیان بار، توانا است.

قل أعوذ بربّ الناس . ملک الناس

3 - خداوند، بر تربیت و تدبیر امور مردم، تسلّط کامل دارد.

بربّ الناس . ملک الناس

ترتیب ذکرى دو وصف خداوند، ممکن است به نکته یادشده اشاره داشته باشد.

4 - توصیف خداوند به فرمان رواى مردم، از آداب استعاذه به درگاه او است.

قل أعوذ بربّ الناس . ملک الناس

5 - مردم، باید تنها به فرمان خداوند گردن نهاده، فرمان روایى او را پذیرا باشند.

ملک الناس

توصیف خداوند به فرمان رواى مردم، بیانگر این حقیقت است که فرمان رواى حقیقى، او است و مردم نباید مطیع کسى جز او باشند.

6 - توجّه به حاکمیت فرمان هاى الهى بر انسان، برانگیزاننده او به پناه بردن به خداوند و اطمینان بخش و دلگرم کننده پناه آورندگان است.

قل أعوذ ... ملک الناس
[ نظرات / امتیازها ]

3)
1 - خداوند، معبود حقیقى مردم است.

إلـه الناس

2 - مردم، باید تنها خداوند را عبادت کرده و او را «إلـه» خود بدانند.

إلـه الناس

3 - توجّه به انحصار الوهیت در خداوند، زمینه ساز باور به قدرت او بر پناه دادن انسان در مشکلات

قل أعوذ ... إلـه الناس

4 - مالکیت خداوند بر مردم، از نوع مالکیت معبود بر بندگان است.

ملک الناس . إلـه الناس

ترتیب ذکرى دو وصف «ملک» و «إلـه»، ممکن است اشاره به نکته یادشده داشته باشد.

5 - توصیف خداوند به معبود حقیقى و شایسته مردم، از آداب استعاذه به درگاه او است.

قل أعوذ ... إلـه الناس
[ نظرات / امتیازها ]

4)
1 - پیامبر(ص)، مورد هجوم وسوسه هاى پى گیر دشمنانى بود که مقاصد سوء خود را پوشیده نگه مى داشتند.

من شرّ الوسواس الخنّاس

«وسوسه» به معناى تصورات پست است (مفردات). به شرّى که به قلب خطور کند و نیز به آنچه خیرى در آن نباشد، «وسواس» گفته مى شود (مصباح). کلمه «وسواس» اسم مصدر «وسوسة» است و براى مبالغه بر شخص وسوسه کننده اطلاق شده است; یعنى، او به قدرى وسوسه گر است که گویا خود مصداق «وسوسه کردن» یا «تفکر پلید» است. «خنّاس» ـ که صیغه مبالغه و یا بیانگر نسبت است ـ از ریشه «خُنوس» (گرفته خاطر شدن و نهان ساختن خویش «لسان العرب») و به معناى «بسیار نهانکار» یا «اهل نهانکارى» مى باشد.

2 - «عن النبى(ص) قال: إنّ الشیطان واضعٌ خَطْمَه على قلب ابن آدم فإنْ ذکَرَ اللّه خنس و إن نسى إلْتَقَمَ قلبَه فذلک «الوسواس الخنّاس»;(1)
فرمانى الهى به پیامبر(ص)، براى محفوظ ماندن آن حضرت از وسوسه هاى دشمن

قل أعوذ بربّ الناس . ملک الناس . إلـه الناس . من شرّ الوسواس الخنّاس

3 - لزوم برحذر ماندن از وسوسه گرانى که خود را رسوا نکرده و نیت خویش را برملا نمى سازند.

من شرّ الوسواس الخنّاس

4 - خداوند، بر بى اثر ساختن وسوسه هاى شدید و مرموز دشمنان، توانا است.

قل أعوذ بربّ الناس ... من شرّ الوسواس الخنّاس

5 - ربوبیت و فرمان روایى خداوند بر مردم و شایستگى او براى الوهیت، دلیل توانایى او بر ناکام گذاشتن وسوسه گران

بربّ الناس . ملک الناس . إلـه الناس . من شرّ الوسواس الخنّاس

6 - شیطان، موجودى بس وسوسه گر و پنهان کار

من شرّ الوسواس الخنّاس

یکى از مصداق هاى مورد نظر براى «وسواس» ـ به قرینه کلمه «جِنّة» در آخر سوره ـ «شیطان» است.

7 - شیطان، فریب کارى که پس از القاى فکر پلید در انسان، خود را کنار کشیده و متوارى مى شود.

من شرّ الوسواس الخنّاس

براى فعل «خَنَسَ» چند معنا ذکر شده است; از جمله: عقب نشینى کرد; بازگشت، متوارى و غایب شد (لسان العرب). براساس این معانى، آیه شریفه ترسیمى از وسوسه گرى هاى شیطان دارد که پس از هر وسوسه، خود را عقب کشیده، مخفى مى شود; تا آن وسوسه کار خود را کرده و زمینه را براى وسوسه بعدى فراهم سازد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

5)
1 - وسوسه گران، افکار پلید را در سینه هاى مردم جاى داده، آنان را از درون به سمت اهداف خود تحریک مى کنند.

الذى یوسوس فى صدور الناس

2 - لزوم پرهیز از دل سپردن به وسوسه هاى شیطانى و دقت در افکار و اندیشه هاى گرفته شده از دیگران

الذى یوسوس فى صدور الناس

«صدر» ـ که جاى گاه قلب است ـ کنایه از ابزار شناختى است که خداوند، براى روح قرار داده است تا آموخته هاى خود را از دیگران، از این راه فراگرفته، دانسته هاى خود را در آن نگه دارى کند.

3 - ایجاد انگیزه هاى درونى در مردم، براى مقابله با ربوبیت، فرمان روایى و الوهیت خداوند، هدف شیطان از القاى وسوسه به قلب ها است.

بربّ الناس . ملک الناس . إلـه الناس . من شرّ الوسواس الخنّاس . الذى یوسوس فى صدور الناس

4 - انسان، تحت تأثیر القائات و تعالیم بیرونى و آماده شکل گرفتن براساس آنها است.

قل أعوذ ... من شرّ الوسواس الخنّاس . الذى یوسوس فى صدور الناس

5 - تکرار وسوسه، فراهم سازنده زمینه تأثیر آنها در انسان است.

الذى یوسوس

فعل مضارع «یوسوس» ـ به قرینه سیاق آیه که بیانگر ویژگى هاى وسوسه گران است ـ بر استمرار دلالت دارد.
[ نظرات / امتیازها ]

6)
1 - برخى از جنیان، در ذهن انسان ها افکار پلید القا کرده، آنها را وسوسه مى کنند.

من الجنّة و الناس

حرف «من» براى تبعیض است و بیان مى کند که مراد از «الوسواس الخنّاس»، برخى از جنّیان و انسان ها است. «جِنّة» به معناى گروه جن (مفردات) و «ناس» جمع انسان است.(تاج العروس)

2 - تنها جنیان و انسان ها، به القاى افکار پلید و وسوسه هاى شیطانى در ذهن بشر مى پردازند.

الذى یوسوس فى صدور الناس . من الجنّة و الناس

3 - خطر وسوسه گران جن و انس، بزرگ و سزاوار چاره اندیشى است.

من الجنّة و الناس

4 - پیامبر(ص)، در معرض تهاجم وسوسه هاى جنیان و انسان ها

قل أعوذ ... من الجنّة و الناس

5 - پناه بردن به خداوند از خطر وسوسه جن و انس، توصیه اى الهى به پیامبر(ص)

قل أعوذ ... من الجنّة و الناس

6 - خداوند، توانا بر خنثى ساختن وسوسه هاى جن و انس

قل أعوذ بربّ الناس ... من الجنّة و الناس

7 - پناه بردن به خداوند از خطر وسوسه جنیان و انسان ها، مایه مصونیت انسان در برابر آن

قل أعوذ بربّ الناس ... من الجنّة و الناس

8 - دارا بودن مقام ربوبیت، فرمان روایى و الوهیت، دلیل توانایى خداوند بر حفاظت مردم از خطر وسوسه هاى جنیان و انسان ها است.

بربّ الناس . ملک الناس . إلـه الناس ... من الجنّة و الناس

9 - وسوسه جنیان براى انسان ها، خطرناک تر از وسوسه هم نوعان شان است.

من الجنّة و الناس

تقدیم «الجنّة»، به جهت یکنواخت شدن آخر آیه هاى این سوره و یا ناظر به افزون تر بودن خطر وسوسه جنیان است. برداشت یاد شده، ناظر به احتمال دوم است.

10 - انسان، همواره در خطر وسوسه هاى شیطان است.

من الجنّة

«شیطان» ـ چنانچه در برخى از سوره هاى دیگر آمده است ـ از جنس جن است.

11 - برخى از انسان ها، مانند برخى از جنیان، شیطان اند و مخفیانه مردم را وسوسه مى کنند.

الوسواس الخنّاس ... من الجنّة و الناس

عموم مفسران «شیطان» را مصداق «وسواس خنّاس» قرار داده اند. این آیه نیز او را از نوع جن و انس مى داند; بنابراین شیطان، عنوانى عام خواهد بود که بر افرادى از بشر و جنیان، تطبیق مى کند.

12 - پیامبر(ص)، مواجه با وسوسه گرانى از جن و انس که مردم را درباره ربوبیت، فرمان روایى و الوهیت خداوند به تردید مى افکندند.

قل أعوذ بربّ الناس . ملک الناس . إلـه الناس . من شرّ الوسواس ... من الجنّة و الناس

در برداشت یاد شده، مجموع سوره با این نگاه تفسیر شده است که پیامبر(ص)، در مسیر ابلاغ یکتایى خداوند در ربوبیت، فرمان روایى و الوهیت، با عده اى از جن و انس مواجه شده بود که در سینه هاى مردم وسوسه ایجاد کرده، هدایت آنان را بر آن حضرت دشوار مى ساختند; خداوند، آن حضرت را در پناه خود قرار داده و او را به این پناهنده شدن فرا خوانده است تا وسوسه گران و اغواگران مردم را، از سر راه او بردارد.

13 - خداوند، پناهگاهى شایسته براى پیامبر(ص)، در برابر تلاش جن و انس براى اغواى مردم و ایجاد تزلزل در دل هاى آنان

قل أعوذ ... الذى یوسوس فى صدور الناس . من الجنّة و الناس

14 - لزوم پناه بردن به خداوند از آثار وسوسه هاى جن و انس

قل أعوذ بربّ الناس ... الذى یوسوس فى صدور الناس . من الجنّة و الناس
[ نظرات / امتیازها ]

1) تکرار کلمه «ناس» در «ربّ النّاس - ملک النّاس - اله النّاس» اشاره به آن است که ربوبیّت، حاکمیّت و الوهیّت خداوند عام است و اختصاص به فرد یا گروه یا نژاد خاصى از بشر ندارد.
اول «ربّ النّاس» آمد، بعد «ملک النّاس» و سپس «اله النّاس»، شاید به خاطر آن که آنچه به فطرت نزدیکتر و ملموس‏تر است، پناهندگى به مربى است: «ربّ النّاس»
چنانکه کودکان به هنگام خطر اول صداى مادر مى‏زنند، سپس کسى که قدرت دارد، «ملک النّاس» و در مرحله بعد سرچشمه رحمت و حیات. «اله النّاس»
خداوند به نیازهاى انسان و خطراتى که او را تهدید مى‏کند آگاه است، ولى شیوه تربیت الهى آن است که انسان نیاز و استمداد و پناهندگى خود را به زبان آورد و فقر و احتیاج را به خود تلقین کند تا روحیه تواضع و تعبّد و تسلیم در او شکوفا شود. «قل اعوذ...» [ نظرات / امتیازها ]

1) در قرآن، بیش از 300 مرتبه کلمه «قل» آمده که بسیارى از آنها فرمان خداوند به پیامبر است و در پاسخ مخالفان یا موافقان مى‏باشد.
گفتنِ کلمه «اعوذ» براى نجات از خطرات کافى نیست، بلکه باید در عمل نیز از عوامل خطرساز دورى کرد. وگرنه خانه را در مسیر سیل ساختن و نوشتن «اعوذ باللّه من السّیل» بر سر در خانه به منزله مسخره است. کسى که مى‏گوید: «اعوذ باللّه»، باید در عمل نیز از سرچشمه‏هاى فساد دورى کند.
اول چیزى که محسوس انسان است، رشد و تکامل و تربیت اوست، «ربّ النّاس» بعد سیاست و تدبیر و حکومت. «ملک النّاس» و همین که رشد او بالا رفت عبادت و پرستش است. «اله النّاس»
به کسى باید پناه برد که اسرار و وسوسه‏هاى درونى را مى‏شناسد. «یعلم خائنة الاعین و ما تخفى الصدور»(282) او از خیانت چشم‏ها و آنچه سینه‏ها پنهان مى‏کند آگاه است. [ نظرات / امتیازها ]

4) پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود: شیطان بر دل انسان آرمیده است، هرگاه یاد خدا کند پنهان مى‏شود و هرگاه غافل شود او را وسوسه مى‏کند. «فاذا ذکر العبد اللّه خنّس... و اذا غفل وسوس»(283) [ نظرات / امتیازها ]

4) کسانى که دیگران را به تردید و وسوسه مى‏اندازند، کار شیطانى مى‏کنند. مخالفان حضرت صالح به مردم مى‏گفتند: آیا شما علم دارید که صالح پیامبر است؟ و با این کلام در مردم تردید به وجود مى‏آوردند. «أتعلمون انّ صالحاً مرسل»(284)
در اول قرآن با «بسم اللّه» از خدا استمداد کردیم و در آخر قرآن نیز به خدا پناه مى‏بریم.
«خنّاس» از «خنوس» به معناى پنهان شدن و عقب نشینى است. شیطان هم خودش مخفى است و هم کارش، اگر وسوسه او علنى باشد بر مردم مسلط نمى‏شود، ولى با تظاهر و توجیه در لباس زیبا جلوه مى‏کند و موفق مى‏شود. حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: شیطان با ظاهرنمایى حق و باطل را بهم در مى‏آمیزد و بدین شکل بر طرفداران خود غالب مى‏شود. «فهنا لک یستولى الشیطان على اولیائه»(285)
حالا که شیطان، خنّاس است، آنقدر مى‏رود و مى‏آید تا موفق شود، ما هم باید یاد خدا را زیاد کنیم.
در قرآن بارها از انسان انتقاد شده است که هرگاه گرفتار مى‏شود دعا مى‏کند و پناهندگى مى‏خواهد و همین که خطر رفع شد، گویا ما را نمى‏شناسد.(286)
در این سوره چون وسوسه درون روح و قلب انسان جاى مى‏گیرد و با ایمان و عقل و فکر ما بازى مى‏کند، سه بار نام خداوند یاد شده است: «ربّ النّاس، ملک النّاس، اله النّاس» اما در سوره فلق که شرور خارج از سینه‏هاست، یکبار نام خداوند مطرح است. «ربّ الفلق» آرى خطر انحراف فکرى و تأثیر آن در روح به مراتب بیشتر از خطرات خارجى است و دشمنان فرهنگى و فکرى، از دشمنان نظامى و اقتصادى مرموزتر و خطرناکترند. [ نظرات / امتیازها ]

4) در روایات آمده است که شیطان از قبول توبه انسان از سوى خداوند ناراحت شد. یاران خود را جمع و از آنان استمداد کرد. هر کدام مطلبى گفتند، ولى یکى از آنها گفت: من انسان را وسوسه مى‏کنم و توبه را از یادش مى‏برم. ابلیس این طرح فراموشى توبه را پسندید.(287) [ نظرات / امتیازها ]

4) آنکه در سینه و قلب و روح مردم وسوسه مى‏کند، ممکن است از نژاد جن و شیطان باشد یا از نژاد انسان. آرى تطمیع‏ها و وعده‏ها، امروز و فردا کردن‏ها از جمله راههاى وسوسه است.
وسوسه شیطان نسبت به حضرت آدم و سایر اولیاى خدا در حدّ القا و پرتاب وسوسه است: «فوسوس الیه الشیطان»(288)، «القى الشیطان فى امنیّته»(289) اما نسبت به عموم مردم، ورود و نفوذ وسوسه در دل و جان آنهاست. «یوسوس فى صدور النّاس» البته نه به شکل سلطه بر دل انسان به گونه‏اى که راه گریزى از آن نباشد. زیرا قرآن در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «ان الّذین اتقوا اذا مسهّم طائف من الشیطان تذکّروا فاذا هم مبصرون»(290) هنگامى که شیطان‏ها به سراغ افراد باتقوا مى‏روند تا از طریق تماس، آنان را وسوسه کنند، آنان متوجه شده و اجازه نفوذ نمى‏دهند. [ نظرات / امتیازها ]

1) بین سوره فلق و سوره ناس فرقی هست . در سوره فلق بیشترین تکیه روی سلامت تن انسان و زندگی اوست که از بلاهای موجودات و از تاریکی شب و شر حسود به خدا پناه برده شده است . ولی در سوره ی ناس ، تکیه روی سلامت دین و ایمان نیست و چه پناهگاهی بهتر از خداوندگار؟ [ نظرات / امتیازها ]

1) بسم الله الرحمن الرحیم
نام‌های دیگر این سوره که همراه سوره‌ی ناس می‌باشد عبارتند از: مُعَوّذتین، مُعَوّذتان، معَوَّذه؛ چهارمین سوره از چهار قل است.
البته سوره جن نیز که سوره بزرگ تر است با قل شروع می شود ولی جزو چهار قل نیامده است. [ نظرات / امتیازها ]

1)
دلیل احساس بی‌نیازی نسبت به سوره‌های کوچک

آن اینکه غالبا احساس می‌شود که چون این سوره‌ها کوتاه هستند، نباید به این سوره‌ها پرداخت شود، و همه مردم با آن سوره‌ها آشنایی کافی دارند و لزومی به تدریس این سوره‌ها نیست.

ولی باید در جواب گفت که دلیل این تصور این است که معرفت ما نسبت به این سوره‌ها کم است.

این سوره‌ها، نوعاً سوره‌های فردی هستند و نوعا محکمات اعتقادی و اخلاقی هستند و دنبال مسلمان سازی هستند؛ ولی سوره‌های بلند‌تر بیشتر دنبال ساختن جامعه اسلامی هستند.

آن چیزی که باعث می‌شود به این سوره‌ها احتمام کمتری ورزیده شود‌، این است که همه ما خودمان را مسلمان می‌دانیم.

اما دلیل مسلمان حقیقی بودن همه ما چیست؟ آیا فقط به این است که ما در یک خانواده‌ی مسلمان به دنیا آمده‌ایم و یک انسان مسلمانی شده‌ایم که مسلمان بودنمان ارثی است، ولی مسلمان و مومن بودنی که قرآن از ما می‌خواهد، مسلمان بودن ارثی نیست، و ما باید به جایی برسیم که ایمان و اسلام خود را به مرحله ایمان تحصیلی و اکتسابی برسانیم.

[ نظرات / امتیازها ]

1)

اولین فایده‌ای که این سوره‌ها برای ما انسانها دارند، این است که ما را مومن و مسلمان می‌کنند.

ثانیا اگر ما ایمان خودمان را به مرحله تحصیلی و اکتسابی رساندیم، فایده‌ای که این سوره‌ها برای ما دارند، این است که به ما کمک می‌کنند که در این راه ثابت قدم بمانیم و این ایمان اکتسابی خود را حفظ کنیم.

امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «من هر سه روز یک بار قرآن را ختم می‌کنم»، و در روایات دیگری از اهل بیت وارد است که ما ایمان خود را به قرآن عرضه می‌کنیم و ایمان خود را با قرآن می‌سنجیم!

پس بحث ایمان چیزی نیست که در وجود انسان نهادینه شده باشد،‌ و اگر هم نهادینه شده باشد باز هم هیچ ضمانتی وجود ندارد که این ایمان نهادینه شده، به صورت نهادینه شده، تا ابد بماند، بلکه باید انسان ایمان خود را به طور مداوم تقویت کند، بنابراین ما برای ایمان آوردن صحیح و حفظ ایمان خود پیوسته به مرور این سوره‌ها احتیاج داریم.

ثالثا این سوره‌ها به ما کمک می‌کنند که بعد از این که ایمان آوردیم و ایمان خودمان را حفظ کردیم، ایمان خود را ارتقاء دهیم، چرا که این سوره‌ها هیچ‌گاه نقطه توقفی را برای ایمان انسانها در نظر نگرفته‌اند و خود قرآن می‌فرماید، «یا ایها الذین آمنوا آمِنوا».

لذا انسان در هر رتبه‌ای از ایمان که باشد، اگر باز برای ایمان آوردن بیشتر به این سوره‌ها مراجعه کند، باز هم ارتقاء پیدا می‌کند.

ریشه مشکلات بزرگ اجتماعی و روش برخورد اسلام با آنها

مشکلات و معضلات بزرگ اجتماعی امروز در جامعه ما ریشه در مشکلات بزرگ فردی ما دارد و روش اسلام این نیست که با رها کردن سوره‌های کوچک و بی‌توجهی به محکمات اعتقادی و اخلاقی مردم نمی‌توانیم یک جامعه پیشرفته اسلامی داشته باشیم.

روش اسلام صرفا ساختن یک روش خشک قانونی که افراد متعرض یکدیگر نشوند، نیست، بلکه روش اسلام این است که مسلمانها را مسلمان سازی می‌کند و جامعه اسلامی برآیند این آحاد مسلمان می‌شود و حکومت اسلامی برآیند آحاد این مسلمانها می‌شود.

به عنوان مثال یکی از مشکلات جامعه اسلامی این است که افراد بر سر هم کلاه می‌گذارند، یک راه این است که حکومت برای حل این مشکل همه خریدها را کارتی می‌کند که حتی در خریدهای روزانه هم مردم از کارت استفاده کنند و هیچ کس نتواند بر سر دیگری کلاه بگذارد. که این کار راه حل حوزه نیست.

روش دیگری هم این است که هرکسی وجدان خودش بر خودش حاکم باشد و با اعتقاد به قیامت و معاد بتواند اعمال و رفتارهای خودش را کنترل کند و به خاطر این که خدا را ناظر می‌بیند، به حق کسی تجاوز نکند، خواه در منظر عمومی باشد، خواه نباشد.

کسی که به خاطر وارد کردن خسارت جزئی به اموال کسی در صدد جبران است،‌ ایمان به قیامت دارد و فرار کسی که انسانی را در خیابان می‌کشد، ناشی از بی‌ایمانی او به قیامت است.

مسئولیت سوره‌های کوچک این است که اعتقاد را در دل مردم تثبیت کنند و از آنها انسانهای مسلمان واقعی بسازند. [ نظرات / امتیازها ]

1) مثلا سوره ناس با این محتوای کوتاهش، خیلی بلند و ضروری است، و همه انسانها از انسانها عادی تا مراجع تقلید به این سوره نیاز دارند، مثلا ریشه اینکه بعضی‌ وقتها بزرگانمان لنگ می‌زنند و جامعه به هم می‌خورد، وسوسه است و او نمی‌تواند وسوسه را از غیر وسوسه تشخیص دهد.

چون خیلی‌‌‌ها خیال می‌کنند که وسوسه انسان را وقتی به کاری دعوت می‌کند به او می‌گوید که این کار بد است و انجام بده در حالی وسوسه به او می‌‌گوید که این کار خوب است.

و وسوسه «الخناس» است و به معنای پنهان شونده، و گفته‌اند که وسوسه وقتی که یاد خدا می‌آید، پنهان می‌شود، ولی مقام این را قبول نمی‌کند، چون «خناس» در مقامی بکار رفته که خطر وسوسه را گوشزد بکند، پنهان شوندگی وسوسه در هنگام یاد خدا خطر نیست، بلکه خطر پنهان شوندگی شرّ وسوسه زیر پرده خیر است.

این خیر و شر هم از سیاق گرفته شده است: « مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ» شر وسوسه کننده پنهان شونده. یعنی وسوسه کننده چهره شرّ خود را زیر نقاب خیرخواهی پنهان می‌کند. و باید توجه داشت که وسوسه شونده، گاهی انسان است و گاهی جن است و هیچ گاه انسان را به خوردن خون و تعفن و … دعوت نمی‌کند، بلکه با سخن خوب و شنیدنی می‌گوید و انسان را به مصلحت و منفعت و لذت دعوت می‌کند. و این سوره بیان می‌دارد که این وسوسه وقتی می‌تواند در انسان نفوذ کند که دل او از یاد خدا خالی باشد، برای همین خدا می‌فرماید:
[ نظرات / امتیازها ]

1) کل سوره یک جمله است، «قل» و مقول قولش که تا آخر سوره است. بر هر کسی که سوره ناس را فهم کرده باشد،‌ بدیهی است که دغدغه سوره ناس این است که به انسان بگوید: «بگو از شر وسوسه‌ها به خدا پناه می‌برم.» [ نظرات / امتیازها ]

1) کانون سوره

در سوره کلمه «ناس» پنج مرتبه تکرار شده است، ولی کسی نمی‌تواند ادعا کند که دغدغه هدایتی سوره «ناس» بیان اهمیت ناس است. پس باید گفت که تکرار محض، دلیل اهمیت داشتن یک کلمه یا یک معنا در یک سوره نیست. [ نظرات / امتیازها ]

1) در این سوره ثابت می‌شود که تکرار دلیل بر اصالت کلمه یا یک معنای خاص نیست.
در سوره ناس یک «قل» وجود دارد و یک مقول قول؛ که حرف اصلی در مقول قول است، چرا که اگر مقول قول مشخص نباشد، وقتی بیان می‌شود: «قل» سوال پیش می‌آید که چه چیز را بگویم؟!
بعد از «قل» یک «اعوذ» در سوره وجود دارد و دو مجموعه هم متعلقات «اعوذ» وجود دارد.
که این دو مجموعه‌ها عبارتند از:
بِرَبِّ النَّاسِ (١)مَلِکِ النَّاسِ (٢)إِلَهِ النَّاسِ (٣)
مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (۴)الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ (۵) من الجنه و الناس(۶).
هر دو مجموعه جار و مجرور هستند که باید یک متعلقی داشته باشند، که به «اعوذ» متعلق هستند، از بین متعلق و متعلَق، پایگاه معنا و ثقل معنا متعلَق است، یعنی «اعوذ» پایگاه معنا است و کانون سوره است، و سوره، سوره پناه بردن است.
اما فقط پناه بردن خالی نیست، و وقتی در سوره یک ثقل در نظر گرفته می‌شود، معنای آن نادیده گرفتن متعلقاتش نیست، بلکه به معنای این است که این متعلقات به «اعوذ» وصل است، بنابراین« اعوذ» کانون یا نقطه ثقل می‌شود و جهت هدایتی سوره پناه بردن است.
[ نظرات / امتیازها ]

1) صرف تکرار دلیل بر کانون بودن مفهومی نمی‌شود.
در این سوره «اعوذ» یک بار آمده است، ولی ناس پنج بار آمده است،‌ ولی « اعوذ» با همین یک بار آمدنش جایگاه اصالی دارد و ناس با پنج بار آمدنش این جایگاه را ندارد.
در «قل اعوذ برب الناس»: «ناس» مضاف الیه «رب» است و «رب» خود مجرور به حرف جر است که متعلق به اعوذ می‌باشد.
یعنی اگر بخواهیم کلمات را در سوره درجه بندی کنیم، «ناس» کلمه درجه سوم در سوره است و «اعوذ» کلمه درجه یک است. [ نظرات / امتیازها ]

1) در این سوره از سه صفت خدا سخن به میان آورده است، دلیل اینکه فرموده «رب الناس»، این است که «رب» سرپرستی انسان را بر عهده دارد و انسان وقتی احساس خطر می‌کند، سراغ کسی می‌رود که سرپرستی او را به عهده دارد، نمونه فطری این مسئله بچه است که وقتی احساس خطر می‌کند، سراغ پدر و مادر می‌رود و دامان آنها را می‌گیرد. [ نظرات / امتیازها ]

1) «ملک» فرمانروا است.
«رب» ولی خاص است و« ملک» ولی عام است، یعنی وقتی بچه سراغ پدر می‌رود، پدر ولایت خاص او را به عهده دارد، اما دومی ولی عام است، یعنی نه فقط پدر این بچه است، بلکه حاکم و فرمانروای یک کشور است. و در اجتماع هم اگر خطراتی انسان را تهدید کند، به حاکم و قانون پناه می‌برد.( این هم نشانه دیگری بر فطری بودن فرمانرواست.)
در مورد اینکه «رب» ولی خاص انسانهاست و «ملک» ولی عام انسانهاست توضیح اینکه:
در مورد «رب» می‌گوییم که خدا فارق از همه مردم رب من است، اما فرمانروایی یک حیثیت عمومی است، و تا جمع نباشد، فرمانروایی هم معنا نمی‌شود.
مراد از «رب الناس»، این نیست که مردم در نگاه عمومی، بکله به آحاد تحلیل می‌شود یعنی رب تک تک مردم.
ولی در «ملک الناس» نمی‌شود گفت که ملک تک تک مردم، او ملک یک جامعه است، ملک یک جمع است و تا گروهی نباشد، فرمانروایی حاصل نمی‌شود.
«رب الناس» و «ملک الناس» می‌گویند کسی که انسان فطرتا به او پناه می‌برد، «الله» است. بگو من پناه می‌برم به او! [ نظرات / امتیازها ]

1) از «قل» که در اول سوره وجود دارد، معلوم می‌شود که در فضای این سوره یک سوالی مطرح است پیامبر گرامی اسلام به این سوال با این سوره پاسخ می‌دهند، حال افکار عمومی این سوال را به زبان آورده‌اند یا نیاورده‌اند یک بحث دیگری است، یا اینکه رب را قبول دارند یا ندارند، سوره ناس عهده دار این نیست.
سوره ناس به این سوال در افکار عمومی جواب می‌دهد که: «ما در وسوسه‌ها چه باید بکنیم؟ راه چیست؟»
پیامبر به دستور خدا سیره خود را بیان می‌کند و نمی‌فرماید: «قل عوذوا برب الناس»، به عبارتی این سوره علاوه بر اینکه دستور پناه بردن می‌دهد، الگوی رفتاری هم بیان می‌کند و هم طریق اولویت مشخص می‌کند؛ یعنی وقتی پیامبر خدا که اشرف مخلوقات است، در وسوسه‌ها به خدا پناه می‌برد، غیر پیامبر خدا که حتما بیش از ایشان در معرض وسوسه‌ها قراردارند، به طریق اولی باید به خدا پناه ببرند.
حال در مورد سوم از این صفات، می‌فرماید: « اله الناس» است که سنخ آن با دو صفت قبلی متفاوت است، یعنی ‌«رب» و «ملک»، اوصافی است که انسان به اقتضای طبیعتش به آن پناه می‌برد.
در هر جامعه‌ای، هر فردی که احساس خطر بکند، دنبال یک سرپرست و یک فرمانروا می‌گردد، در بعضی از خطرات دنبال سرپرست می‌گردد و در برخی از آنها دنبال قانون و حاکم می‌گردد، اما «اله الناس» پناهنده شده به اقتضای فطرت است، همان فطرت خداشناس.
یعنی وقتی که فطرت انسان بیدار می‌شود، به دنبال یک نقطه متوسل می‌شود و آن اله است و او کسی است که دلش و وجودش او را می‌خواند، آن کسی است که می‌بیند او همه چیز اوست، معبودش است و معشوقش است و خالق اوست و صرفا یک نگاه طبیعی نیست، یعنی سنخ این صفت با دو صفت دیگر فرق می‌کند.
عواملی که باعث شده خدا وسواس را در سه سطح درمان کند.
اینکه خدا یک بار نفرموده است: «قل اعوذ بالله» که جمیع صفات جمالیه و جلالیه است و یا نفرموده: «قل اعوذ بربی» و … به این دلایل است:
جایگاه وسوسه دل است، نفس فرصتی که سوره ایجاد می‌کند مهم است.
وسواس در دل جولان می‌دهد و این سوره به جای اینکه به صورت مجمل در یک کلمه و یا یک نام مسئله را بررسی کند، در سه سطح مختلف این مسئله را مورد بررسی قرار داده است، چرا که تکرار، یاد خدا را تقویت کند و انسان با خواندن این سوره دلش از یاد خدا پر می‌شود و از جولان وسوسه در دل کاسته می‌شود.

[ نظرات / امتیازها ]

1)
سوره‌ها صرفا یک گزارش نیستند، نسخه نیستند بلکه درمانند، امام خمینی در اول کتاب چهل حدیثشان می‌فرمایند که کتابهای اخلاق ما نسخه هستند ولی متن درمانی ندارند، لذا خودشان در کتاب اخلاقی که می‌نویسند، در بعضی جاها، فقط توضیح مفهومی نمی‌دهند، بلکه متن درمانی ارائه می‌دهند، مثلا در جایی که می‌خواهند ریا را توضیح دهند، فقط به توضیح مفهومی اکتفا نمی‌کنند، بلکه انسان را مورد خطاب قرار می‌دهند و می‌فرمایند: خاک بر سرت کنند ای انسان! … . و متنی که دارند، حیثیت درمانی پیدا می‌کند.

اوج حیثیت درمانی متن، قرآن است، البته این به معنای نفی متنهای دیگری که در ظلّ قرآن شکل می‌گیرد اعم از روایات و بیانات بزرگان نیست، اما متن قرآن شفاست، فارغ از اینکه شما را به درمان راهنمایی می‌کند.)

انسان از هر جهتی که بخواهد پناهنده شود، تمام آن درها را یکی یکی بررسی می‌کند، که اگر سرپرست می‌خواهی خداست، اگر ملک می‌خواهی خداست، اگر اله می‌خواهی، خداست. سه مفهوم کلی در پناه بردن اینهاست.
(این عامل در حد احتمال است) ای بسا خود وسوسه سطوح دارد، یعنی یک سری وسوسه‌ها هستند که حلشان در حد ربوبیت خداست، یک سری از وسوسه‌ها ما را در سطحی وسوسه می‌کنند که حلشان در حد ملک و فرمانروا بودن خداست، یک سری از وسوسه‌ها هم در سطحی ما را وسوسه می‌کنند که حلشان در حد اله بودن خداست.

شاید به نظر برسد که یکی از عوامل تکرار نامهای خدا، تعظیم پناهگاه باشد، اینکه تکرار نامهای خدا برای تعظیم پناهگاه باشد، مورد قبول است، ولی اینکه این تعظیم را از اضافه شدن «ناس» بگیرد، مورد قبول نیست، به این معنا که «رب» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، یا «ملک» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، شاید به این قول خدشه‌ای وارد شود، ولی نفس تکرار تعظیم را دارد. [ نظرات / امتیازها ]

1) اما علت تکرار «ناس» این است که: کسی که وسوسه می‌شود، جنس «ناس» است، حال وسوسه‌گر چه «جنه» باشد یا «ناس» باشد، و اضافه کردن «ناس» به رب و ملک و اله، نشانه حمایت از ناس است و اعلان حمایت خدا از انسانها در برابر وسوسه‌هاست.
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه والناس *.
قل اعوذ بمَلِکِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *
قل اعوذ بإِلَهِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *.
یعنی من حامی شما انسانها در برابر این وسوسه‌گران هستم که در دل شما وسوسه می‌کنند و حمایت من از شما وسوسه گران را ناکام خواهد گذاشت، به شرطی که شما هم به من پناهنده شوید. [ نظرات / امتیازها ]

1)
رسالت سوره ناس

سوره ناس با این محتوای کوتاهش، خیلی بلند و ضروری است، و همه انسانها از انسانها عادی تا مراجع تقلید به این سوره نیاز دارند، مثلا ریشه اینکه بعضی‌ وقتها بزرگانمان لنگ می‌زنند و جامعه به هم می‌خورد، وسوسه است و او نمی‌تواند وسوسه را از غیر وسوسه تشخیص دهد.
چون خیلی‌‌‌ها خیال می‌کنند که وسوسه انسان را وقتی به کاری دعوت می‌کند به او می‌گوید که این کار بد است و انجام بده در حالی وسوسه به او می‌‌گوید که این کار خوب است.
و وسوسه «الخناس» است و به معنای پنهان شونده، و گفته‌اند که وسوسه وقتی که یاد خدا می‌آید، پنهان می‌شود، ولی مقام این را قبول نمی‌کند، چون «خناس» در مقامی بکار رفته که خطر وسوسه را گوشزد بکند، پنهان شوندگی وسوسه در هنگام یاد خدا خطر نیست، بلکه خطر پنهان شوندگی شرّ وسوسه زیر پرده خیر است.
این خیر و شر هم از سیاق گرفته شده است: « مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ» شر وسوسه کننده پنهان شونده. یعنی وسوسه کننده چهره شرّ خود را زیر نقاب خیرخواهی پنهان می‌کند. و باید توجه داشت که وسوسه شونده، گاهی انسان است و گاهی جن است و هیچ گاه انسان را به خوردن خون و تعفن و … دعوت نمی‌کند، بلکه با سخن خوب و شنیدنی می‌گوید و انسان را به مصلحت و منفعت و لذت دعوت می‌کند. و این سوره بیان می‌دارد که این وسوسه وقتی می‌تواند در انسان نفوذ کند که دل او از یاد خدا خالی باشد، برای همین خدا می‌فرماید:

« قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ (١)مَلِکِ النَّاسِ (٢)إِلَهِ النَّاسِ (٣)مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (۴)».

ای انسان آیا پناهگاه می‌خواهی؟ «رب» می‌تواند پناهگاه تو باشد، و کسی که «ملک الناس» است و کسی که «اله الناس» است، می‌‌تواند پناهگاه تو باشد.
دلیل اینکه خطاب سوره به رسول گرامی اسلام است
و خطاب به رسول گرامی اسلام می‌فرماید که ای رسول من تو بگو «قل اعوذ برب الناس»، تا مردم هم در پیروی از تو به خدا پناه ببرند. و به ایشان می‌فرماید: «قل اعوذ» یعنی ای رسول با این کار خودت به مردم برسان که روش و سیره من این است که به صورت مستمر به خدا پناه می‌برم.
خدا به رسول خود دستور می‌دهد که به خدا که پروردگار انسانها و فرمانروای انسانها و اله انسانها پناه ببرد، آن هم از شر وسوسه‌ کننده‌ای که شرّ آن پنهان است و در دلها وسوسه می‌کند و اعم است از وسوسه‌ کننده‌های انس و جن.
وقتی خدا تذکر می‌دهد و پیامبر خود را واسطه تذکر قرار می‌دهد، باید انسان به مهم بودن مسئله پی ببرد.
انسان اگر وسوسه را در زندگی خودش به رسمیت نشناسد و از شرّ آن به خود خدا پناه نبرد، هر روز زمین می‌خورد و هر روز هم تأسف می‌خورد. لحظه‌ای غفلت از یاد خدا باعث می‌شود که دل از وسوسه پر می‌شود.‌


[ نظرات / امتیازها ]

1) فرق «ملک» و «رب»

«ملک» فرمانروا است.

«رب» ولی خاص است و« ملک» ولی عام است، یعنی وقتی بچه سراغ پدر می‌رود، پدر ولایت خاص او را به عهده دارد، اما دومی ولی عام است، یعنی نه فقط پدر این بچه است، بلکه حاکم و فرمانروای یک کشور است. و در اجتماع هم اگر خطراتی انسان را تهدید کند، به حاکم و قانون پناه می‌برد.( این هم نشانه دیگری بر فطری بودن فرمانرواست.)

در مورد اینکه «رب» ولی خاص انسانهاست و «ملک» ولی عام انسانهاست توضیح اینکه:

در مورد «رب» می‌گوییم که خدا فارق از همه مردم رب من است، اما فرمانروایی یک حیثیت عمومی است، و تا جمع نباشد، فرمانروایی هم معنا نمی‌شود.

مراد از «رب الناس»، این نیست که مردم در نگاه عمومی، بکله به آحاد تحلیل می‌شود یعنی رب تک تک مردم.

ولی در «ملک الناس» نمی‌شود گفت که ملک تک تک مردم، او ملک یک جامعه است، ملک یک جمع است و تا گروهی نباشد، فرمانروایی حاصل نمی‌شود.

«رب الناس» و «ملک الناس» می‌گویند کسی که انسان فطرتا به او پناه می‌برد، «الله» است. بگو من پناه می‌برم به او!
[ نظرات / امتیازها ]

1)



از «قل» که در اول سوره وجود دارد، معلوم می‌شود که در فضای این سوره یک سوالی مطرح است پیامبر گرامی اسلام به این سوال با این سوره پاسخ می‌دهند، حال افکار عمومی این سوال را به زبان آورده‌اند یا نیاورده‌اند یک بحث دیگری است، یا اینکه رب را قبول دارند یا ندارند، سوره ناس عهده دار این نیست.

سوره ناس به این سوال در افکار عمومی جواب می‌دهد که: «ما در وسوسه‌ها چه باید بکنیم؟ راه چیست؟»

پیامبر به دستور خدا سیره خود را بیان می‌کند و نمی‌فرماید: «قل عوذوا برب الناس»، به عبارتی این سوره علاوه بر اینکه دستور پناه بردن می‌دهد، الگوی رفتاری هم بیان می‌کند و هم طریق اولویت مشخص می‌کند؛ یعنی وقتی پیامبر خدا که اشرف مخلوقات است، در وسوسه‌ها به خدا پناه می‌برد، غیر پیامبر خدا که حتما بیش از ایشان در معرض وسوسه‌ها قراردارند، به طریق اولی باید به خدا پناه ببرند.

حال در مورد سوم از این صفات، می‌فرماید: « اله الناس» است که سنخ آن با دو صفت قبلی متفاوت است، یعنی ‌«رب» و «ملک»، اوصافی است که انسان به اقتضای طبیعتش به آن پناه می‌برد.

در هر جامعه‌ای، هر فردی که احساس خطر بکند، دنبال یک سرپرست و یک فرمانروا می‌گردد، در بعضی از خطرات دنبال سرپرست می‌گردد و در برخی از آنها دنبال قانون و حاکم می‌گردد، اما «اله الناس» پناهنده شده به اقتضای فطرت است، همان فطرت خداشناس.

یعنی وقتی که فطرت انسان بیدار می‌شود، به دنبال یک نقطه متوسل می‌شود و آن اله است و او کسی است که دلش و وجودش او را می‌خواند، آن کسی است که می‌بیند او همه چیز اوست، معبودش است و معشوقش است و خالق اوست و صرفا یک نگاه طبیعی نیست، یعنی سنخ این صفت با دو صفت دیگر فرق می‌کند.

عواملی که باعث شده خدا وسواس را در سه سطح درمان کند.

اینکه خدا یک بار نفرموده است: «قل اعوذ بالله» که جمیع صفات جمالیه و جلالیه است و یا نفرموده: «قل اعوذ بربی» و … به این دلایل است:

جایگاه وسوسه دل است، نفس فرصتی که سوره ایجاد می‌کند مهم است.

وسواس در دل جولان می‌دهد و این سوره به جای اینکه به صورت مجمل در یک کلمه و یا یک نام مسئله را بررسی کند، در سه سطح مختلف این مسئله را مورد بررسی قرار داده است، چرا که تکرار، یاد خدا را تقویت کند و انسان با خواندن این سوره دلش از یاد خدا پر می‌شود و از جولان وسوسه در دل کاسته می‌شود. [ نظرات / امتیازها ]

1)


سوره‌ها صرفا یک گزارش نیستند، نسخه نیستند بلکه درمانند، امام خمینی در اول کتاب چهل حدیثشان می‌فرمایند که کتابهای اخلاق ما نسخه هستند ولی متن درمانی ندارند، لذا خودشان در کتاب اخلاقی که می‌نویسند، در بعضی جاها، فقط توضیح مفهومی نمی‌دهند، بلکه متن درمانی ارائه می‌دهند، مثلا در جایی که می‌خواهند ریا را توضیح دهند، فقط به توضیح مفهومی اکتفا نمی‌کنند، بلکه انسان را مورد خطاب قرار می‌دهند و می‌فرمایند: خاک بر سرت کنند ای انسان! … . و متنی که دارند، حیثیت درمانی پیدا می‌کند.

اوج حیثیت درمانی متن، قرآن است، البته این به معنای نفی متنهای دیگری که در ظلّ قرآن شکل می‌گیرد اعم از روایات و بیانات بزرگان نیست، اما متن قرآن شفاست، فارغ از اینکه شما را به درمان راهنمایی می‌کند.)

انسان از هر جهتی که بخواهد پناهنده شود، تمام آن درها را یکی یکی بررسی می‌کند، که اگر سرپرست می‌خواهی خداست، اگر ملک می‌خواهی خداست، اگر اله می‌خواهی، خداست. سه مفهوم کلی در پناه بردن اینهاست.
(این عامل در حد احتمال است) ای بسا خود وسوسه سطوح دارد، یعنی یک سری وسوسه‌ها هستند که حلشان در حد ربوبیت خداست، یک سری از وسوسه‌ها ما را در سطحی وسوسه می‌کنند که حلشان در حد ملک و فرمانروا بودن خداست، یک سری از وسوسه‌ها هم در سطحی ما را وسوسه می‌کنند که حلشان در حد اله بودن خداست.

شاید به نظر برسد که یکی از عوامل تکرار نامهای خدا، تعظیم پناهگاه باشد، اینکه تکرار نامهای خدا برای تعظیم پناهگاه باشد، مورد قبول است، ولی اینکه این تعظیم را از اضافه شدن «ناس» بگیرد، مورد قبول نیست، به این معنا که «رب» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، یا «ملک» با اضافه شدن به «ناس» عظمت پیدا کند، شاید به این قول خدشه‌ای وارد شود، ولی نفس تکرار تعظیم را دارد.
[ نظرات / امتیازها ]

1)


اما علت تکرار «ناس» این است که: کسی که وسوسه می‌شود، جنس «ناس» است، حال وسوسه‌گر چه «جنه» باشد یا «ناس» باشد، و اضافه کردن «ناس» به رب و ملک و اله، نشانه حمایت از ناس است و اعلان حمایت خدا از انسانها در برابر وسوسه‌هاست.

قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه والناس *.

قل اعوذ بمَلِکِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ *الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *

قل اعوذ بإِلَهِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ * من الجنه و الناس *.

یعنی من حامی شما انسانها در برابر این وسوسه‌گران هستم که در دل شما وسوسه می‌کنند و حمایت من از شما وسوسه گران را ناکام خواهد گذاشت، به شرطی که شما هم به من پناهنده شوید.
[ نظرات / امتیازها ]

1)

لزوم پناه بردن به خدا از شر وسوسه گران

از شر وسوسه گران جن و انس به پروردگار، فرمانروا و معبود مردم پناه ببرید.

[ نظرات / امتیازها ]